Ուիքիփետիա

«Յակոբ Պարոնեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Էջ Քննարկում

Յակոբ Պարոնեան (Խմբագրել)

16:04, 27 Յունիս 2020-ի տարբերակ

Ավելացվել է 3 բայտ ,  2 տարի առաջ
Առանց խմբագրման ամփոփման
Չ (clean up, replaced: մէջ: → մէջ։ (2) using AWB)
No edit summary
Պարոնեան ունեցաւ ազգային յուղարկաւորութիւն մը, հոծ բազմութեան մը մասնակցութեամբ՝ ուսուցիչներու, մտաւորականներու, գործաւոր դասակարգի, ինչպէս նաեւ կարգ մը ամիրաներու ու ջոջերու ներկայութեամբ։ Դամբանականը կարդացած է [[Խորէն արք. Նարպէյ]]ը, որ «Ազգային Ջոջեր»ուն մէջ Պարոնեանի սուր երգիծանքին թիրախ դարձած էր։ Մարմինը կ'ամփոփուի Օրթագիւղի գերեզմանատունը, «մեռելոց այդ հանդարտիկ բնակարանին մէկ անկիւնը, տխուր ու մենաւոր»<ref>«Արեւելք» օրաթերթ, Պոլիս, 10 Յունիս 1891:</ref>:
 
Տապանաքար մը չկանգնեցաւ անոր շիրիմին վրայ եւ շուտով մոռցուեցաւ անոր ճշգրիտ վայրը։ 1976-ին, մտաւորական եւ գրող [[Վահրամ Մավեան]] կոչ մը ստորագրեց հայ մամուլին մէջ, դիտել տալով թէ՝ «...ինչպէս 85 տարի անցած է վրայէն եւ սերունդներ ամբողջ - թաղական, հոգեւորական, մտաւորական, թատերասէր - եկած ու անցած են առանց հողակոյտին վրայ տապանաքար մը դնելու մասին մտածելու՝ անըմբռնելի է պարզապէս։ Հիմա արդէն անտէր կորսուած է հողակոյտն ալ»<ref>Օրջանեան, Արամ (խմբ.). ''Յակոբ Պարոնեան Համայնագիտարան '', Ա. Հատոր։ [[Լոս Անճելըս]], 1991, էջ 112:</ref>:
 
== Յակոբ Պարոնեանի Արձանի Բացում՝ Շիշլիի Գերեզմանատան Մէջ ==
Շաբաթ, 5 Հոկտեմբեր 2019-ի յետմիջօրէին. Պոլսոյ Շիշլի շրջանի գերեզմանատան մտաւորականներու պանթէոնին մէջ տեղի ունեցաւ հանդիսաւոր արարողութիւն մը, որուն ընթացքին կատարուեցաւ բացումը երգիծաբան Յակոբ Պարոնեանի արձանին։
Յայտնի քանդակագործ Էրօլ Սարաֆեան, որ «կեանք ու շունչ» տուած է մեր մշակոյթի խումբ մը երախտաւորներուն ու իր վարպետ ձեռքերով անմահացուցած զանոնք, այս անգամ Յակոբ Պարոնեանի արձանը քանդակեց գեղեցիկ մտայղացումով մը։ Արձանը քանդակուած է Ուսուցչաց հիմնարկիՀիմնարկի վարչութեան ատենապետ Սարգիս ՔիւլեկեչիՔիւլէկէչի բարերարութեամբ։
Արձանին բացումը հանդիսաւորապէս կատարուեցաւ պատրիարքական տեղապահ Սահակ եպս. Մաշալեանի նախագահութեամբ։ Բացման արարողութիւնը սկսաւ հոգեհանգստեան պաշտօնով , որուն աւարտին Յակոբ Պարոնեանի յուշարձանի շղարշը վար առնուեցաւ։
 
== Գրական գործունէութիւնը ==
