«Եղիշէ Առաքեալի վանքը» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
'''Եղիշէ Առաքեալի վանք (Ջրվշտիկ Վանք)''', կը գտնուի Արցախի Ջրաբերդ գաւառի մէջ, Մռաւ սարի բարձրէն երկու ձորերու մէջ խոնարհած լեռնաբազկի մը բլրակի վրայ: Շրջապատուած է աղխաղխեալ եւ սոսկալի կիրճերով. Այդ պատճառաւ լայնարձակ հորիզոնէ զուր է: Վտակ մը՝ Ջրվշտիկ անուամբ, արեւմտեան կողմէն շռշռալով կը վազէ շատ բարձրէն կ’անցնի վանքիս հարաւային ստորոտի խորագոյն ձորով, կը դառնայ դէպի երեւելք եւ սրընթաց կը վազէ դէպի Թաթառ: Բլբակիս հարաւին կողմերն՝ պարսպուած քարուկիր պատով, որ ունի երեք կողմերն՝ պարսպուած քաարուկիր պատով, որ ունի երեք դուռն՝ արեւմտան, հիւսիսային եւ արեւելեան կողմերէն:
Վանքս կառուցուած է բլբակի գագաթը անտաշ քարերով. շինութիւնը շատ հին է, ճարտարապետութիւնն հասարակ ու անճաշակ ոճով եւ բարձրութիւնն չափազանց: Այսու ամենայնիւ այցելուաց վրայ պատկառանք եւ յարգութիւն կ’ազդէ: Աւանդութիւնը կ’ըսէ, թէ վանքս հիմնարկած է բարեպաշտ Վաչագան Գ. թագաւորը:
Նախ կոչուեր է Ներսմեհրայ կամ Ներս-Միհայ ուխտ, եւ յետոյ Ջրվշտիկ՝ անշուշտ մօտէն վիժող ջրվէժի պատճառաւ: Բայց սուրբ Եղիշէ առաքելոյն մարմինը Հիւրեկայ կամ Ուռեկան վանքէն աստ փոխագրելէ վերջ, կոչուած է Եղիշէ Առաքեալ: Տաճարն ունի երկու դուռն հարաւային եւ արեւմտեան կողմերէն. Երկայնութիւնն է 10 մեթր եւ լայնութիւնն 5.80 մեթր: Այժմ խոնարհուած է ամբողջ ձեղունը եւ խորանի արեւելեան պատը: Ունի նաեւ գաւիթ կամ ժամատուն՝ շինուած անտաշ քարերով միեւնոյն ճաշակով եւ չորս սիւներու վրայ, 9.5 մեթր երկայն եւ 8.45 մեթր լայն, միակ դուռն կը գտնուի արեւմտակողմը: Ունի ՉԺԳ (1264) թուականաւ արձանագրութիւն, որ կը յայտնէ, թէ շինողն է ոմն Խաչատուր, տէր Սիմէոնի աշաջնորդութեան ժամանակ: Թէ՛ տաճարի շուրջը եւ թէ գաւթիս յատակը ծածկուած է հանգուցեալ եպիսկոպոսաց, վարդապետաց եւ միարբանից տապանաքարերով՝ հանդերձ արձանագրութեամբ:
Մենաստանին երկու կողմերը կան մատուռներ․
=== Ա․ մատուռ ===
Հիւսիսային կողմէն դէպի հարաւ երթալով․ Ա. մատուռը ունի երկու խորան եւ երկու սեղան, որ շինուած է անտաշ քարով:
=== Բ. մատուռ ===
Բ. մատուռն, նոյնպէս անտաչ քարով շինուած է եւ ունի մէկ խորան եւ մէկ սեղան:
=== Գ. մատուռ ===
