«Ակն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Ակն''' (այժմ՝ ''Քեմալիէ'', {{lang-tr|Kemaliye}}), քաղաքը կը գտնուի [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] կեդրոնական մասին, [[Երզնկա]] նահանգին մէջ, Արեւմտեան [[Եփրատ]] գետի աջ ափին։

Անցեալին եղած է [[Արեւմտեան Հայաստան]]<nowiki/>ի եւ [[Խարբերդ վիլայէթ]]<nowiki/>ի կազմին մէջ։ Ակնը կը գտնուի [[Տաւրոսյան լեռնահամակարգ|Տաւրոսեան]] եւ [[Անդիտաւրոսեան լեռնաշղթա]]ներու միջեւ, ծառազարդ դաշտավայրի մէջ, բարձր աւելի քան 1000 մ.։ Բնակչութիւնը՝ {{ԲՆԿ}}։

Ակնը հիմնած են [[Սեբաստիա]] տեղափոխուած [[Արծրունի]]<nowiki/>ները [[1022]]-ին։ Սկզբիը կոչուած է [[Մարընտուն]]իկ։ Ակն անունը հաւանաբար ծագած է քաղաքի մէջտեղ հոսող Ակնաղբիւրի անունէն։ ԺԱ. դարուն Արծրունիներն Ակնին մէջ կառուցած են [[Նարեկա վանք|Նարեկայ]] (Ռշտունիքի Նարեկայ վանքի անունով), իսկ աւելի ուշ՝ [[Սուրբ Նշան վանք]] ([[Վասպուրական]]<nowiki/>ի Վարագայ Սուրբ Նշան վանքի անունով)։

[[1300]]–[[1321]]-ին [[Անի]]<nowiki/>էն այստեղ գաղթած հայերը հիմնադրած են իրենց թաղամասը՝ Ս. Յակոբ եկեղեցիով։ Ակնի մէջ եղած է նաեւ Անի անունով բերդ մը։ ԺԶ. դարու սկիզբին Ակնը կը գրաւուի թուրքերու կողմէ։ [[1880]]-ին Ակն ունէր շուրջ 10 հազար բնակիչ, որուն մօտ 5500-ը հայեր էին։ Տուները քարաշէն էին, 2-4 յարկանի։ Քաղաքը մաքուր էր, բարեկարգ, սալահատակուածսալայատակուած փողոցներով։ Ակնցիք վարպետ արհեստաւորներ եւ առեւտրականներ էին։

ԺԹ. դարիդարու վերջերը Ակնի մէջ կը գործէին երկսեռ դպրոցներ՝ (Նարեկեան եւ ՆերսեսեանՆերսէսեան), եկեղեցիներ՝ (Ս. Աստուածածին եւ Ս. Գէորգ), ազգային ընկերութիւններ՝ (Ազգասիրական, Ուսումնասիրական, Արամեան եւ Նարեկեան)։ [[1870]]-ին Ակնի մէջ լոյս տեսած են՝ «[[Ծաղիկ (հանդէս)|Ծաղիկ»]], «[[Եփրատ (հանդէս)|Եփրատ»]], «Մտրակ» թերթերը։ [[1873]]-ին այդտեղ ներկայացուած է «Սուրբ Մեծն Ներսէս» բիէսը։փիեսը։

3-4 Սեպտեմբեր, [[1896]]–ին-ին թուրք հրոսակները կը յարձակին Ակնի վրայ, իսկ [[քիւրտեր]]<nowiki/>ը՝ շրջակայ հայ գիւղերուն վրայ՝ (Լիճք, Բինկեան, Զմարա, Կասմա, Ապուշեխ, Կամարակապ եւ այլ գիւղեր), կը կոտորեն բնակիչներուն, կը կողոպտեն ու կը հրդեհեն տուները։ Ականատեսի վկայութեամբ, զոհերուն թիւը կը հասնի 3000-ի։ Հետագայ երկու տասնամեակներուն հայերը կը վերաշինեն քաղաքը։ Ակնի մէջ կեանքը նորէն կ'աշխուժանայ։

Մեծ եղեռնինԵղեռնին Ակնը եւ շրջակայ գիւղերը կը դատարկուին հայերէ, որոնց մեծ մասը շուտով զոհ կ՛երթայ գաղթի ճանապարհին։

Ակնցիները տուած են գրչի ու մտքի բազմաթիւ ականաւոր մշակներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ, արուեստագէտներ, իրաւաբաններ, ազգային եւ հոգեւոր գործիչներ։ Ակնէն կը սեռին [[Արփիար Արփիարեան]]<nowiki/>ը, [[Միսաք Մեծարենց]]<nowiki/>ը, [[Գրիգոր Զօհրապ]]<nowiki/>ը, [[Սիամանտո|ՍիամանթօնՍիամանթօ]]<nowiki/>ն, [[Արշակ Չօպանեան]]<nowiki/>ը, [[Մինաս Չերազ]]<nowiki/>ը եւ Ն. Գալանտերեանը։