«Ատանա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Ադանա | բնօրինակ անվանում = {{lang-tr|Ad...»: |
(Տարբերութիւն չկայ)
|
11:27, 19 Օգոստոս 2014-ի տարբերակ
Ադանան (թուրքերեն՝ Adana)[3] քաղաք է Դաշտային Կիլիկիայի մէջ, Ադանայի նահանգի մայրաքաղաքը։ Քաղաքը կը գտնուի Սարոս գետի ստորին հոսանքի շրջանի մէջ, որտեղ գետը կը դառնայ նավարկելի։ Ադանան կը կառավարէ երկու շրջան՝ Սեյհան և Յուրեղիր, որոնց միագումար բնակչութիւնը 1.530.257 է[4] և տարածքը՝ 1.945 կմ²։[5] Ադանան հինգերորդ խիտ բնակեցուած քաղաքն է Թուրքիայի մէջ (Պոլսեն, Անկարայեն, Իզմիրեն և Բուրսայեն յետոյ)։
| Քաղաք | |
|---|---|
| Ատանա | |
| թրք.՝ Adana | |
 | |
| Երկիր | Թուրքիա |
| Իլ | [[]] |
| Տարածութիւն | 13 844 քմ² |
| ԲԾՄ | 23±1 մեթր |
| Պաշտօնական լեզու | թրքերէն |
| Բնակչութիւն | 1 765 981 մարդ (31 Դեկտեմբեր 2021)[1] |
| Կը գտնուի ափին | Սեյհան?[2] |
| Ժամային գօտի | UTC+2, ամառը UTC+3 |
| Հեռախօսային ցուցանիշ | 0322 |
| Փոստային ցուցանիշ | 01000–01999 |
| Շրջագայութեան պետ-համարագիր | 01 |
| Պաշտօնական կայքէջ | adana.bel.tr(թուրք.) |
Ադանան Կիլիկիայի Հայկական թագավորութեան օրոք
Երբ խաչակիրները կ՛անցնէին Կիլիկիայով Ադանան կը գտնուէր Հեթումեան տան և Լամբրոնի տեր ասպետ Օշինի իշխանութեան ներքոյ։ 1097 թուականի աշնան ատէն խաչակիրները գրավեցին Ադանան։ Իշխան Լևոն Ա-ն 1130-1132 թվականներուն ետ նուաճելով Դաշտային Կիլիկիան, Ադանան միացուց Ռուբինեան նորակազմ իշխանութեանը։ 12-14-րդ դարերում մտած է Կիլիկիայի Հայկական թագավորութեան կազմի մէջ։ Եղած է արհեստագործական և առեւտուրի նշանավոր կեդրոն։ Ադանայի մէջ տեղի ունեցած են 1303 և 1316 թուականներու եկեղեցական ժողովները։ 13-14-րդ դարերուն Ադանայի մէջ կառուցված են թագաւորական պալատը՝ Ս. Մինաս տաճարով, Ս. Աստվածածին և Ս. Ստեփանոս եկեղեցիները։ Ս. Ստեփանոսի մօտ հայերն ունեցած են նաեւ Ս. Յակոբ և Ս. Սարգիս եկեղեցիները, որոնք հետագային կործանված են։
Հայերը Ադանայի մէջ
20-րդ դարի սկզբին Ադանան ունէր 45000 բնակիչ, ինչեն 12600՝ հայեր։ Նրանք կը զբաղուէին արհեստով, առեւտուրով և գյուղատնտեսութեամբ։ Լուսավորչական հայերն (2500 տուն) ունէին մեկ մանկապարտեզ, երեք դպրոց (Աբգարյան, Աշխենյան, Արամյան), ուր կը սորվէին շուրջ 1500 աշակերտ։ Կաթոլիկ հայերը (170 տուն) ունէին մեկ եկեղեցի Անարատ Հղության Ս. Կույսի անունով և մեկ դպրոց։ Կար նաեւ լատինական դպրոց, ուր աշակերտներու մեծ մասը հայեր էին։ Փոքրաթիւ հայ բողոքականները ունէին իրենց ժողովարաններն ու դպրոցները։ Ադանայի հայերը օսմանեան տիրապետութեան 300 տարիներու ընթացքին դարձած էին թրքախոս և նորաբաց բազմաթիւ հայկական դպրոցներու շնորհիվ հայոց լեզուն սկսեցաւ վերակենդանանալ։
Ադանայի շրջակա հայկական գյուղերն էին Շեյխ-Մուրադը, Հայ գյուղը, Ապտօղլուն, Գոզ-Օլուքը եւ այլն։ 1909 թուականին տեղի ունեցաւ Ադանայի հայ բնակչութեան կոտորած։ Մեծ եղեռնի ժամանակ Ադանայի մէջ հայ չմնաց, բայց առաջին համաշխարհային պատերազմեն յետոյ, երբ Կիլիկիան անցավ Ֆրանսիայի ձեռքը, հայերի մէկ մասը վերադարձավ։ 1920 թուականի օգոստոսի 4-ին Ադանայի մէջ Միհրան Տամատեան գլխավորութեամբ հռչակուեցավ Կիլիկիայի հայոց անկախութիւնը, ինչը սոսկ ձեւական բնոյթ ունէր։ Շուտով Ֆրանսիական զինվորական իշխանութիւնները Ադանան և ամբողջ հայկական Կիլիկիան հանձնեցին քեմալական Թուրքիային։ Ադանայի հայերի մեծ մասը գաղթեց Սիրիա և Լիբանան։[6]
Ծանոթագրություններ
- ↑ Adana (Adana, Turkey) - Population Statistics, Charts, Map, Location, Weather and Web Information
- ↑ Адана • Большая российская энциклопедия - электронная версия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
- ↑ Նաեւ կոչուած է՝ Ադան, Ադանահ, Ադանիա, Անտիոքիս առ Սարոսիվ, Ատան, Ատանա, Ատանա Կիրանոս, Րադնե, Մաքսիմիանոսյան Ադանա, Սարոսյան Անտիոքիս, Սեյհան
- ↑ Կաղապար:Tr Türkiye istatistik kurumu Հասցէ օգտագործելով բնակչութեան ստուգում (2007)։ Վերստածվ է 2008-03-21.
- ↑ «Statoids», Թուրքիայի շրջաններ Վերստածվ է 2008-03-21.
- ↑ Մ.Օրմանյան, Ազգապատում, Բեյրութ 1960
Կատեգորիա:Կիլիկյան Հայաստանի քաղաքներ Կատեգորիա:Թուրքիայի քաղաքներ Կատեգորիա:Աշխարհագրական տեղանուններ այբբենական կարգով Կատեգորիա:Հայկական գաղթօջախներ