Պարոնեան եղաւ բեղուն ստեղծագործ մը։ Տասնեակ հազարէ աւելի էջեր արտադրեց կարճ ճամանակամիջոցիժամանակամիջոցի մը մէջ, յատկապէս 1871-1888 տարիներուն։ Իր բոլոր գրութիւնները մամուլի համար գրուեցան եւ լոյս տեսան լրագիրներու մէջ։ Թէեւ իր գործերէն ոմանք իր իսկ կողմէ հրատարակուեցան առանձին հատորով, Պարոնեանի երկերու մեծամասնութիւնը գիրքերու մէջ ամփոփուեցան միայն իր մահէն ետք։ իրԻր գործերը կը կազմեն՝ ''«[[Մեծապատիւ Մուրացկանները]]»'' վէպը, ''«[[Քաղաքավարութեան Վնասները]]»'' պատմուածքներու շարքը, ''«[[Պտոյտ մը Պոլսոյ Թաղերուն Մէջ]]»'' եւ ''«[[Ազգային Ջոջեր]]»'' նկարագրական էջերը,«Մեղու», «Թատրոն» եւ «Խիկար» թերթերու մէջ ցրուած բազմաթիւ քրոնիկները, ինչպէս նաեւ ՝ ''«[[Ատամնաբոյժն Արեւելեան]]»'' եւ ''«[[Պաղտասար Աղբար]]»'' կատակերգութիւնները։
 
== Գրական ոճը ==
Պարոնեան ամէն բանէ առաջ իր ժամանակին ու միջավայրին մարդն է։<ref>Սիմոնեան, Գրիգոր. Հ.Բ.Ը.Մ. Արտաւազդ Թատերախումբի ''«Քաղաքավարութեան Վնասները» ներկայացման ծրագիր-գրքոյկ'', [[Փասատինա]] 2009, էջ 6-7:</ref> Պոլսահայ կեանքը իր զանազան երևոյթներովերեւոյթներով կ'արտացոլայ իր էջերէն։ Ան հաւասարապէս կը խարազանէ փառասէր աղաներն ու փոքրոգի թաղականները, խաբեբայ վաճառականներն ու կեղծաւոր կղերականները, վարձկան լրագրողներն ու մուրացկան բանաստեղծները, վերի խաւի եւրոպական բարքերը ընդօրինակելու մոլութիւնն ու վարի խաւի խաւարամտութիւնը։ Անոր գործը կը խնդացնէ, բայց խորքը շատ տխուր է։ Կը զուարճացնէ՝ առանց զուարճանալու։
Պարոնեանի գրականութիւնը կը ձգտի դաստիարակիչ ըլլալ եւ նպաստել ընկերութեան վատ բարքերը վերացնելու։ Իր հեգնանքին նպատակը խնդացնելն ու նուրբ արուեստ մը ստեղծել չէ. եւ որովհետեւ իր ընթերցողը պարզ ժողովուրդն էր՝ գրեթէ տգէտ եւ գեղարուեստէ շատ հեռու, իր ոճը եղաւ անկեղծ եւ իր լեզուն պարզ։ Գործածելով գրաբարէ մաքրուած սահուն արեւմտահայերէն, ան ստեղծեց իրապաշտ արձակ մը՝ բնական, անզարդ, առոյգ, լի աշխոյժ բեմականութեամբ։ Վարպետօրէն նկարագրեց իրաւ կերպարներ եւ իրավիճակներ, սեղմ տողերով եւ կենսունակ երկխօսութիւններով։
== Երկերի մատենագիտութիւն ==
* Ատամնաբոյժն Արեւելեան, [[Ստամբուլ|Կ. Պոլիս]], 1868, 128 էջ:
* Ազգային ջոջերՋոջեր, մաս Ա, Կ. Պոլիս, 1879, էջ 1–160:
* Ազգային ջոջերՋոջեր, մաս Բ, Կ. Պոլիս, 1880, էջ 161–320:
* Ազգային ջոջերՋոջեր, մաս Գ, Կ. Պոլիս, 1880, 48 էջ:
* Պտոյտ մը ՊօլսոյՊոլսոյ թաղերու մէջ, Կ. Պոլիս, 1880, 224 էջ:
* Ծիծաղ, Կ. Պոլիս, 1883, 480 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Կ. Պոլիս, 1887, 148 էջ:
* Ազգային ջոջերՋոջեր, [[Թբիլիսի|Թիֆլիս]], 1891, 384 էջ:
* [[Մեծապատիւ Մուրացկանները|Մեծապատիւ մուրացկաններ]], Թիֆլիս, 1891, 164 էջ:
* Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը: Պտոյտ մը ՊօլսոյՊոլսոյ թաղերուԹաղերու մէջ։ Խիկարի գուշակութիւնքԳուշակութիւնք, Թիֆլիս, 1892, 440 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Թիֆլիս, 1895, 164 էջ:
