[[20-րդ դար]]ի սկզբինսկիզբին ԱդանանԱտանան ունէր 45000 բնակիչ, ինչենմէջը ըլլալով 12600՝ [[հայեր]]։ Նրանք կը զբաղուէին արհեստով, առեւտուրով ևեւ գյուղատնտեսութեամբ։գիւղատնտեսութեամբ։ Լուսավորչական հայերնհայերը (2500 տուն) ունէին մեկեւ մէկ մանկապարտեզմանկապարտէզ, երեք դպրոց (ԱբգարյանԱբգարեան, ԱշխենյանԱշխէնեան, ԱրամյանԱրամեան), ուր կը սորվէին շուրջ 1500 աշակերտ։ ԿաթոլիկԿաթողիկէ հայերը (170 տուն) ունէին մեկ եկեղեցի [[Անարատ ՀղությանՀղութեան Ս. Կույս]]իԿոյսի անունով ևեւ մեկմէկ դպրոց։ Կար նաեւ լատինականլադինական դպրոց, ուր աշակերտներու մեծ մասը հայեր էին։ Փոքրաթիւ հայ բողոքականներըաւետարանականները ունէին իրենց ժողովարաններն ու դպրոցները։ ԱդանայիԱտանայի հայերը օսմանեան տիրապետութեան 300 տարիներու ընթացքին դարձած էին թրքախոսթրքախօս ևեւ նորաբաց բազմաթիւ հայկական դպրոցներու շնորհիվշնորհիւ հայոց լեզուն սկսեցաւսկսած էր վերակենդանանալ։
Ադանայի շրջակաշրջակայ հայկական գյուղերնգիւղերն էին Շեյխ-ՄուրադըՄուրատը, Հայ գյուղըգիւղը, Ապտօղլուն, ԳոզԿոզ-Օլուքը եւ այլն։եւայլն։ [[1909]] թուականին տեղի ունեցաւ [[Ադանայի կոտորած|ԱդանայիԱտանայի հայ բնակչութեան կոտորած]]։ [[Մեծ եղեռն]]ի ժամանակ ԱդանայիԱտանայի մէջ հայ չմնաց, բայց [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ենէն յետոյետք, երբ Կիլիկիան անցավանցաւ [[Ֆրանսիա|Ֆրանսա]]յի ձեռքը, հայերիհայերու մէկ մասը վերադարձավ։վերադարձաւ։ [[1920Օգոստոսի 4]] թուականի [[օգոստոսի 41920]]-ին ԱդանայիԱտանայի մէջ [[Միհրան Տամատեան]]ի գլխավորութեամբգլխաւորութեամբ հռչակուեցավհռչակուեցաւ ԿիլիկիայիԿիլիկիոյ հայոց անկախութիւնը, ինչը սոսկ ձեւական բնոյթ ունէր։ Շուտով ՖրանսիականՖրանսական զինվորականզինուորական իշխանութիւնները ԱդանանԱտանան ևեւ ամբողջ հայկական Կիլիկիան հանձնեցինյանձնեցին քեմալական [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]յին։։ ԱդանայիԱտանայի հայերիհայերու մեծ մասը գաղթեց [[Սիրիա|Սիւրիա]] ևեւ [[Լիբանան]]։<ref>Մ.Օրմանյան, Ազգապատում, Բեյրութ 1960</ref>
