«Հայկ Նահապետ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Հայկ նահապետ''' (նաեւ '''Հայկ թագաւոր'''<ref>[http://giteliq.am/pdf/Paris-Herouni-Hayer@-ev-Hnaguyn%20Hayastan@.pdf Պարիս Մ․ Հերունի, Հայերը եւ հնագոյն Հայաստանը (Հիմքերը հայոց)։ Արքայաստղագիտութիւն։ Լեզուաբանութիւն։ Հնագոյն պատմութիւն, Երեւան, Տիգրան Մեծ, 2006 թ․, 320 էջ։]</ref> Հայկ դիւցազն), առասպելական հերոս, հայոց անուանադիր նախնին։

[[Մովսէս Խորենացի]] իր «Հայոց պատմութիւն» աշխատանքին մէջ գրի առած աւանդազրոյցին մէջ զինք կ'անուանէ նախահայր, եւ ազգապետ։ Աստուածաշունչին համաձայն՝ Հայկ Հաբէթի սերունդներէն էր եւ այդ պատճառով երբեմն կ'անուանուի Հաբէթոսթեան Հայկ։Հայկ: Ըստ [[Մովսէս Խորենացի|Մովսէս Խորենացիի]], Հայկ [[Նոյ]]ի սերունդէն է՝ աւագ որդի Հաբէթէն: Հայկ Նոյի 5-րդ սերունդն է՝ Հաբէթ (''Japheth''), Գամեր (''komer''), Թիրաս (''Tiras''), Թորգոմ (''Tokarmah'') եւ Հայկ (''Haig'')։

Ժա. դարու վրացի պատմիչ Լեոնտի Մրովելուի վրացիներու ծագումը ներկայացնելով կը նշէ, որ Հայկ որդին է Թորգոմի։ Ըստ նոյն պատմիչին՝ Թորգոմ ունէր 8 զաւակ։ Կովկասեան բոլոր ժողովուրդները, ըստ անոր, սերած են Թորգոմի զաւակներէն, անոնց մէջ առաջինը հայերու նախահայր Հայկն է, երկրորդ զաւակը՝ վրացիներու նախահայր Քարթլոսն է (''Kartlos''), ապա՝ աղուաններու եւ ուրիշներու։ Վրացիները Հայաստանը կ'անուանեն Սոմխեթի (Սոմխիթի)։ Այս անուանումը վրացի եւ հայ ուսումնասիրողները լուրջ ուսումնասիրած են, սակայն անոնց եզրակացութիւնները բաւարար եւ համահունչ չեն եղած՝ ինչպէս Մ. Խորենացիի, այնպէս ալ [[Լ. Մրովելու]]իի կողմէ յիշատակուող Հայկ/Հայոս անուան եւ [[Հայաստան]] երկիրի անուան ծագման աւանդաբանութեան հետ։ Համաձայն նոր տեսակէտի՝տեսակէտի մը՝ Սոմխեթի (Սոմխիթի) անուանումը պէտք է հասկնալ որպէս «ԱրեւիԱրեւու կամ արեւելեան խեթեր»։

Հայկի կեանքին յայտնի դրուագներէն է անոր պատերազմը բաբելոնեան առաջնորդ Բելին դէմ։ Բաբելոնեան աշտարակաշինութեան խառնաշփոթի ընթացքին Տիտանեան Բել ինքզինք կը հռչակէ աշխարհակալ եւ կը պարտադրէ, որ մարդիկ պաշտեն զինք։ Սակայն Հայկ չի ճանչնար Բելի ինքնակոչ իշխանութիւնը իր հարազատներուն եւ ցեղակիցներուն վրայ։ Ըստ Մովսէս Խորենացիի՝ Բաբելոնի մէջ իր անդրանիկ զաւակին՝ Արամանեակին (Արմէն) ծնելէն ետք ՀայկըՀայկ երեք հարիւր այլ ցեղակից ընտանիքներու հետ միասին կը վերադառնայ Հարք։Հայք։ Հայրենիք ժամանելուն պէս, Հայկ բնակութիւն կը հաստատէ Տուրուբերանի Հարք գաւառին մէջ։ Հարք անունը կը մեկնաբանուի որպէս «հայրեր», «հայրենիք»։ Այդ ընթացքին Բել, [[Ասորեստան|Ասորեստանի]] տիրակալ դառնալով, մեծ բանակով կը ներխուժէ Հայկի վրայ։ Հայկի թոռ Քատմոս, որ բնակութիւն հաստատած էր Հայկական լեռնաշխարհի հարաւը՝ [[Կորճայք]]ի, Արարատ լերան ստորոտին, կը զգուշացնէ Հայկը Բելի արշաւանքէն։ Հայկ իր բազմաթիւ զաւակներով եւ թոռներով Հայկաշէնէն կը մեկնի (Վանայ լիճին հիւսիսային ափի եզրով) դէպի [[Վան]] քաղաքը։ Վանէն հարաւ ինկած [[Հայոց Ձոր]] կոչուող գետի հովիտին մէջ Հայկ եւ Բել իրենց բանակներով դուրս կու գան իրարու դէմ։ Հայկ իր բանակը կը տեղադրէ եռանկիւնաձեւ գետի հիւսիսային (աջ) ափին, աջէն եւ ձախէն տեղադրելով իր աւագ որդին եւ թոռը՝ Արամանեակն ու Քատմոսը։ Սակայն Բել, բաղդատելով իր զօրքին քանակը, Հայկի փոքրաթիւ ռազմիկներուն հետ, կը հրամայէ իր զինուորներուն անցնիլ գետը եւ յարձակիլ Հայկի եւ իր զօրախումբին վրայ։ Բել կը խուսափի մարտէն, փոխարէնը բարձրանալով բլուրի մը վրայ, ուրկէ կը հետեւի մարտին։

Ճակատամարտի ամենաթեժ պահուն, Հայկ կը նկատէ Բելը բլուրին վրայ, կ'անցնի գետը եւ եռաթեւ նետով կը նետահարէ զինք։ Քանի որ Հայկի նետը երկաթէ ծայր ունէր, իսկ Բելին հանդերձները՝ պղինձեայպղնձեայ, Հայկին արձակած նետը կ'անցնի Բելին հանդերձներուն միջէն ու զինք կը զգետնեն։ Տեսնելով Բելի մահը՝ անոր զօրքը սարսափահար փախուստի կը դիմէ։ Հայկ կը հրամայէ ռազմադաշտին մօտ կառուցել ամրոց մը, որ կ'անուանի Հայկաբերդ։ Այդ ամրոցին մնացորդները կը պահպանուին մինչեւ օրս։ Բելի դիակը Հայկ կը հրամայէ տանիլ Հարք եւ, թաղելով Հայկաշէնէն ոչ հեռու, բլուր դարձնել անոր գերեզմանը՝ ի զգուշացում բոլոր օտարներուն, որոնք կը յանդգնին յարձակիլ Հայկին հայրենիքին վրայ։ Այս յաղթանակէն ետք երկար տարիներ ապրելով, Հայկին արեւը (հոգին) կը համբարնայ երկինք եւ կը դառնայ Օրիոն համաստեղութիւնը, որ հայերը կ'անուանեն Հայկի համաստեղութիւն։

Ըստ որոշ հեղինակներու, Հայկի մասին պատմութիւնը հիմնուած է իրական պատմական իրադարձութիւններու վրայ եւ կ'արտացոլէ վաղ, նահապետական հայկական ցեղախումբերու պատերազմները հիւսիսային [[Միջագետք]]էն Հայկական լեռնաշխարհ ներխուժող ցեղերու դէմ։ Բացի ատկէ, Հայկին անունը եւ առասպելացուած արարքները կը յիշատակուին նաեւ արեւմտաիրանական ցեղերու մօտ եւ գտածկը ենգտնեն իրենց արտացոլումըարտացոլումը՝ Հուշանգ անուան տակ։

Ըստ Խորենացիի շարք մը հայոց ազնուական տոհմեր իրենց ակունքներուն սկիզբը կը համարեն Հայկ Նահապետը։ Անոնցմէ են [[Բզնունիներ]]ը, [[Խորխոռունի]]ները, [[Մանդակունի]]ները, [[Վահեւունի]]ները, [[Վարաժնունի]]ները, [[Առանշահիկ]]ները եւ այլն։ Ժամանակակից գիտնականներուն մէկ մասըմասն ալ կը հրաժարի Հայկը դիտարկելէ իբրեւ զուտ առասպելական անձ մը եւ հակած է զինք ներկայացնելու իբրեւ հայոց թագաւոր, որ մեծ աւանդ ունեցած է հայկական արժեհամակարգին պահպանման եւ տարածման գործին մէջ<ref>Պ․Մ․Հերունի, ''Հայերը եւ հնագոյն Հայաստանը'', Երեւան 2006 </ref>։