Ուիքիփետիա

«Նեղոս գետ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
Տող 3.
'''Նեղոս'''<ref>[https://web.archive.org/web/20070110025022/http://www.egyptattraction.com/nile-river-egypt.html Նեղոսը]</ref> ({{lang-ar|النيل}}, ''ալ-Նիլ'', <small>Հին եգիպտերէն</small>՝ ''Իթերու''), գետ [[Ափրիկէ]]<nowiki/>ի մէջ։ Երկայնքը 6,853 Քմ. է։ Գլխաւորաբար կ'անցնի երկու երկիրներէ՝ [[Սուդան|Սուտան]] եւ [[Եգիպտոս]]։
 
== Անունը ==
 
== Անուն ==
[[Պատկեր:Iteru.png|մինի|ձախից|Նեղոս գետի անունը հին եգիպտերէն։]]
Հին եգիպտերէնով Նեղոսի անունն էր՝ ''Հ'փի'' կամ ''Իթերու'', որ կը նշանակէ ''գետ''<ref>{{cite book|author = Faulkner, Raymond O.|title= Concise Dictionary of Middle Egyptian|year=1962|publisher=Griffith Institute|page=33}}</ref>: <small>[[Ղպտիերեն|Ղպտիերէն]]</small> «Փիարօ» անունը նոյն ծագումը ունի։
Տող 10 ⟶ 9՝
«Նեղոս» բառը ծագած է գետին յունարէն ''Νείλος'' ''Նեյլոս'' անունէն։
 
== ՆեղոսիՆեղոսին հոսքը ==
Նեղոս սկիզբ կ'առնէ [[Կենտրոնական Աֆրիկա|Կեդրոնական Ափրիկէէն]] եւ կը հոսի հիւսիս՝ դէպի Միջերկրական ծով։ Նախքան ծով թափիլը Նեղոս լայն գետահովիտ մը կը յառաջացնէ։ Ափրիկէի այդ մասի կլիման, ուրկէ Նեղոս կը հոսի, չոր եւ տաք է։ Անձրեւները շատ հազուադէպ են։ Հողերուն մեծ մասը քարքարոտ [[անապատ]]ներ են։ Նեղոս ընդհանրապէս վարար հոսք մը կ'ունենայ Յուլիս ամսուան ընթացքին։ Այդ շրջանին ջուրերը կը հեղեղեն ափամերձ մեծ տարածքներ։ Նեղոսի ջուրերը իրենց հետ կը բերեն հսկայական քանակութեամբ տիղմ, ինչ որ հողը շատ բերրի կը դարձնէ։
Եգիպտոսի մեծ գետն է, որմէ կախեալ էրէ ամբողջ երկրին տնտեսութիւնը։
 
Նեղոս սկիզբ կ'առնէ Ափրիկէի կեդրոնը գտնուող [[Վիքթորիա լիճ|Վիքթորիա լիճէ]]ն եւ կը թափի [[Միջերկրական ծով]]։ Նեղոսի բերրի հովիտը (վերին Եգիպտոսի հովիտին լայնքը 19 Քմ.-էն աւելի չէ) երկու կողմէն ալ սահմանակից է անապատին։ Ամէն տարի գարնան գետը դուրս կու գայ իր ափերէն՝ տեղատուութենէն ետք տիղմի հաստ շերտ մը ձգելով, որմէ ետք մերձակայ դաշտավայրերը առատ բերք կու տայ։տան։ Գետը նաեւ շահաւէտ փոխադրամիջոց էր՝է՝ երկրին մէկ ծայրէն միւսը ապրանքներ տեղափոխելու համար։ Ներկայիս Գահիրէի մօտմօտերը 19 Քմ. դէպի հիւսիս Նեղոս կը բաժնուի երկու վտակներու՝ արեւմտեան եւ արեւելեան, որոնց միջեւ ինկած ճահճուտը յայտնի է Տելթա անունով։
Նեղոս նկարագրուած է Յովսէփին ժամանակակից փարաւոնիՓարաւոնի երազին մէջ։ Մովսէսի ծնած շրջանին փարաւոնՓարաւոն կը հրամայէ Նեղոսը նետել հրեաներէն ծնած բոլոր արու զաւակներուն։ Մովսէս զամբիւղի մէջ կը ձգեն գետափնեայ ծանծաղուտի մը մէջ։ Նեղոսին հետ կապուած են նաեւ «տասը պատուհասներէն» մէկ քանին, որոնք Աստուած ուղարկած էր որպէս պատիժ փարաւոնին՝Փարաւոնին՝ իսրայէլացիներունիսրայէլացիները ազատ չարձակելուն համար։ ՆեղոսՆեղոսի մասին յաճախ կըյիշատակած յիշատակենեն մարգարէները։
 
