«Ասփիրին» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

{{Արևելահայերեն|Ասպիրին}}

'''Ասփիրինը''', դեղերէն ամենաշատ գործածուողն է: Յօդացաւեր, գլխացաւեր կամ բազմաթիւ այլ ցաւեր մեղմացնելու համար տրուած դեղագիրներու պատրաստութեան մէջ՝ դեղագործները ուրիշ ոեւէ դեղէ աւելի կը գործածեն ասփիրինը: Հաշուած են, օրական 42 միլիոն ասփիրինի դեղահատներ կը գործածուին՝ միմիայն [[Ամերիկա|Ամերիկայի]]յի մէջ, այսինքն մօտաւորապէս տարեկան 100 դեղահատ ասփիրին իւրաքանչիւր անհատի համար: [[Անգլիա|Անգլիոյ]] մէջ ալ ասփիրինի գործածութիւնը մեծ համեմատութիւններու կը հասնի:

== Ասփիրինին պատմութիւնը ==

Ասփիրինի բաղադրութիւնը եւ անունը կը պատկանէր Պայէր ընկերութեան: [[1917]]-էն վերջ ամերիկեան դատարանները թոյլ տուին, որ ուրիշ ընկերութիւններ ալ նոյն անունով այդ դեղահատերը պատրաստեն:

[[1850]]-ական թուականներուն էր, որ [[Շարլ Ֆրէտէրիք Կէրհարտ]], Ալզասցի մը, ասփիրինի գիւտը գտաւ: [[Արթիւր Եշէնկերում]], Պայէր ընկերութեան գլխաւոր քիմիաբանը, անդրադարձաւ որ այս դեղը մեծ օգտակարութիւն կրնար ունենալ եւ մեծ շահեր ապահովել Պայէր ընկերութեան: Դժբախտաբար ան հանդիպեցաւ՝ Պայէրի գիտական բաժնի ընդհանուր տնօրէնին՝ Տոքթ. [[Հէնրիխ Տրէզէր]]ի ընդմիջութեան: Այս վերջինը տարօրինակ մտքեր ունէր. օրինակ՝ այն բոլոր դեղերը որոնք ելեքտրական վատ հաղորդիչներ էին՝ կը մերժէր ընդունիլ: Ասփիրինը կ'ինար այդ դեղերու շարքին, եւ ուրեմն Տոքթ. Տրէզէր կը մերժէր անոր պատրաստութիւնը:

Հակառակ այս բոլոր դժուարութիւններուն եւ արգելքներուն՝ Եշէնկրում գաղտնաբար սկսաւ փորձել, նախ՝ իր անձին վրայ, ապա ջանաց համոզել այլ բժիշկներ, որպէսզի փորձէին իրենց հիւանդներուն վրայ: Արդիւնքը գոհացուցիչ էր, ասփիրինը ոչ միայն կ'անհետացնէր ցաւերը՝ այլեւ կ'իջեցնէր բարձր տաքութիւնները, առանց վնաս հասցնելու սիրտին:

Պայէր ընկերութիւնը իսկոյն իւրացուց դեղին բաղադրութիւնը եւ սկսաւ պատրաստել անկէ մեծաքանակ:

== Ասփիրինին յատկութիւնները եւ ազդեցութիւնը ==

Ասփիրինը բազմազան յատկութիւններ ունի, որոնցմէ ամէնէն հետաքրքրականը՝ բնականէն բարձր ջերմութիւնները պակսեցնելն է, առանց սակայն մարդկային մարմնի բնական տաքութեան վրայ ազդեցութիւն գործելու: Օրինակ, երբ հիւանդ մը բարձր տաքութիւն ունի 39 աստիճան՝ ասփիրին առնելէ վերջ տաքութիւնը կ'իջնէ 38 աստիճանի: Բայց մէկը որ գլխու ցաւէ կը տառապի առանց տաքութիւն ունենալու, եթէ ասփիրին առնէ՝ գլխու ցաւը կը թեթեւնայ, բայց բնական տաքութիւնը մարմնին, 37 աստիճան, կը մնայ անփոփոխ:

Բժիշկները նկատած են որ առնուելէն 10 վայրկեան վերջ՝ ասփիրինը կ'անցնի արեան մէջ: Ան աւելի շուտ կ'ազդէ երբ հիւանդը միաժամանակ կը գործածէ քիչ քանակութեամբ (bicarbonate): Այս վերջինը կը մեղմացնէ նաեւ ստամոքսի գրգռութիւնները, որոնք յաճախ առաջ կու գան ասփիրինի մեծաքանակ գործածութենէն:

4000 հիւանդներու վրայ փորձուած եւ հաստատուած է որ մարմինը երբեք չի վարժուիր ասփիրինին, եւ անոնք որ յաճախ կը գործածեն զայն, ոեւէ ատեն կրնան դադրեցնել անոր գործածութիւնը՝ առանց այլեւս պահանջք զգալու:

Կան մարդիկ, որոնք ասփիրին կը գործածեն՝ քնանալու համար: Սակայն, Ասփիրինը քնաբեր յատկութիւն չունի եւ եթէ ենթական ասփիրինով քնանայ՝ պատճառը հոգեբանական ազդակներու մէջ պէտք է փնտռել:

== Աղբիւրներ ==

* «Բժիշկ» բժշկական եւ առողջապահական ամսաթերթ, Ա. տարի, [[Պէյրութ]], [[1955]]-[[1956]], էջ 13-14: