«Գաբրիէլ Այվազովսկի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Կատարուած է լեզուական որոշ խմբագրում։
Տող 7.
 
== Գործունէութիւն ==
Երկար ատեն վանքին [[եւրոպա]]կան եւ արեւելեան լեզուներու դասատուութեան պաշտօնները կը վարէ, ապա կը ստանձնէ նաեւ փիլիսոփայութեան եւ աստուածաբանութեան ուսուցիչի պաշտօնը, միաժամանակ կը վարէ միաբանութեան ընդհանուր քարտուղարի դժուարին պաշտօնը։ Վեց տարի շարունակ կը հրատարակէ [[Բազմավէպ|«Բազմավէպ»]] ամսագիրը, զոր ինք հիմնած էր 1843-ին։ 1848-ին, միաբանութիւնը զինք [[Փարիզ]]ի Մուրատեան վարժարանին տնօրէն կը նշանակէ։ 1854-ին, վարժարանին տնօրէնութիւնը ձգելով, Յարութիւն պէյի քով կը պաշտօնավարէ իբրեւ դասատու: Այդ շրջանին, Մխիթարեաններու եւ իր միջեւ հարց ու գժտութիւն կը ծագի, որուն պատճառով Հայց. Առաքելական Եկեղեցւոյ գիրկը կը վերադառնայ։ Նոյն միջոցին, Այվազովսկի իր համախոհներէն Հ. Սարգիս Թէոդորեանի եւ Ամբրոսիոս Գալֆայեան- Գալֆայի (աւելի ուշ՝ իշխան Գուիտոն Լուսինեան) հետ Փարիզի մէջ կը հիմնէ «Հայկազեան» վարժարանը, զոր կը հարկադրուին փակել կարճ ժամանակէ մը ետք։
 
Գաբրիէլ վրդ. 1856-58-ին [[Փարիզ|Փարիզի]] մէջ կը խմբագրէ ու կը հրատարակէ «Մասեաց Աղաւնի» պատկերազարդ հանդէսը, երկուհայերէն լեզուներով։եւ ֆրանսերէն։ Աւելի ուշ՝ուշ, կը մեկնի [[Պոլիս]], ուրկէ կ'անցնի Թէոտոսիա, ուր Խալիպեանի ուսումնարանին տնօրէնութիւնը ստանձնելով, դարձեալ կը շարունակէ «Մասեաց Աղաւնի»ինի հրատարակութիւնը, «Աւետաբեր Հայաստանեայց» անունով՝ [[հայերէն]], [[ռուսերէն]] եւ [[ֆրանսերէն]] լեզուներով։ «Խալիպեան» ուսումնարանին փակումէն ետք, Այվազովսկի շրջան մը կը մնայ Թէոտոսիա, ապա Գէորգ Դ. Կաթողիկոսին հրամանով՝ նախ [[Էջմիածինի Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան|Գէորգեան ճեմարան]]<nowiki/>ին տեսուչ, ապա [[Թիֆլիս|Թիֆլիսի]] թեմական առաջնորդ կ'անուանուի։կը նշանակուի։ 1867-ին, Այվազովսկի Էջմիածին երթալով՝երթալով, եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի Գէորգ Դ.-ի ձեռամբ, եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի։ձեռամբ։ 1871-ին կը ստանայ արքեպիսկոպոսական աստիճան եւ [[Էջմիածին|Ս. Էջմիածին]] Սինոտի անդամ կ'անուանուի։ընտրուի։ Գաբրիէլ Արք. մեծ աշխատանք կը տանի «Խալիպեան» վարժարանին գոյքերըգոյքը եւ մատենադարանը Էջմիածին փոխադրելու, սակայն ԽալիպեանինԽալիպեանի մահէն ետք, տպարանը եւ գոյքերըգոյքը [[Նախիջեւան (քաղաք)|Նախիջեւան]] կը փոխադրուին, իսկ մատենադարանը՝ Էջմիածին։
 