== Նեղոսն ու Պապիրոսը ==
== Նեղոսի նշանակութիւնը ==
 
Նեղոսի երկայնքով ապրող մարդիկ շատ վաղուց թուփերէն կը պատրաստէին մակոյկներ, իսկ հետագային՝ նաեւ համեմատաբար մեծ նաւակներ։ Գետով կը տեղափոխէին հացահատիկ, սննդամթերք, անասուններ, շինարարական նիւթեր։ Նեղոսի ափերուն կ'աճէր զարմանալի բոյս մը՝ [[պապիրոս]]ը։ Անոնցմէ կարելի էր նաւակներ պատրաստել։ Պապիրոսի յատուկ մշակուած ցօղուններէն կը ստանային հիանալի թերթանման նիւթ մը, որու վրա կրնային գրել։ Անիկա եւս պապիրոս կը կոչուէր։
Տող 23 ⟶ 22՝
== Աշխարհագրական դիրք ==
[[Պատկեր:Nile watershed topo.png|մինի|ձախից|Նեղոսի աւազանը]]
Նեղոս գետի ակունքներուն աշխարհագրական դիրքին գտնուելու վայրը անյայտ էր հին ժամանակներէն մինչեւ Ժթ. դարըդար, երբ վերջապէս կը պարզուի, որ անիկա Վիքթորիա լիճն է։ Նեղոսի հովիտը երբեմն կ'որոշեն այդ լիճէն սկսեալ, հակառակ անոր որ անոր մէջ կը թափին բաւականին մեծ գետեր։ Նեղոսի ակունքը կը համարուի Ռուկարար գետը, որ Գահեր գետի վտակներէն է։ Իր հերթին Գահեր գետը կը թափի Վիքթորիա լիճ։ Դուրս գալով Վիքթորիա լիճի հիւսիսային ծայրամասէն՝ գետը, որ այս վայրերուն մէջ կը կոչուի Վիքթորիա-Նեղոս, կ'անցնի քարէ պատնէշներու մէջէն՝ բազմաթիւ խոտորումներ ու ջրվէժներ յառաջացնելով։ Այս ընթացքին անոր մակերեսը [[Վիքթորիա լիճ|Վիքթորիա լիճէն]] 670 մեթր ցած կ'ըլլայ։ Յետոյ, անցնելով Գոգօ լիճը, գետը համեմատաբար կարճ տարածութեան վրայ կ'ունենայ 400 մեթր իջեցումներ եւ կը թափի Մապուտօ-Սեսենեկօ լիճ։ Անկէ դուրս գալով՝ Նեղոս կ'ընդունի Ասվա գետը, որմէ ետք ալ անոր ջուրերը կ'անցնին [[Սուդան|Սուտան]]ի հարթավայրով։ ՋուպաՃուպա քաղաքէն վար, գետը շուրջ 900 Քմ. տարածքով կ'անցնի «Սետտ» ճահճային շրջանը։ Հոս կը կոչուի «Պահր ալ-ժապալ» (լեռնային ծովը)։ Հոս գետին հոսքը կը խաթարուի եղէգներու եւ ջրիմուռներու զանգուածներու պատճառով, եւ անիկա դժուարութեամբ կ'անցնի այս շրջանը՝ կորսցնելով իր ջուրերըջուրերուն 2/3-րդը գոլորշիացման, եւ բուսական ծածկոյթի ոռոգման վրայ։ Միանալով Ալ-Գազալ վտակին՝ գետը կը ստանայ Սպիտակ Նեղոս անուանումը եւ դուրս կու գայ ճահճային շրջանէն։ Անոր կը միանայ նաեւ Սոպաթ գետը, որըոր գրեթէ կրկնակի կ'աւելցնէ անոր ջուրերը։ Յետոյ Նեղոս հանգիստ կը հոսի լայն կիսաանապատային հովիտով մինչեւ [[Խարթում]] քաղաքը։ Սետտ ճահճային շրջանէն մինչեւ Խարթում քաղաքին մօտմօտակայքը գետը կը ցածնայ եւ կը հասնի 80 մեթրի։ Խարթում քաղաքին քով Սպիտակ Նեղոսին մէջ կը թափի Կապոյտ Նեղոսը, որ սկիզբ կ'առնէ Տանա լիճէն<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/Whats-the-Blue-Nile-and-the-White-Nile/articleshow/4027990.cms Սպիտակ եւ Կապոյտ Նեղոսներ]</ref>։ Հոսկէ մինչեւ Միջերկրական ծով գետը կը կոչուի Նեղոս։ Անիկա Խարթումի եւ Ասուանի միջեւ կը կազմէ 290 մ.։ Նուպիական անապատին մօտերը Նեղոս գետը կ'ընդունի իր վերջին մեծ վտակը՝ Աթպարա գետը։
== Գետին հովիտը ==
Նեղոսի [[Ասուան]]էն մինչեւ [[Գահիրէ]] (900 Քմ.) թեքութիւնը շատ քիչ է, եւ գետը կը հոսի շատ լայն հովիտով (20-25 Քմ.)։ Գահիրէէն 20 Քմ. անդին կը սկսի Նեղոսի հովիտը (տարածութիւնը 22-24 000 Քմ.²՝ բազմաթիւ գետակներով եւ լճակներով։ Անիկա տարածուած է Միջերկրական ծովու ափին՝ [[Ալեքսանդրիա]]յէն մինչեւ [[Պոր-Սաիտ]] 260 Քմ. ընդհանուր երկարութեամբ)։ Նեղոսի հունը հոս կը բաժնուի 9 մեծ եւ բազմաթիւ փոքր գետերու։
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Նեղոս_գետ» էջէն