«Հրաչեայ Ներսիսեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ clean up, replaced: վախճանի → մահուան (2) using AWB
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
{{Արևելահայերէն|Հրաչյա Ներսիսյան}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ
| անուն ազգանուն =
| բնագիր ԱԱՀ =
| պատկեր = Pepo (film) 2011 Armenian stamp 1.jpg
| չափ =
| նկարագրութիւն =
| ծնած է = [[24 Նոյեմբեր]] 1895
| ծննդավայր = Նիկոմեդիա, [[Օսմանեան Կայսրութիւն]]
| վախճանած է =
| մահուան վայրը =
| մահացած է = [[Նոյեմբեր 6]] 1961
| մահուան վայրը = [[Երեւան]]
| քաղաքացիութիւն =
| հպատակութիւն =
| ազգութիւն =
| ալմա մատեր =
| կրօնք =
| ազդուած է =
| ազդած է =
| գիրքեր =
| աշխատանք =
| կարողութիւն =
| մասնագիտութիւն =
| ամուսին =
| ծնողներ =
| երեխաներ =
| պարգեւներ եւ մրցանակներ =
| կայքէջ =
| ստորագրութիւն =
}}
 
'''Հրաչեայ Նէրսիսեան''' ([[24 Նոյեմբեր]] 1895, Նիկոմեդիա (այժմ՝ Իզ­միթ)<ref name=":1">{{Cite web|url=http://azator.gr/?p=7627|title=Հրաչեայ Ներսիսեան (1895-1961)|last=maik1970|first=|date=2017-11-24|website=Azat Or|publisher=|language=|accessdate=ԱԾ}}</ref>, [[Օսմանեան Կայսրութիւն]]- [[Նոյեմբեր 6]] 1961, [[Երեւան]])<ref name=":0">{{Cite news|url=http://www.aztagdaily.com/archives/214851|title=Հրաչեայ Ներսիսեան (1895-1961). Հայ Բեմի Ազնուական Վարպետը|last=|first=|date=2014-11-25|work=|newspaper=Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)|language=en-US|via=}}</ref>, Ֆիլմի եւ թատրոնի հայ անուանի դերասան, երկրորդ աստիճանի ստալինեան մրցանակի դափնեկիր (1941), ԽՍՀՄ ժողովրդական դերասան (1956)։
 
== Կենսագրութիւն ==
Հրաչեայ Ներսիսեանը ծնած է 1895 ին, [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսոյ]] մօտիկ [[Նիկոմեդիա]] {{resize|85%|({{lang-el|Νικομήδεια}}, ներկայիս՝ Իզմիթ)}} փոքրիկ քաղաքը։ Հայրը՝ Նէրսէսը, փոքր ընտանիքի տէր արհեստաւոր մարդ, կը կարողանայ իր միակ որդուն ուսման տալ։ Հրաչեան կը սորվի ֆրանսական «Սեն-Պարպ» քոլէճը, ամերիկեան «Ռոպերդ Քօլէճը» եւ հայկական «Եսայեան վարժարանը», բայց ոչ մէկը չի հասցներ աւարտել։ Այս անկանոն կրթութիւնը ապագայ դերասանին կու տայ լեզուներու գիտակցութիւն, ֆրանսական եւ անգլիական հեղինակներու երկերը բնագրով կարդալու հնարաւորութիւն։
 
[[Պատկեր:Գերեզման՝ Հրաչյա Ներսիսյանի.jpg|մինի|Հրաչեայ Ներսիսեանին գերեզմանը՝ [[Կոմիտասի Անուան Պանթէոն|Կոմիտասի անուան պանթէոն]]։]]
Արուեստասէր Գրիգոր պապի (մօրաքրոջ ամուսինին) տունը կ'ըլլար գրողներու ու արուեստի մարդիկ։ Շատ յաճախ՝ [[Դանիէլ Վարուժան]]ը։ Պատանի Հրաչեան անոնց զրոյցներու մշտական ունկնդիրն էր։ Անոր կը վիճակուի լսել [[Կոմիտաս Վարդապետ|Կոմիտասին]] իրենց իսկ տունը, ուր ապրած էր մեծ երաժիշտը, ծանօթանալ անոր հետ։
 
