«Ռաֆայէլ Լեմքին» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Ռաֆայէլ Լեմքին''' ({{lang-en|Raphael Lemkin}}, {{lang-pl|Rafał Lemkin}}, [[24 Յունիս]] [[1900 թուական|1900]], Պեզվոտնի - [[28 Օգոստոս]] [[1959 թուական|1959]], [[Նիւ Եորք]]), հրեական ծագում ունեցող լեհ իրաւաբան։ Էապէս մեծ ներդրում ունեցած է Ցեղասպանութեան հանցագործութիւնըյանցագործութիւնը կանխելու եւ անոր համար պատիժի մասին համաձայնութեան ընդունման, ներկայացուցած է համաձայնագիրին նախնական բանաձեւը։

Լեմքին ծնած է Պեզվոտնի, Լեհաստան (ներկայիս Վոլկովսկի մերձակայքը, Պելառուս), 24 Յունիս [[1900 թուական|1900]]ի [[24 Յունիս|Յունիս 24-ին]]<ref>[http://www.lamoth.org/visitor-information/guide-to-the-museum/museum-panels/room-5/genocide--history/rafael-lemkin-and-the-definiti/ Rafael Lemkin:The Definition Of Genocide]{{ref-en}}</ref>: Հայրը զբաղած է հողագործութեամբ, իսկ մայրը եղած է մտաւորական, գեղանկարիչ, լեզուաբան եւ փիլիսոփայութեան ճիւղի ուսանող: 14 տարեկանին ան արդէն տիրապետած է 14 լեզուներու, ներառեալ [[ֆրանսերէն]]ի, [[սպաներէն]]ի, [[եբրայերէն]]ի, իտիշի եւ [[ռուսերէն]]ի: Պիալիսթոքի Մասնագիտական Պատրաստութեան ուսումնարանը աւարտելէ ետք, ան լծուած է լեզուաբանութեան ուսումնասիրման՝ Լվովի Ճոն Քազիմիրի համալսարանին մէջ<ref>[http://www.revolvy.com/main/index.php?s=Rafael%20Lemkin&item_type=topic Rafael Lemkin]{{ref-en}}</ref>։ Այդ շրջանէն իսկ յատուկ հետաքրքրութիւն առաջացածյառաջացած է ուսանող Լեմքինի մօտ՝ սահմանելու եւ բնութագրելու այն յանցագործութիւնները, զորս յետագայինհետագային Լեմքին խտացուցխտացուցած է [[Ցեղասպանութիւն|Ցեղասպանութեան]] գաղափարին մէջ։

ԼեմքինիԼեմքին իրաւագիտական իր պրպտումները կը սկսի՝ թուրքերու կողմէ հարիւր հազարաւոր հայերու անպատիժ կոտորածները ուսումնասիրելով: Լեմքինի չարչրկող գլխաւոր հարցը ա՛յն էր, թէ չկար միջազգային օրէնք մը, որ դատաստանի առջեւ կանգնեցնէր ամբողջ ազգ մը սպաննելու որոշումը կայացուցած եւ մեծագոյն այդ ոճիրին պետականօրէն գործադրութիւնը հրահանգած թուրք պաշտօնատարները։

Իր բարձրագոյն ուսումը շարունակելու նպատակով [[Գերմանիա]] տեղափոխուած եւ Հայտելպըրկի համալսարանը ընդունուած երիտասարդ իրաւագէտին կեանքի շրջադարձային պահը կ՛առաջանայկը յառաջանայ 1921-ին, երբ [[Պերլին]]ի մէջ [[Սողոմոն Թեհլիրեան]] կ՛ահաբեկէկ'ահաբեկէ [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|Հայոց Ցեղասպանութեան]] գլխաւոր պատասխանատուներէն [[Թալէաթ Փաշա]]ն։ Թեհլիրեանի դատավարութեան իբրեւ իրաւագէտ խորհրդականի մասնակցելով՝ Լեմքին կը լուծուիլծուի Թալէաթի ահաբեկման տուն տուած պատճառներուն ուսումնասիրութեան։ Մանրամասն տեղակագիր մը պատրաստելով Թալէաթ Փաշայի կազմակերպած կոտորածներուն մասին, Լեմքին կը յանգի այն դառն եզրակացութեան, որ դեռ գոյութիւն չունէր միջազգային որեւէ օրէնք, որ նման պետական յանցագործութեան համար դատապարտէր ոճրագործ պատասխանատուները։

Լեմքին [[1933]]-ին հրապարակուած իր ծաւալուն ուսումնասիրութիւններէն մէկուն մէջ նման կոտորածները անուանեցանուանած է «Ոճրագործութիւն Միջազգային Օրէնքի Դէմ»։ Լեմքինի հետազօտական աշխատանքը կ՛ընդհատուիկ'ընդհատուի, երբ ան բանակ կը մեկնի [[1939]]-ին, գերմանական եւ լեհական պատերազմին հետեւանքով։ Իսկ երբ գերմանական Նացի բանակը կը գրաւէ [[Լեհաստան]]ը, Լեմքին կ՛ապաստանիկ'ապաստանի [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Միացեալ Նահանգներ]], ծնողները Լեհաստան ձգելով։

Միացեալ Նահանգներու մէջ ան, իբրեւ խորհրդատուի, կ՛աշխատակցիկ'աշխատակցի Նիւրէմպուրկի դատավարութեանց, այս անգամ արդէն նաեւ իբրեւ անձնապէս վնասուած կողմի, որովհետեւ ծնողները եւս զոհ գացած էին նացիական կեդրոնացման ճամբարներուն (concentration camps) մէջ հրեաներու դէմ իրագործուած Ողջակիզման ընթացքին։

[[1944]]-ին հրատարակուած իր «Axis rule in Occupied Europe» գիրքին մէջ, Լեմքին առաջին անգամ կ՛օգտագործէկ'օգտագործէ [[Ցեղասպանութիւն]] բառը եւ զայն կը սահմանէ իբրեւ՝ «նպատակադրուած վայրագութիւն եւ կոտորած», ամբողջ ազգ մը կամ ցեղ մը բնաջնջումի ենթարկելու արարք։ Լեմքին կը յղանայ Ցեղասպանութիւն («Genocide») այսօր արդէն հանրածանօթ եզրը՝ [[յունարէն]]ի «genos» (ցեղ) եւ [[լատիներէն]]ի «cide» (սպանութիւն) արմատները միահիւսելով։

Լեմքին կտկը յաջողի [[1946]]-ին, Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան Ընդհանուր Ժողովի [[11 Դեկտեմբեր]]ի նիստին, օրակարգի վրայ բերել համապատասխան որոշումի նախագիծ մը, որ միաձայնութեամբ կըկ'ը ընդունուի՝նդունուի՝ Միջազգային Իրաւունքի առումով դառնալով Ցեղասպանութիւնը որպէս ոճիր բնորոշող եւ անոր դատապարտումը պատժելի հռչակող առաջին միջազգային օրէնքը։

Լեմքինի փափաքը կ՛իրականանայկ'իրականանայ [[1948]]-ի [[9 Դեկտեմբեր|Դեկտեմբեր 9[[1948]]-ին<ref>[http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/search?page=search&docid=3b7255121c&query=genocide%20convention Lemkin, Raphael]{{ref-en}}</ref>, երբ [[Միացեալ Ազգերու ԿազմակերպութիւնըԿազմակերպութիւն]]<nowiki/>ը ընդունեցկ'ընդունի եւ հռչակեցկը հռչակէ Ցեղասպանութեան Ուխտագիրը։