«Հռոմկլա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Hromkla Halfeti.jpg|300px|մինի|աջից|Հռոմկլայի բերդը]]
'''Հռոմկլա''', Հռոմ-Քար, Կլան Հռոմէական։ Բերդաքաղաք Եփրատեսիա նահանգին մէջ, Եփրատ գետի աջ ափին, Փարզման (այժմ՝ Մերզումեն) վտակի միախառնման տեղին մէջ, սեպաձեւ հրուանդանի վրայ։ Շրջափակուած էր դժուարամատչելի ժայռերով, երեք կողմէն կ՛ողողուէր Եփրատի ու Փարզմանի ջուրերով, ուներ քառաշարք պարիսպ ու աշտարակաձեւ, երկհարկանիերկյարկանի մաշիկուլներով 7 դարպաս։ Ժայռերուն խարսխուած բարձր պարիսպներն ամրացուած էին ուղղանկիւն կտրուածքի աշտարակներով։ Բերդի ներսը պահպանվուածպահպանուած են աշխարհիկ շենքերուշէնքերու աւերակներ։ Հռոմկլան հռչակաւոր էր ձիթենիի, [[թզենի]]ի, պիստակենիի ծառերով, ձմերուկի, սեխի, դդումի մշակութեամբ։
 
Հռոմկլայի հիմնադրման մասին տեղեկութիւններ չեն պահպանուած։ Բիւզանդական տիրապետութեան ժամանակ եղած է կարեւոր գետանց եւ սահմանապահ բերդ (այստեղէն ալ եկած է անոր Հռոմկլա՝ հոռոմներու կամ յույներույոյներու բերդ անունը)։
 
ու1111-րդ դարիդարու 2-րդ կեսէնկէսէն ենթարկուած է Փիլարտոս Վարաժնունիի, այնուհետեւ՝ Գող Վասիլի հայկական իշխանութիւններուն։ Մեծ իշխան Գող Վասիլի մահէն (1112) յետոյետոյ Եդեսիայի դուքս ԲոլդուինըՊոլտուինը ՏղաՏղայ Վասիլիէն Հռոմկլան գրաւուածգրաւած եւ պարգեւած է իր ազգական ՋոսլինՃոսլին Բ․ Կուրնեին։Կուրնէին։ 1151-ին ՋոսլինիՃոսլինի այրին՝ ԲեատրիսՊէաթրիս դքսուհին, Հռոմկլան վաճառած է Հայոց կաթողիկոս Գրիգոր Գ. Պահլավունիին։Պահլաւունիին։ Վերջինս վերակառուցած է Հռոմկլայի ամրութիւնները, հիմնած երկու հոյաշենհոյաշէն եկեղեցի (Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ, Ս. Աստուածածին) եւ հայոց կաթողիկոսական աթոռը Ծովք դղյակէնդղեակէն տեղափոխած է այստեղ։ ԱվելիԱւելի ուշ ՀռոմկլայիիՀռոմկլայի մէջ կառուցուեցաւ նաեւ Ս. Փրկիչ եկեղեցին։ 1178-ին եւ 1179-ին Հռոմկլայի մէջ գումարուած ժողովները, որոնց մասնակցած են գրեթէ բոլոր հայ արքեպիսկոպոսներն ու եպիսկոպոսները, քննարկած եւ մերժած են բիւզանդական եկեղեցւոյն միանալու Հռոմի պապի առաջարկը, ճանչած Հռոմկլայի կաթողիկոսութեան համահայկական ընդհանրական իրաւունքը։ Մինչեւ 13-րդ դարիդարու սկիզբը Հռոմկլան եղելեղած է Հայոց կաթողիկոսի կալվածքը։կալուածը։ Հայոց թագաւոր Լեւոն Բ. Մեծագործն այն միացուց արքունի տիրույթներին։տիրոյթներուն։ Մինչեւ 1292-ը Հռոմկլայի մէջ եղած է Հայոց կաթողիկոսական աթոռը։ Կաթողիկոս [[Ներսէս Շնորհալի]]ի օրով (1166-1173) Հռոմկլան դարձած է համահայկական մշակութային կենդրոն։կեդրոն։ Այնտեղ հաւաքածհաւաքուած, բազմացած եւ պատկերազարդուած են բազմաթիւ հին ձեռագրեր, ստեղծուած նորերը։ Հռոմկլան հռչակուած է իր ուրոյն ու բարձրարվեստբարձրարուեստ մանրանկարչական դպրոցով։ Հռոմկլայի մէջ գործած են կաթողիկոսներ Ներսէս Դ. Կլայեցին, Գրիգոր Դ. Տղան, Կոստանդին Ա. Բարձրբերդցին, մանրանկարիչներ Կիրակոսը, ՀովհաննեսըՅովհաննէսը եւ ուրիշներ։
 
