'''Հայկեան տոմար''' կամ ''Հին հայկական տոմար'', հայկական օրացոյց, ժամանակի հաշուարկի հայկական համակարգ։
== Փաստագրական ակնարկ Հայկեան տոմարի հաւանական ստեղծման մասին ==
Ք.Ա.3-րդ հազարամեակի կէսերէն հին աշխարհին մէջ սկսած են մարդկութեան զարգացման պատմութեան, այսպէս կոչուած «Քաղաքային յեղափոխութեան» հանգրուանները, որուր ներկայացուցածներկայացուած է շարք մը գիւղական եւ աւանային բնակավայրերու վերափոխուիլը աւելի կատարելագործուած կառավարման եւ արտադրողական համակարգ ունեցող Քաղաքային բնակավայրերու: Այս պայմաններէն մեկնելով նաեւ փոխուած էեն հասարակարգային յարաբերութիւնները եւ նախկին տոհմաւագային ու քրմապետական հասարակարգերուն սկսած են փոխարինել Քաղաք պետութիւնները /(անիկա յատկապէս ցայտուն կերպով սկսած է դրսեւորուիլ Ք.Ա. 2500-էն Եգիպտոսի[[Եգիպտոս]]<nowiki/>ի եւ Միջագետքի[[Միջագետք]]<nowiki/>ի մէջ/):
Այդ ժամանակաշրջանով պայմանաւորուած է Հին Եգիպտոսի մէջ աստղագիտութեան զարգացումը եւ անոր հետ կապուած օրացոյցի կամ տոմարի ստեղծումը: Նոյն ժամանակաշրջանին [[Հայկական լեռնաշխարհիԼեռնաշխարհ|Հայկական լեռնաշխարհ]]<nowiki/>ի առաջին արժանահաւատ քաղաք բնակավայրը համարուող «Մեծամօրի» հնավայրին մէջ նոյնպէս պեղուած են աստղադիտարանի շինութիւններ, ուր իրականացուած են երկնային մարմիններու ուսումնասիրութիւններ եւ հաւանաբար Եգիպտոսի օրինակով ստեղծուած առաջին Հայկեան օրացոյցը կամ տոմարը: [[Ղեւոնդ Ալիշան]] իր մօտաւոր հաշուարկներով /(զայն համեմատելով Եգիպտոսի տոմարին հետ/) նոյնպէս յանգած է Ք.Ա.3-րդ հազարամեակի կէսերուն /(Ք.Ա. 2492/) եւ անիկա աւելի համոզիչ դարձնելու համար յայտարարած, որ հաւանաբար այդ թուականին [[Հայկ Նահապետ|Հայկ]] սպաննած է Բելը (իրականութեան մէջ առասպելի դէպքերը կը թուագրուին աւելի կանուխ ժամանակաշրջանով):