[[1915|1914]]-1918 Հրաչեան կը զինակոչուի իբրեւ թրքական բանակի թարգմանիչ, նոյն թուականի [[Ապրիլ]]ին ալ կը սկսի Մեծ եղեռնը։ Ծա­ռա­յու­թեանԾառայութեան շրջա­նինշրջանին կ՛ու­ղար­կո­ւիկ՛ուղարկուի ա­րա­բա­կանարաբական եր­կիր­ներերկիրներ, ուր ա­կա­նա­տեսականատես կը դառնայ իր ազ­գա­կից­նե­րուազգակիցներու կո­տո­րած­նե­րունկոտորածներուն: Հրաչեան 1918-ին նորէն կը յայտնուի [[Կոստանդնուպոլիս]]<ref name=":1" />։ Ամէն ինչ, որ կ'ընէ երիտասարդը իր համար այնքան անհեռանկար միջավայրի մէջ, կը գործրակամայ, առանց որեւէ նպատակի։ Բնատուր լաւ ձայնի տէր, բնածին երաժշտական Հրաչեան կը յայտնուի Պենկլեան օպերետին մէջ իբրեւ երգչախումբի շարքային անդամ մը։ Նոյն թուականին Մկրտիչ Ջանանը կը կազմակերպէ հայ դրամատիկական ընկերութիւն եւ Հրաչեային կը հրաւիրէ իր նախաձեռնութեամբ։ Թատրոնի ներկայացումներուն, մեծամասնութեամբ ֆրանսական մելոդրամաներու բեմադրութիւններուն, կը մասնակցի նաեւ Հրաչեան։ 1919-էն սկսեալ գլխաւոր դերեր ստանձնած է բեմադրիչ եւ դերասան Մկրտիչ Ջանանի «Հայ դրամատիկ» թատերախումբին մէջ։ Ճիշդ այստեղ ալ, 1919-ին, «Ձայնը հնչեց» պիեսի մէջ խաղալու ատեն երիտասարդը կը գրաւուի Օվի Սեւումեանին, որ Կոստանդնուպոլիս էր եկած երիտասարդ ուժեր հաւաքելու եւ Կովկաս տանելու նպատակով<ref>{{Cite web|url=http://archive.azator.gr/index.php/yushatetr/11314-1895-1961|title=Հրաչեայ Ներսիսեան (1895-1961). Հայ Բեմի ազնուական վարպետը|last=|first=|date=|website=archive.azator.gr|publisher=}}</ref>։ Հրաչեան դերեր կը ստանայ Սեւումեանի բեմադրութիւններուն մէջ, բայց յաջորդ իսկ տարին Սեւումեանը կը մահուան ։ Հայ թատրոնը կը կորսնցնէ իր ամէնէն յառաջադէմ գործիչը, Հրաչեան ուսուցիչը ու խորհրդատուն։ Ետքը ան կը խաղայ տարբեր ներկայացումներու մէջ, որ կը բեմադրեն Վահրամ Փափազեանի և [[Յովհաննէս Աբէլեան]]ի ղեկավարութեամբ։ 1922-ին Վահրամ Փափազեանը Հրաչեային, Մկրտիչ Ջանանին եւ քանի մը այլ դերասաններու կը ղրկէ Կովկաս։ Որոշ ժամանակ մը անոնք կը շրջագային Բաթում եւ ուրիշ հայաշատ քաղաքներ, ապա առանց Հրաչեայի կը մեկնին Երեւան եւ կը միանան Առաջին պետթատրոնի կազմին։ Հրաչեայ Ներսիսեանը անոնց կը միանայ մէկ տարի ետք։
 
1923-ին ան մշտնջենաւորապէս կը դառնայ [[Երեւան]] քաղաքի բնակիչ, հայկական առաջին թատրոնի դերասան։
 
=== Դերասանական ԿեանքըԿեանք ===
 
Առաջին տասնամեակին դերասանը մեծ յաջողութեամբ խաղցած է եւ՛ ողբերգական ու դրամատիկական, եւ՛ կոմիկական ու ֆարսային դերեր, անձնաւորած է եւ՛ չար ու բարի, եւ՛ հերոսական ու սովորական կերպարներ։
 
Առաջին տասնամեակին դերասանը մեծ յաջողութեամբ խաղցած է եւ՛ ողբերգական ու դրամատիկական, եւ՛ կոմիկական ու ֆարսային դերեր, անձնաւորած է եւ՛ չար ու բարի, եւ՛ հերոսական ու սովորական կերպարներ։[[Պատկեր:Գերեզման՝ Հրաչյա Ներսիսյանի.jpg|մինի|Հրաչեայ Ներսիսեանին գերեզմանը՝ [[Կոմիտասի Անուան Պանթէոն|Կոմիտասի անուան պանթէոն]]։]]Յաջորդ տասնամեակին Ներսիսեանի՝ արդէն հասուն վարպետի, դերերու թիւը կը նուազի, բնոյթը՝ փոխուելով։ Պատճառը եւ՛ այն է, որ երթալով առհասարակ կը նուազի տարեկան բեմադրութիւններու թիւը, եւ՛ այն, որ պիեսներու գաղափարակիր հերոսներու մէջ ներքին պայքարը կը դառնայ աննշան ու անէական։
 
[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Հայրենական պատերազմէն]] ալ իրարմէ շատ տարբեր դերեր վիճակուեցան Ներսիսեանին, թատրոնի եւ ֆիլմերու մէջ։ 1925-էն ի վեր, երբ հայկական առաջին ֆիլմի՝ «Նամուսի» մէջ խաղացած է Ռուստամի դերը<ref>{{Cite web|url=http://hayernaysor.am/cl/archives/4312|title=Ճանապարհ դէպի Հրաչեայ Ներսիսեանը|last=|first=|date=2012-05-29|website=Hayern Aysor|publisher=}}</ref>, մինչեւ կեանքի վերջը, երբ 1961-ին «Տժվժիկ» ֆիլմում խաղացած է Ներսես աղբարի դերը, Ներսիսյանը պահպանեց հայկական կինոարվեստի առաջին դերասանի պատիւը, որովհետեւ պահպանեց բեմի ու էկրանի համար հաւասար յաջողութեամբ խաղալու հազուագիւտ կարողութիւնը։
 
[[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Ետպատերազմյան]] տարիներուն ալ անոր խաղացանկը եղաւ շատ բազմազան։ Բեմադրութիւններու գլխաւոր դերերու կողքին՝ համեմատաբար փոքր դերեր, որոնցմէ ոմանք դարձան դերասանական արուեստի յայտնի նմուշներ։