[[1292]] Մայիսին [[Եգիպտոս]]ի սուլթան Մելիք Աշրաֆը խոշոր ուժերով պաշարեց Հռոմկլան, որու բնակչութիւնը եւ պահակազորքըպահակազօրքը 33 օր հերոսաբար կը դիմադրէին թշնամիին։ Դուրսի օգնութիւնէնօգնութենէն զրկուած պաշտպանները Յունիսի 28-ին քաղաքը հանձնեցինյանձնեցին թշնամիին։ ՊահակազորքըՊահակազօրքը սուրէ քաշուեցանցաւ, քաղաքը կողոպտուեցաւ, բնակչութեան զգալի մասը, ինչպէս՝ Ստեփանոս Դ. Հռոմկլայեցի կաթողիկոսը, գերուեցին։ Հռոմկլայի անկումը ժամանակակից պատմիչները համարած են հայ կեանքի մեծագոյն աղետ։աղէտ։ Այնուհետեւ կաթողիկոսական աթոռը հաստատուած է մայրաքաղաքմայրաքաղաք՝ Սիս։ 16-րդ դարէն յետոյ՝ օսմանեան թուրքերու տիրապետութեան ժամանակ, Հռոմկլայի Ս. Աստուածածին եկեղեցին փոխուեցաւ մզկիթի, միւսներն աւերուեցան։ Հռոմկլան վերջնականապէս աւերուեցաւ 1839-ին՝ Եգիպտոսի Իպրահիմ փաշայի ռմբակոծութենէն։ Հռոմկլայի Ս. [[Գրիգոր Լուսաւորիչ]] եկեղեցւոյն մէջ ամփոփուած են Գրիգոր Գ. Պահլաւունիի եւ Ներսէս Դ․ Կլայեցիի աճիւնները։ Մինչեւ 20-րդ դարու սկիզբը կիսաւեր այդ եկեղեցին հայերու ու եզիտիներու համար ուխտատեղի էր (եզիտիներն զայն կ՛անուանէին Տէր Ներսէս)։
թուրքերու տիրապետութեան ժամանակ, Հռոմկլայի Ս. Աստվածածին եկեղեցին փոխուեցաւ մզկիթի, միւսներն աուիրուեցան։ Հռոմկլան վերջնականապէս աուերվուեցաւ 1839-ին՝ Եգիպտոսի Իպրահիմ փաշայի ռմբակոծութիւնէն։ Հռոմկլայի Ս. [[Գրիգոր Լուսաւորիչ]] եկեղեցւոյն մէջ ամփոփուած են Գրիգոր Գ. Պահլավունիի եւ Ներսէս Դ․ Կլայեցիի աճիւնները։ Մինչեւ ու20-րդ դարի սկիզբը կիսաւեր այդ եկեղեցին հայերու ու եզիտիներու համար ուխտատեղի էր (եզդիներն այն կ՛անուանէին Տէր Ներսէս)։
 
== Գրականութիւն ==
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Հռոմկլա» էջէն