Գ. մատրան մէջ, որ շինուած է միեւնոյն ոճով, կայ Աղուանից Վաչագան Գ. թագաւորի գերեզմանն, որուն վրայ ձգուած է 1.60 մեթր երկայութեամբ եռանկիւնի տապանաքար մը, պատրաստուած առանձին խնամքով եւ լաւ յղկուած. Բայց արձանագրութիւն չունի: Տարանաքարիս մօտ կայ խաչարձան մը որ նշանաւոր է խիստ հնութեամբ եւ ճարտարարուեստ քանդակագործուըեամբը, այսպէս է նաեւ խորանի աջակողմը եղած ուրիշ խաչարձան մը: Մատուռս ունի մէկ խորան, գրան ճակատակալ քարի վրայ քանդակուած է. «Այս է հանգիստ Վաչական թագաւորին. Աստուած ողորմի Հայրապետայ եւ ոյր (իւր) ծնողանց, որ շինեց եկեղեցիս յառաջնորդութեան տէր Սիմոնի թիւ ՉԼԵ. էր»: Մատրանս զբան զիմանց է Ջրաբերդ գաւառի իչխող հռչակաւոր Մէլիք Ադամ մեծի գերեզմանը: Ձաւալի է տեսնել որ անկիրթ այլազգիները ջարդեր են արձանագրութիւն կրող մարմարիոնը որ զետեղուած է եղեր մէլիքիս տապանաքարի մէջ, սակայն գաւառիս բնակիչք մեծ ու փոքր ամէնքն ալաւանդութեամբ գիտեն իրենց սիրելի իշխանի գերեզմանը:
=== Դ. մատուռ ===
Դ. մատուռը որ կանգնած է վանքի հարաւակողմը, բաւական հին է եւ ունի երկու խորան: Մէջը կայ Տէր Մեսրոպ անուամբ մէկու մը գերեզմանը, որ ունի ՌՃԿԲ թուականաւ տապանագի:
=== Ե. մատուռ ===
Ե. մատուռն՝ որ Դի հարաւային կողմն է, ունի մէկ խորան:
=== Զ. մատուռ ===
Զ. մատուռը ունի մէկ սեղան, աւելի հնաշէն է եւ ունի կիսատ արձանագրութիւն, որով կը յայտնուի շինողաց անուններն, որք են Առաքել վարդապետ եւ տէր Մատթէոս:
=== Է. մատուռ ===
Է. մատուռն ունի միայն մէկ սեղան: Վանացս մէջ կան երկու զանգակներ. Մին հնագոյն՝ երկայնաձեւ է ու կոպիտ, իսկ միւսն կոտրած եւ ունի արձանագրութիւն, որ կը յայտնէ թէ նուիրողն է ոմն Ղազար, եւ ձուլողն Շահնա. գինն է եղեր նոյն ժամանակ երեք թուման:
Վանքս ցարդ սրբութեամբ պահած է Գաղտնիք Ղարաբաղի դիւցածներէն երկու քաջերու յիշետեկը, որոնք են Դալի-Մահրասան եւ Տոնմազ: Վանքիս երաւալեան պարսպի մօտ է Աւագ-Վարդապետ- Դալի. Մահրասայի բնակած սենեակը, որ ունի նեղ եւ փոքր լուսամուտներ եւ ամուր դիրք: Հիւսիսային պարսպի փակուած դրան մօտ ներքուստ գրուած է Տոնմազի ՌՃՀԷ թուականաւ յիշատակարանը: Պարսպի ներսը կան նեաւ քանի մը հին սենեակներ եւ գոմ:
Վանքիս ներկայ դրութիւնը խիստ խղճալի է. անդիմագրելի ժամանակը կը քանդէ ամենայն ինչ. կտրօտ է նորոգութեան, բայց իւր սեփական կալուածները վէճի տակ ինկած են եւ արդեանց աղբիւրները սպարած: Իբրեւ պահապան մէջը կայ միայն տիրացու մը, որ շինած է վանքիս ճանապարհը եւ նորոգած է Զ. մատուռը:
Ուղտի մատուռ՝ կը կոչուի վանքիս մօտակայ սարի ուսի վրայի կիսաւեր մատուռն. ուր կայ նաեւ գիւղատեղի եւ հանգստարան:
== Աղբիւրներ ==
| |||