* Ազգային ջոջերՋոջեր, Թիֆլիս, 1896, 404 էջ:
* Արեւելեան ատամնաբոյժԱտամնաբոյժ, Թիֆլիս, 1899, 160 էջ:
* Երկասիրութիւններ, հատ. Ա. Ծիծաղ, Թիֆլիս, 1899, 480 էջ:
* Երկասիրութիւններ, հատ. Բ. Ատամնաբոյժն արեւելեանԱրեւելեան, Թիֆլիս, 1899, 160 էջ:
* Երկասիրութիւններ, հատ. Գ. ՔաղաքաւարութեանՔաղաքավարութեան վնասներըՎնասները, Թիֆլիս, 1900, 224 էջ:
* Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը: Պտոյտ մը ՊօլսոյՊոլսոյ թաղերու մէջ։ Խիկարի գուշակութիւնքԳուշակութիւնք, Թիֆլիս, 1900, 440 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Թիֆլիս, 1900, 164 էջ:
* [[Քաղաքավարութեան Վնասները|Քաղաքավարութեան վնասները]], Թիֆլիս, 1901:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Կ. Պոլիս, 1909, 103 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Կ. Պոլիս, 1910:
* Ամբողջական երկեր, հատ. Ա. Մեծապատիւ մուրացկան-ներըՄուրացկանները, Կսմիթներ, Կ. Պոլիս, 1910, 176 էջ:
* Ամբողջական երկեր, հատ. Բ. Պաղտասար աղբարԱղբար, Պռոյգ, Կ. Պոլիս, 1910, 112 էջ:
* Ամբողջական երկեր, հատ. Գ. Ատամնաբոյժն արեւելեանԱրեւելեան, Կ. Պոլիս, 1910, 208 էջ:
* Ամբողջական երկեր, հատ. Դ. Ազգային ջոջերՋոջեր, Կ. Պոլիս, 1912, 348 էջ:
* Շողոքորթը, Կ. Պոլիս, 1920, 56 էջ:
* Ամբողջական երկեր, հատ. Ա. Ազգային ջոջերՋոջեր, Կ. Պոլիս, 1924, 276 էջ:
* Ընտիր յերկեր, պրակ 1, [[Մոսկուա]], 1927:
* Ընտիր յերկեր, պրակ 2. Ատամնաբույժն արևելյանԱրևելյան, [[Պաղտասար աղբար]], [[Քաղաքավարութեան Վնասները|Քաղաքավարության վնասները]], Մոսկուա, 1927:
* Ընտիր յերկեր, պրակ 3. Ազգային ջոջերՋոջեր, Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը, Ծիծաղ, Մոսկուա, 1927:
* [[Մեծապատիվ մուրացկաններ]], ՅԵրեւան, 1928, 144 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. I. Մեծապատիվ մուրացկաններ, Քաղաքավարության վնասները, Խիկարի գուշակությունք, ՅԵրեւան, 1931, 272 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. II. [[Պաղտասար աղբար (պիես)|Պաղտասար Աղբար]], Ատամնաբույժն արևելյան, Շողոքորթ, Պռույգ, Յերկու տիրոջ ծառա մը, ՅԵրեւան, 1932, 288 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. III. Ազգային ջոջեր, ՅԵրեւան, 1932, 268 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Սօֆիա, 1933, 115 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. IV. Կսմիթներ, Հոսհոսի ձեռատետրը, Պտույտ մը Պոլսո թաղերուն մեջ, ՅԵրեւան, 1934, 292 էջ:
