|
'''Առածները, ասացվածքներըասացուածքները ևեւ հանելուկները''' ժողովրդական կենդանի խոսակցականխօսակցական լեզվովլեզուով հորինվածյօրինուած բանահյուսականբանահիւսական բանաձևայինբանաձեւային ասույթներասոյթներ են: Առածները ևեւ ասացվածքներըասացուածքները բաղկացած են առնվազնառնուազն երկու բառից՝բառէ՝ որոշակիորոնք որոշ թեմա ևմը եւ իմաստ արտահայտող։մը կ'արտայայտեն։ Անոնք Դրանքժողովուրդի ժողովրդիմը դարավորդարաւոր կենսափորձիցկենսափորձէն բխող սեղմ ու պատկերավորպատկերաւոր, իմաստալից ընդհանրացումներ են սոցիալականընկերային կյանքիկեանքի, մարդկային բարքերիբարքերու ու կենցաղիկեանքի ամենաբազմազան երևույթներիերեւոյթներու վերաբերյալ։վերաբերեալ։
== Ի՞նչ է Առածը ==
Առածը այլաբանական ստեղծագործություն է, որի բուն իմաստն արտահայտվում է անուղղակի, սիմվոլիկ – միջնորդավորված ձևով («Հավը կածի, ուրուրը կտանի»), մինչդեռ ասացվածքը իրականությունը դրսևորում է անմիջապես, ուղղակի («Օրենքը հարուստի համար է, պատիժը՝ աղքատի»)։
Առածը այլաբանական ստեղծագործութիւն է, որու բուն իմաստը կ'արտայայտէ անուղղակի, խորհրդանշական – միջնորդաւորուած ձեւով («Հաւը կ'ածէ, ուրուրը կը տանի»), մինչդեռ ասացուածքը իրականութիւն կը դրսեւորէ անմիջապէս, ուղղակի («Օրէնքը հարուստին համար է, պատիժը՝ աղքատին»)։
Առած – ասացվածքներըասացուածքները հաճախյաճախ ծագում ենկ'առնեն առակներիցառակներէն, դառնումկը նրանցդառնան անոնց բարոյախրատական իմաստիիմաստին բանաձևվածբանաձեւուած ընդհանրացումը։
== Ի՞նչ է Հանելուկը ==
Հանելուկը հայ բանահյուսության և գրականության հնագույն տեսակներից է, գրական մշակմամբ վկայված է V և հետագա դարերից, արձակ, չափածո մեկ կամ մի քանի տողերից կազմված սեղմ բանաձև է, մեծ մասամբ՝ հարց։ Հորինվածքը բաղկացած է երկու միմյանց պայմանավորող մասերից՝ գուշակման ենթակա հանելուկի առարկայից և հանելուկի բանաձևից։
Հանելուկը հայ բանահիւսութեան եւ գրականութեան հնագոյն տեսակներէն է, գրական մշակմամբ մեզի հասած է Ե. եւ հետագայ դարերէն, արձակ, չափածոյ մէկ կամ քանի մը տողերէ կազմուած սեղմ բանաձեւ է, մեծ մասամբ՝ հարցումներ։ Յօրինուածքը բաղկացած է երկու զիրար պայմանաւորող մասերէ՝ գուշակման ենթակայ հանելուկի առարկայէն եւ հանելուկի բանաձեւէն։
ԽորՀին հնադարումդարերուն ունեցելշատ էկիրարկուած լայն կիրառությունէ, իբրևմարդոց մարդումտաւոր մտավոր հասունություննհասունութիւնն ու հնարամտությունըհնարամտութիւնը փորձելու, իբրեւ աշխարհաճանաչման միջոց՝ հետագայումհետագային վերածվելվերածուած է մտավարժությանմտավարժութեան, իսկ մեր օրերում՝օրերուն՝ մանկական ժամանցի։ ՀանելուկներումՀանելուկներուն պահպանվելմէջ պահպանուած են վաղնջական շատ հին առասպելաբանական պատկերացումներ, տնտեսական, կենցաղային հնօրյահնօրեայ իրողություններիիրողութիւններու հիշատակներյիշատակներ, որովորմով դրանքանոնք ձեռք ենկը բերումբերեն պատմամշակութային կարևորկարեւոր արժեք։արժէք։
== Հայ Բանահիւսութեան Բանաձեւային Կայուն Տեսակներ ==
Հայ բանահյուսության բանաձևային կայուն տեսակների մեջ են մտնում հնչյունախաղերի վրա կառուցված շուտասելուկները, մանկական հանգավոր բառախաղ ասելուկները, խաղերգերը (հաճախ երկխոսական), փաղաքշանքի, սպառնալիքի, հիշոց-հայհոյանքի բանաձևերը և դարձվածքները։
Հայ բանահիւսութեան բանաձեւային կայուն տեսակներուն մաս կը կազմեն հնչիւնախաղերու վրայ կառուցուած շուտասելուկները, մանկական յանգաւոր բառախաղ ասելուկները, խաղերգերը (յաճախ երկխօսութիւններ), փաղաքշանքի, սպառնալիքի, յիշոց-հայհոյանքի բանաձեւերը եւ դարձուածքները<ref>[http://ostarmenia.com/hy/speech/ Հայ ժողովրդական Ասոյթներ]</ref>։
| 