«Վանաձոր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Քաղաքային բնակավայր է 1924-էն։ 1929-1930 թուականներուն կազմուած է Ղարաքիլիսայի (հետագային՝ Կիրովական, այնուհետեւ Վանաձոր) առաջին յատակագիծը (ճարտարապետներ՝ [[Կարօ Հալապեան]], [[Միքայէլ Մազմանեան]] եւ [[Գէորգ Քոչար]]), որմով կը նախատեսէրնախատեսուէր քաղաքին տարածքը ընդլայնել արեւմտեան եւ արեւելեան ուղղութիւններով՝ Դիմաց թաղամասին մէջ<ref>[https://www.armstat.am/file/article/marz_14_29.pdf Վանաձոր]</ref>։

Մինչեւ 1935 կոչուած է Ղարաքիլիսա։ Յունուար 1935-ին Հայկական ԽՍՀ Կեդրոնական գործադիր կոմիտէին նախագահը կ'որոշէ յեղափոխական [[Սերգէյ Միրոնովիչ Կիրովի]] յիշատակը յաւերժացնելու նպատակով Ղարաքիլիսա քաղաքը վերանուանած էվերանուանել Կիրովական։ 1939-ին գլխաւոր յատակագիծով (ճարտարապետներ՝ Ն. Զարքարեան, Ա.Մինասեան) որոշակի դարձած է քաղաքին կերպարը՝պատկերը՝ զարգացման նշանակալից հեռանկարներով (արդիւնաբերական կեդրոն եւ ամառանոցային վայրամառանոց)։ [[1949]]-ին կազմուած է նոր գլխաւոր յատակագիծ մը (ճարտարապետներ՝ Յ. Դաւթեան, եւ Ռ. Գրիգորեան)։ [[1950]]-ական թուականներինթուականներուն կառուցուած է Կիրովի անուան (այժմ՝ Հայքի) հրապարակը՝ քաղաքիքաղաքին [[վարչակառավարչական կեդրոն]]ը։կեդրոնը։ Անսամպլային կառուցապատման ուշագրաւ նմուշներ են [[Տիգրան Մեծ պողոտա]]ն, [[Թումանեան փողոց]]ը, եւ [[Շահումեանի հրապարակ]]ը՝ իր արհեստական լիճերով, եւ քաղաքային կեդրոնական այգին։ [[ԺԹ. դար]]ունդարուն քաղաքին մէջ եղած է երկու եկեղեցի՝ կառուցուած 1831-ին (1828-ի երկրաշարժէն քանդուած հին եկեղեցւոյ տեղը) եւ 1895-ին (ռուսական եկեղեցին)։

Նախախորհրդային շրջանումշրջանին այստեղհոս գործելգործած են եկեղեցական ծխական (հիմնվել էհիմնուած [[1853]] թվականին-ին), Օրիորդաց ([[1879]]), պետական երկդասյաերկդասեայ ռուսական (1897) ևեւ [[ռուս]] պաշտոնյաներիպաշտօնեաներու երեխաներիզաւակներու ([[1908]]) դպրոցներ։

Վանաձոր կը գտնուի [[Փամբակի լեռներՓամբակ|Փամբակի]] եւ [[Բազումի լեռներԲազում|Բազումի]] լեռնաշղթաներուլեռնաշղթաներուն միջեւ ինկած նեղ ու երկար [[գոգաւորութեան]] մէջ՝ [[Փամբակ]] եւ [[Տանձուտ (Փամբակի վտակ)|Տանձուտ]] գետերու միախառնման վայրին մէջ։ Քաղաքէն կ'անցնի [[Թիֆլիս-Գiւմրի երկաթուղի|Թիֆլիս-Գիւմրի երկաթուղի]]ն, ինչպեսինչպէս նաեւ քանի մը ինքնաշարժի խճուղիներ։ [[Ծով]]ու մակերեւոյթէն 1350 մ բարձր է։ Քաղաքին մէջէն կը հոսին [[Փամբակ]]ի, [[Տանձուտ (Փամբակի վտակ)|Տանձուտ]] եւ [[Վանաձոր (գետ)|Վանաձոր]] գետերը։ Քաղաքը ունի մեղմ, բարեխառն կլիմայ։ Վանաձորը եւ անոր շրջակայքը հարուստ են հնագիտական յուշարձաններով։ Օրինակ՝ քաղաքին արեւելեան մասին մէջ՝ Տանձուտ գետի աջ ափին ([[Դիմաց թաղամաս]]) գտնուած են վաղ [[պրոնզի դարաշրջան]]էն (Ք.ա.4-րդ հազարամեակ) վաղ հայկական շրջանին (Ք.ա. 6-5-րդ դարեր) վերաբերող բնակատեղիներ եւ այլ յուշարձաններ, որոնցմէ առանձնապէս արժէքաւոր են [[Թագաւորանիստ]]ը եւ [[Մաշտոցի բլուր]]ը՝ իրենց [[դամբարան]]աշտերով։ Կ'ենթադրուի, որ նախկին Ղարաքիլիսա (սեւ եկեղեցի) անուանումը թաթարական է եւ դրուած է [[ԺԳ. դար]]ու սկիզբը ներկայիս Վանաձորի հիւսիսային բլուրիբլուրին վրայի սեւ քարէ եկեղեցւոյ անունով։ [[Խաչատուր ԱբովյանԱբովեան|Խաչատուր Աբովեանի]]ի վկայութեամբ տեղացիները գաղթած են [[Երեւան]]էն։

[[1978]]-ին քաղաքին մէջ գործած են արդիւնաբերական 27 նախագիծեր։ Այդ ժամանակաշրջանին արդիւնաբերութեան յառաջատարը [[Ալեքսանդր Միասնիկեան]]ի անուան քիմիական գործարանն էր (այժմ մասամբ կը գործէ «[[Վանաձոր-Քիմպրոմ]]» քիմկոմբինատ ՓԲԸ-ն)։ Ժամանակին քաղաքին մեծ նախագիծերէն են եղելեղած են քիմիական մանրաթելերու, ճշգրիտ հաստոցներու,[[կահոյք]]ի, կահոյքի եւ կարի արտադրական միաւորումները։ «Պոլիմերսոսինձ» գիտաարտադրական միաւորումը իր բնագաւառին յառաջատար գիտական կեդրոններէն էր։ Հանրապետութեան եւ անոր սահմաններէն դուրս մեծ համբաւ ունեցած այն ատենուան Կիրովականի կահոյքի, մորթի-մուշտակի, կարի գործարանները, [[Լոռի հանքային ջուր|«Լոռի» հանքային ջուրեր]]ու գործարանն ու թեթեւ արդիւնաբերութեան այլ նախագիծեր։