* Մեծապատիվ մուրացկաններ, ՅԵրեւան, 1934, 152 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. VII. Մանր յերկեր, ՅԵրեւան, 1936, 328 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. VIII. Կսմիթներ, ՅԵրեւան, 1936, 464 էջ:
* Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը եւ Խիկարի գուշակութիւնքԳուշակութիւնք, Գահիրէ, 1936, 160 էջ:
* Մեծապատիվ մուրացկաններ, ՅԵրեւան, 1936, 88 էջ:
* Յերկերի լիակատար ժողովածու, հատ. IX. Խայթվածք, ՅԵրեւան, 1938, 400 էջ:
* Երկերի լիակատար ժողովածու, հատ. XI. Ասկե-անկե, Երեւան, 1948, 278 էջ:
* Մեծապատիվ մուրացկաններ, Երեւան, 1950, 88 էջ:
* Ազգային ջոջերՋոջեր, Պէյրութ, 1951, 296 էջ:
* Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը, Պէյրութ, 1952, 136 էջ:
* Ընտիր երկեր, հատ. 1. Մեղու, Թատրոն, Կսմիթներ, Պտույտ մը Պոլսո թաղերուն մեջ, Ազգային ջոջեր, Մեծապատիվ մուրացկաններ, Հոսհոսի ձեռատետրը, Երեւան, 1954, 576 էջ:
* Շողոքորթը, Իսթանպուլ, 1954, 56 էջ:
* Քաղաքավարութեան վնասներըՎնասները, [[Գահիրէ]], 1954, 160 էջ:
* Ընտիր երկեր, հատ. 2. Ծիծաղ, Քաղաքավարության վնասները, Առտնին տեսարաններ, Խիկար, Օրագրությունք Խիկարի, Նետ, Դիտողությունք Խիկարի, Քանի մը խոսք առ տիկին պատմություն, Գրպանի տետրս, Խոսակցություն մեռելոց, Պաղտասար Աղբար, Երեւան, 1955, 644 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, [[Պէյրութ]], 1955, 120 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, [[Վենետիկ]], 1955, 108 էջ:
* ՔաղաքաւարութեանՔաղաքավարութեան վնասներըՎնասները, Պէյրութ, 1955, 97 էջ:
* Երկեր. Կսմիթներ, Պտույտ մը Պոլսո թաղերուն մեջ, Ազգային ջոջեր, Մեծապատիվ մուրացկաններ, Քաղաքավարության վնասները, Պաղտասար Աղբար, Երեւան, 1958, 500 էջ:
* [[Մեծապատիվ մուրացկաններ]], Երեւան, 1958, 88 էջ:
* [[Քաղաքավարութեան Վնասները|Քաղաքավարության վնասները]], Երեւան, 1959, 72 էջ:
* Մեծապատիվ մուրացկաններ, Երեւան, 1961, 88 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններ: ՔաղաքաւարութեանՔաղաքավարութեան վնասներըՎնասները: Առտնին տեսարաններ: Պաղտասար Աղբար, Իսթանպուլ, 1961, 416 էջ:
* Ազգային ջոջերՋոջեր: Պտոյտ մը ՊօլսոյՊոլսոյ թաղերուԹաղերուն մէջ, Իսթանպուլ, 1962, 388 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, [[Գահիրէ]], 1962, 144 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատ. 1. Երկու տերով ծառա մը, Ատամնաբույժն արևելյան, Շողոքորթն, Պաղտասար աղբար, Պռույգ, Երեւան, 1962, 464 էջ:
* Անհայտ էջեր և աֆորիզմներ, Երեւան, 1964, 220 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատ. 2. Ազգային ջոջեր, Երեւան, 1964, 408 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատ. 3. Մեծապատիվ մուրացկաններ, Պտույտ մը Պոլսո թաղերու մեջ, Քաղաքավարության վնասները, Երեւան, 1964, 424 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Պէյրութ, 1964, 120 էջ:
* ՔաղաքաւարութեանՔաղաքավարութեան վնասներըՎնասները, Պէյրութ, 1964, 154 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատ. 4. Քաղաքական, Կսմիթներ, Խտղտում, Հոսհոսի ձեռատետրը, Լուսարարի նամակները, Երեւան, 1965, 576 էջ:
* Երկերի ժողովածու, հատ. 5. Ծիծաղ, Այլաբանական այլ երկեր, Երեւան, 1965, 400 էջ:
* Երկեր. Մեծապատիվ մուրացկաններ, Ազգային ջոջեր, Կսմիթներ, Հոսհոսի ձեռատետրը, Երեւան, 1976, 192 էջ:
* Քաղաքավարության վնասները, Երեւան, 1976, 132 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Պէյրութ, 1977, 96 էջ:
* Մժղուկ: Թմբուկ, Երեւան, 1977, 88 էջ:
* Լեռը մարգարէին քով չ՛երթայ նէ՛ մարգարէն լեռան քով կ՛երթայ: Ալաֆրանկա, Պէյրութ, 1978, 96 էջ:
* Երկեր. Ազգային ջոջեր, [[Մեծապատիվ մուրացկաններ]], [[Քաղաքավարութեան Վնասները|Քաղաքավարության վնասները]], Ատամնաբույժն  Արևելյան, Պաղտասար աղբար, Երեւան, 1979, 668 էջ:
* [[Մեծապատիւ Մուրացկանները|Մեծապատիւ մուրացկաններ]], [[Վենետիկ]], 1981, 108 էջ:
* [[Մեծապատիւ Մուրացկանները|Մեծապատիւ մուրացկաններ]]: Պտոյտ մը ՊօլսոյՊոլսոյ թաղերուԹաղերուն մէջ, Պէյրութ, 1981, 141 էջ:
* [[Պաղտասար աղբար (պիես)|Պաղտասար Աղբար,]] Երեւան, 1985:
* Երկեր, Երեւան, 1987, 360 էջ:
* Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը, [[Անթիլիաս]], 1989, 124 էջ:
* Յեղափոխականը, [[Լոս Անջելես|Լոս Անճելըս]], 1990, 104 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Անթիլիաս, 1991, 101 էջ:
* Քաղաքավարութեան վնասներըՎնասները, [[Հալէպ]], 1992, 176 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Լոս ԱնջելեսԱնճելըս, ա. թ., 112 էջ:
* Երկեր, հատ. Ա. Անժամանցելի երգիծանք, Ազգային ջոջերՋոջեր, Պտոյտ մը Պոլսոյ թաղերունԹաղերուն մէջ, Հոսհոսի ձեռատետրըՁեռատետրը, Անթիլիաս, 1995, 416 էջ:
* Երկեր, հատ. Բ. Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Պաղտասար աղբարԱղբար, Քաղաքավարութեան վնասներըՎնասները, Առտնին տեսարաններՏեսարաններ, Անթիլիաս, 1995, 344 էջ:
* Պտոյտ մը ՊօլսոյՊոլսոյ թաղերուԹաղերուն մէջ, Հալէպ, 2002, 200 էջ:
* Մեծապատիւ մուրացկաններՄուրացկաններ, Անթիլիաս, 2003, 101 էջ:
* Ստեղծագործությունների ժողովածու, Երեւան, 2012, 208 էջ:
 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Սպասարկող:MobileDiff/177125» էջէն