«Ատանայի Կոտորած» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Ատանայի կոտորած''', կը վերաբերի՝ [[1909]] թուականի [[Ապրիլ]] 1-4 եւ 12-14-ին, [[Օսմանեան Թուրքիա|Օսմանեան Թուրքիոյ]] [[Ատանա]]յի եւ [[Հալէպ]]ի վիլայէթներու՝վիլայէթներու հայ բնակչութեան զանգուածային ջարդին։ջարդին, որ կազմակերպուած է թրքական իշխանութիւններու կողմէ։

Կազմակերպուած է թուրքական իշխանութիւններու կողմէն։ [[Ապտուլ Համիտ ԵրկրորդիԲ.]]-ի մենատիրական իշխանութեան տապալումը եւ սահմանադրութեանՕսմանեան Սահմանադրութեան հռչակումը ([[1908]]), էական փոփոխութիւն չկատարեցին արեւմտահայերու բարդ իրավիճակին մէջ, սակայն աշխուժութիւն յառաջացուցին ազգային-քաղաքական կեանքէն ներս։ Ատանայի եւ ընդհանրապէս [[Կիլիկիա|Կիլիկիոյ]] հայերը, որոնք ինքնապաշտպանութեամբ դիմակայած էին [[1890]]-ական թթ. ջարդերը, կարողացան յառաջդիմել տնտեսական, մշակութային ու հասարակական ասպարէզներու մէջ՝ իրենց ձեռքում կեդրոնացնելով երկրամասի առեւտուրն ու արդիւնաբերութիւնը։ Սահմանադրական կարգերէն դժգոհ թրքական յետադիմական ուժերնուժերը սկսան հայերուն ամբաստանել որպէս «Հուրիէթ» (նկատի ունենալով սահմանադրական կարգերու հաստատումը Թուրքիոյ մէջ) բերողներու, որոնք իբրեւ թէ կը հետապնդէին իշխանութիւնը թուրքերէն խլելու եւ «հայկական թագաւորութիւնը» վերականգնելու նպատակ։

[[1909]]-ի Մարտ 31-ին, Ատանայի վալիի գլխաւորութեամբ կայացաւկայացած նահանգային խորհուրդի նիստ, ուրնիստին ընդունուեցանընդունուեցաւ հայերուն ոչնչացնելու որոշում։ ՋարդնՋարդը սկսելու վերաբերեալ յատուկ գաղտնի գրութիւններ ուղարկուեցան գաւառներ։ Կոտորածի նախօրէին, իշխանութիւնները մեծաքանակ զէնք ու զինամթերք բաժնեցին իսլամադաւան բնակչութեան, բանտերէն արձակեցին շուրջ 500 ոճրագործներ։ [[Ապրիիլ 1]]-ին թուրք ամբոխը խուժեց քաղաքի փողոցները, հրապարակները, թաղամասերը եւ սկսան կոտորել հայերուն։ Առաջին ջարդը տեւեց երեք օր։ ի Ապրիլ 12-ին կարգ ու կանոնը «վերականգնելու» նպատակով [[Ռումելիա]]յէն [[Ատանա]] ուղարկուած երիտթրքական վաշտերու քաղաքին մէջ երեւալներեւալը առիթ հանդիսացաւ վերսկսելու ջարդը, որնոր իր չափերով եւ իրականացման եղանակներով գերազանցեց նախորդին։

Խուժանի հետ կոտորածին մասնակցեցան տեղ հասած կանոնաւոր զօրամասերը։ Ջարդեր տեղի ունեցան Ատանայի բոլոր գաւառներուն մէջ եւ [[Հալէպ]]ի վիլայէթի արեւմտեան եւ հիւսիսային շարք մը հայաբնակ շրջաններունշրջաններու մէջ։ Ատանայի կոտորածին զոհ գնաց շուրջ 3000030.000 մարդհոգի, որոնցմէ աւելի քան 2000020.000-ը՝ [[Ատանա]]յի վիլայէթին մէջ։ ԱւերակիՏասնեակ վերածեցինհայաբնակ քաղաքներ ու հրկիզեցինգիւղեր տասնեակաւերակի հայաբնակ քաղաքներվերածուեցան ու գիւղեր։հրկիզուեցան։ [[Տէօրթ ԵոլԵօլ]]ը, [[Հաճըն]]ը, [[Սիս]]ը, [[Զէյթուն]]ը, [[Շէյխ Մուրատ]]ը, [[Ֆընտըճագ]]ը եւ շարք մը այլ բնակավայրեր, հերոսական ինքնապաշտպանութեամբ կասեցուցին տասնեակ հազարաւոր թուրքերու յարձակումը եւ փրկուեցան ջարդէն։ [[ԵրիտթուրքերԵրիտասարդ Թուրքերու Կուսակցութիւն|Երիտասար Թուրքերը]]ը դատաքննութեան սկսան, սակայնոր այդսակայն ձեւական բնոյթ կը կրէր. կառավարութիւնը կը ցանկանար գոհացնել «եւրոպական հասարակական կարծիքը», մեղմել հայ բնակչութեան բողոքները եւ իր վրայէնմեղսակցութենէ նետելզերծ մեղսակցութիւնը։մնալ։ Կոտորածի իսկական ղեկավարներն ու պատասխանատուները մնացին անպատիժ։

* Թերզեան Յ., «Կիլիկիոյ Աղէտը», ԿՊԿոնտանդնուպոլիս, 1912։