«Գոշավանք» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 4.
Ըստ Ժգ. դարու պատմիչ [[Կիրակոս Գանձակեցի]]ի՝ վանքին մուտքին՝ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ «հրաշագեղ» փայտակերտ եկեղեցւոյ օծման [[Հաղարծին]]ի վանահայր [[Խաչատուր Տարօնցի]] Գոշավանքին նուիրած է երկու գիւղ եւ այգի մը:
1237–1241 թուականներուն, գաւիթին հարաւային պատին գրեթէ կից, ամիրսպասալար [[Աւագ Զաքարեան]]ի կառավարիչ [[Գրիգոր Տղայ]] իշխանը կառուցած է Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ միանաւ թաղածածկ եկեղեցին, որու յարդարանքին արտակարգ ճոխութեան եւ նրբագեղութեան համար Կիրակոս Գանձակեցին անուանած է «զարմանակերտ»: Եկեղեցին, թէեւ փոքրաչափ է, սակայն աչքի կը զարնէ իբրեւ միջնադարեան տպաւորիչ ստեղծագործութիւն: Վանահայր Մարտիրոսի օրով (մինչեւ [[1241]]) գաւիթէն հիւսիս, անոր կամարակապ միջանցքով հաղորդակից, կոպտատաշ մեծ քարերով կառուցուած են վանքին փայտածածկ գրատունը եւ անոր արեւմուտքէն կից ժամատունը: [[1254]]-ին, Մխիթար Գոշի դամբարանին քով, Խաչատուր վարդապետ եւ Բարսեղ կառուցած են խորանարդաձեւ ծաւալով,
Գոշավանքը Ժգ. դարուն եղած է Հայաստանի կրօնական, կրթական եւ մշակութային մեծ կեդրոն: Հոն գործած է բարձր մակարդակի ուսումնական հաստատութիւն մը, որ պատմական աղբիւրներուն մէջ անուանուած է վարժապետարան, համալսարան եւ ճեմարան: Գոշավանքի վարդապետարանին մէջ դասաւանդած են հայոց եւ օտար լեզուներ ([[յունարէն]], [[լատիներէն]]), քերականութիւն, փիլիսոփայութիւն, ճարտասանութիւն, երաժշտութիւն, գրչութեան արուեստ եւ նկարչութիւն: Հոս կրթուած եւ գործած են Կիրակոս Գանձակեցին եւ Վանական Վարդապետը, որոնք հետագային իրենց հիմնած դպրոցներուն մէջ շարունակած են Գոշավանքի վարժապետարանի աւանդները: Գոշավանքի մէջ ընդօրինակուած եւ ստեղծուած են բազմաթիւ ձեռագիրներ, որոնք պահուած են վանքին գրատան մէջ:
Ժգ. դարուն Գոշավանքը ստացած է բազմաթիւ նուիրատուութիւններ՝ գիւղեր, այգիներ, վարելահողեր, անտառներ, ջրաղացներ, դրամ, գրքեր եւ այլն: 1242–1250 թուականներուն Զաքարեան իշխանները իրենց սեփականութիւն հանդիսացող Գոշավանքը, կալուածներով հանդերձ, 40 հազար դուկատով վաճառած են [[Կարին]]<nowiki/>էն [[Արեւելեան Հայաստան]] տեղափոխուած այդ օրերու նշանաւոր հարուստներէն մէկուն՝ պարոն Ումեկին, որու ժառանգները մինչեւ Ժդ. դարու կէսը տիրած են վանքին: [[1260]]-ին Գոշավանքը ազատած է եկեղեցական տուրքէն: [[1291]]-ին վարդապետ Դասապետը եւ անոր եղբայրը՝ Կարապետը, ձեռամբ ճարտարապետներ Զաքիոսի ու Գրիգորի, գրատան փայտէ ծածկոյթը փոխարինած են երկու զոյգ խաչուող կամարներ ունեցող համակարգով մը: Անոնք իբրեւ երկրորդ յարկ կառուցած են Ս. Հրեշտակապետաց խաչաձեւ յատակագիծով եկեղեցին եւ անոր վրայ՝ սիւնազարդ զանգաշտարակ (չէ պահպանուած): Վանքին գրատուն-եկեղեցի-զանգակատունը օրինակ ծառայած է [[Ժդ. դարու]]
[[Պատկեր:Goshavank-half-ruined.jpg|300px|աջից]]
Տող 14.
Գոշավանքի համալիրին բաղկացուցիչ մաս կը կազմեն խաչքարերը, որոնց շարքին կ'առանձնանան վարպետ Պօղոսին կերտած, ասեղնագործ նրբութեամբ քանդակուած զոյգ խաչքարերը՝ դրուած Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ արեւմտեան ճակատին առջեւ, մուտքին երկու կողմերը (հարաւային խաչքարը [[1935]]-ին տեղափոխուած է [[Հայաստանի պատմութեան պետական թանգարան]]: Հիւսիսային կողմը՝ մնացած խաչքարը, ըստ արձանագրութեան, [[1291]]-ին կանգնեցուցած է Սարգիս վարդապետը:Ժգ. դարու վերջը Դասապետ վարդապետը եւ իր մօրեղբայր Իգնատիոսը նորոգած են Ս. Աստուածածին եկեղեցին, պարսպապատած, այգի տնկած, որու բերքին մէկ մասը յատկացուած է վանքին հիւրանոցին:
Ժդ
[[1890]]-ական թուականներուն Սմբատ Փարսադանեան նորոգած է Մխիթար Գոշի կառուցած Ս. Յովհաննէս Կարապետ եկեղեցին:[[1937]]-ին նորոգուած է Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ գմբէթը, [[1939]]-ին՝ Ս. Գրիգոր եկեղեցին, [[1957–1966]] թուականներուն՝ Ս. Գէորգ եւ Ս. Աստուածածին եկեղեցիներն ու գաւիթը: [[1958]]-ին Մխիթար Գոշի դամբարանին քով անոր նուիրուած յուշակոթող մը կանգնած է, [[1972]]-ին բացուած է Գոշավանքի թանգարանը, [[1978]]-ին՝ բարեկարգուած վանքին տարածքը:
| |||