«Շահումեան (Արցախ)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Շահումեան արեւելքէն սահմանակից է [[Մարտակերտ]]<nowiki/>ին, հարաւէն՝ [[Քաշաթաղի շրջան]]<nowiki/>ին, հիւսիս-արեւմուտքէն՝ ՀՀ [[Գեղարքունիքի մարզ|Գեղարքունիք]]<nowiki/>ին եւ հարաւ-արեւմուտքէն [[Սիւնիքի մարզ|Սիւնիք]]<nowiki/>ին, [[Վայոց Ձոր]]<nowiki/>ին, Հիւսիսային մասին մէջ Շահումեանի շրջանը սահմանակից է [[Ազրպէյճան]]<nowiki/>ին ինչպէս նաեւ բռնակացուած հայկական հողատարածքներուն մէջ ձեւաւորուած Խանլարի շրջաններուն։

Շահումեանի շրջանին մէկ մասը այսօր բռնագրաւուած է Ազերիներէն: Յունիս 1992-ին, ազրպէյճանական բանակին կողմէ շրջանին բռնագրաւման պահուն, հոն կային 18 բնակավայրեր եւ շուրջ 25.000 բնակիչ։ Այս շրջանին մէջ կը գտնուին Լեռնային Ղարաբաղի ամենահին քրիստոնէական յուշարձաններէն՝ Գլխավանքը[[Գլխավանք]]<nowiki/>ը եւ Օրեկավանքը։[[Օրեկավանք]]<nowiki/>ը։ Բռնագրաւուած հատուածին մէջ կը գտնուի նաեւ հերոսական Գետաշէնը<ref>[https://armedia.am/arm/news/21303/tchanache%D5%9Bnq-arcakhy-shahumyan.html Շահումեան]</ref>:

Այսօրուան Շահումեանի շրջանը (ասիկա պատմական Հայաստանի այն տարածութիւնն է, զոր պատմահայր Խորենացին կ'անուանէ Վայկունիք, իսկ ԺԲ.- ԺԳ. դարերուն անիկա կոչուած է Վերին Խաչէն, իսկ աւելի ուշ՝ Քոլան), երբ Արցախ Ռուսաստանի[[Ռուսաստան]]<nowiki/>ի կազմին մէջ էր, անիկա ներառուած է Ճիւանշիր գաւառին մէջ եւ այդպէս ալ կոչուած է մինչեւ խորհրդային կարգերու հաստատումը: Այդպիսով բոլոր փաստերը կը հաստատեն, որ այս տարածքը միշտ ալ եղած է հայկական Արցախի անբաժանելի մէկ մասը:

1988-ի սկիզբներէն Շահումեանի շրջանին հայութիւնը հերոսաբար կը պայքարի Ազրպէյճանի 70-ամեայ գաղութային լուծին դէմ, կը վերամիանայ ԼՂԻՄ-ին, որուն հետ միասին կը հռչակէ Հանրապետութիւնը: Այդ հերոսական պայքարը կը շարունակուի մինչեւ 13 Յունիս 1992-ին, մինչեւ այն պահը, երբ ազրպէյճանական կանոնաւոր զօրքը ռուս եւ այլազգ վարձկան զինուորներու եւ սպաներու օգնութեամբ, մեծաթիւ հրասայլերով եւ զրահամեքենաներով կը ներխուժեն Շահումեանի շրջան: Անհաւասար ուժերու առկայութեան եւ սպասուող անհրաժեշտ օգնութեան ուշացման պատճառով, ինչպէս նաեւ համատարած ցեղասպանութենէն խուսափելու նպատակով, այս հերոսական շրջանին բնակչութիւնը ստիպուած, եւ մեծ դժուարութիւններով կը հեռանայ հայրենի սահմաններէն: Շահումեանի շրջանին աւելի քան 17 հազար հայերը ժամանակաւորապէս բնակութիւն կը հաստատեն Հայաստանի[[Հայաստան]]<nowiki/>ի Հանրապետութեան տարբեր շրջաններուն մէջ, իսկ փոքր մասը կը բնակի ներկայի Շահումեանի շրջանին մէջ: