«Հայաստան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 120.
Ն.Ք. 16-րդ դարու վերջէն Ն.Ք. 13-րդ դարու առաջին կէսը ինկած ժամանակահատուածին մէջ յստակ կ՚ընդգծուի վերոյիշեալ մշակոյթներու խաչասերման եւ «ժողովրդագրական պայթիւնի» հետ զուգորդուող Լճաշէն-Մեծամօրեան մշակոյթի ծաւալման համապատկերը։ Այդ ժամանակաշրջանի գտածոներէն կարելի է առանձնացնել ծիսական անօթները, սպիտակ եւ կարմիր գոյներով յարդարուած խեցեղէնը, [[Պրոնզագոյն|պրոնզէ]] դաշոյնները, նետասլաքները, մեծաքանակ ուլունքները եւ այլ նիւթեր։
Հայաստանի մէջ [[Երկաթէ Դար|երկաթէ դարը]] կը սկսի Ն.Ք. 2-րդ հազարամեակին։ [[Երկաթ Եւ Պողպատ|Երկաթէ]] պաշարներով հարուստ Հայկական լեռնաշխարհը՝ [[Սիւնիքի մարզ|Սիւնիք]], [[Մուշ]], [[Խնուս]] եւ այլն, Առաջաւոր Ասիոյ մէջ դարձաւ հումքի գլխաւոր մատակարար եւ գերիշխող դիրք գրաւեց։
=== Հին շրջան ===
==== Վանի թագաւորութիւն ====
Պատմական Հայաստանի տարածքին առաջացած հնագոյն պետութիւնը [[Վանի Թագաւորութիւն|Վանի թագաւորութիւնն]] էր (Ուրարտու)՝ [[Վան]] մայրաքաղաքով (Ն.Ք. 9-6-րդ դարեր)։ Այն հզօրութեան գագաթնակէտին հասած է Մենուա (Ն.Ք. 810-786), [[Արգիշտի Ա․|Արգիշտի Ա.]] (Ն.Ք. 786–764) եւ [[Սարդուրի Բ.]] (Ն.Ք. 764–735) արքաներու օրօք՝ զբաղեցնելով [[Հայկական Լեռնաշխարհ|Հայկական լեռնաշխարհի]] տարածքը, [[Իրան|Արեւմտեան Իրանը]], Հարաւային [[Միջագետք|Միջագետքը]] եւ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]] ծովի ափամերձ տարածքները։ Արարատեան դաշտի տարածքին հիմնադրուած են Թէյշեբաինի, Արգիշտիխինիլի եւ Էրեբունի քաղաք-ամրոցները. վերջինիս անուան հետ ընդունուած է կապել Հայաստանի ներկայիս մայրաքաղաքի՝ [[Երեւան|Երեւանի]] անունը։
Վանի թագաւորութենէն մեզ հասած են բազմաթիւ քարէ արձանագրութիւններ, բերդերու ու տաճարներու մնացորդներ, որոնք կը վկայեն պետութեան հարուստ մշակոյթի ու զարգացած պետական համակարգի մասին։ Ն.Ք. 8-րդ դարու կէսերէն սկսած Վանի թագաւորութիւնը կը թուլանայ եւ անկում կ՚ապրի [[Ասորեստան|Ասորեստանի]] եւ Հիւսիսային [[Կովկաս|Կովկասի]] ցեղերու՝ սկիւթներու ու կիմմերներու դէմ պատերազմներու արդիւնքովմ։ Ուրարտուի վերջին թագաւոր Ռուսա Դ-ն իշխած է Ն.Ք. 609–590 (կամ 585) թուականներուն, որմէ ետք Վանի թագաւորութիւնը դադրած է գոյութիւն ունենալ։ Հայերը կամ անոնց անմիջական նախնիները բնակած են Վանի թագաւորութեան տարածքին, եւ անոր յաջորդած [[Երուանդունիներ|Երուանդունեաց թագաւորութիւնը]] եղած է զուտ հայկական։
Համաշխարհային պատմագիտութեան մէջ չկայ միարժէք կարծիք Վանի թագաւորութեան եւ հայ ժողովուրդի կապի մասին։ Գիտնականներու զգալի մասը կ՚առանձնացնէ ուրարտական լեզուն եւ մշակոյթը հայկականէն՝ համարելով, որ հայկական ցեղերը գերիշխանութեան հասած են Հայկական լեռնաշխարհի տարածքին միայն Վանի թագաւորութեան կործանումէն ետք։ Ըստ մէկ այլ վարկածի, որ կ՚ընդունուի քանի մը հայ պատմաբաններու կողմէ, Վանի կամ Արարատեան թագաւորութիւնը ի սկզբանէ եղած է զուտ հայկական կազմաւորում, եւ Ն.Ք. 6-րդ դարու սկիզբը տեղի ունեցած է ընդամէնը իշխող դինաստիայի փոփոխութիւն։[[Պատկեր:Satellite image of Armenia in May 2003.jpg|մինի|աջից|300px|Արեւելեան Հայաստանի պատկերը՝ նկարահանուած ՆԱՍԱ-յի (ԱՄՆ) արբանեակէն։]]
== Հայաստանի մեծ քաղաքներ ==
| |||