== Գործերը ==
Տող 30.
Ունի շարք մը աստուածաբանական գործեր։ Տիրապետելով եւրոպական ու արեւելեան 12 լեզուներու՝ թարգմանական մեծ ժառանգութիւն ձգած է։
 
* Իտալերէնէ թարգմանած է Սիլվիօ ՊելլիքոյինՊելլիքոյի «Բանաք իմ» վիպակը (1853),
* ֆրանսերէնէ՝ Յովսէփ ՏրոզինՏրոզի «Խորհրդածութիւնք» գիտական աշխատանքը (1854)
* Ռուսերէնէ՝ Ի.ԿռիլովինԿռիլովի առակները (աշխարհաբար)։
* Հայերէնէ իտալերէնի թարգմանած է [[Մովսէս Խորենացի|Մովսէս ԽորենացիինԽորենացիի]] եւ [[Ագաթանգեղոս|Ագաթանգեղոսի]] <nowiki/>ն Պատմութիւնները (1841, 1843)։
=== Ազգային պահպանողական հոսանքին ներկայացուցիչը ===
Գաբրիէլ Այվազովսկի կը պատկանի պահպանողական հոսանքին աչքի զարնող գործիչներուն խաւին, որ իր աջակողմեան հայեացքներուն համար խորհրդային պատմագրութեան կողմէն բնութագրուած է իբրեւ յետադիմական եւ դասուած՝ արհեստածին կղերա-ամիրայական հոսանքին ներկայացուցիչներուն կարգին:
 
Իսկ կղերական Այվազովսկի եղած է իր օրերուն ամէնէն զարգացած եւ ազգին ապագայով մտահոգ մտաւորականը<ref>[http://echmiadzin.asj-oa.am/775/1/19.Ayvazovski-P_82-86.pdf Ազգային պահպանողական հոսանքին ներկայացուցիչը]</ref>: Պաշտպանած է կրօնաւորներուն եւ ունեւոր խաւերուն շահերը։ «Ազգասիրութեան» ու «միաբանութեան» կոչելով ազգը՝ազգը, դատապարտած է քաղաքացիական պատերազմը, ապստամբութիւնը, «անհնազանդութիւնը», յեղափոխութիւնը եւ բոլոր անոնք, որոնք կ'ընդդիմանային «օրհնաբանեալ տէրութեան» եւ «երկպառակութեամբ» կը հրահրէին ազգը։ Իր հա­մո­զում­նե­րուն հա­մար, բուռն պայ­քար մղած է ժա­մա­նա­կի ա­զա­տա­խոհ ու յե­ղա­փո­խա­շունչ հայ մտա­ւո­րա­կա­նու­թեան դէմ եւ թի­րախ դարձած՝ ա­նոնց փո­խա­դարձ նոյն­քան բուռն քննա­դա­տու­թեանց, յատ­կա­պէս ԺԹ. ­դա­րու ­կի­սուն ­Զար­թօն­քի ­Սեսե­րուն­դին կող­մէկողմէ, ­<nowiki/>[[Միքայէլ Նալպանտեան|Մի­քա­յէլ ­Նալ­բան­դեա­նի]] եւ [[Ստեփան Ոսկանեան|Ս­տե­փան Ոս­կա­ն]]<nowiki/>ի տա­րո­ղու­թեամբ ա­զա­տա­խոհ գրող­նե­րու գլխա­ւո­րու­թեամբ։ Մ.Նալպանդեան իր երկերուն մէջ անհաշտ պայքար մղած է անոր յետադիմական հայեացքներուն դէմ, եւ անխնայ քննադատութեան ենթարկածենթարկած՝ անոր «քաղաքական կարգերու ընդհանուր պաշտպանութեան» սկզբունքները<ref>[https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=3904&name=%D4%B3%D5%A1%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%A5%D5%AC_%D4%B1%D5%B5%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%AF%D5%AB Գաբրիէլ Այվազովսկի]</ref>։
Իսկ կղերական Այվազովսկի եղած է իր օրերուն ամէնէն զարգացած եւ ազգին ապագայով մտահոգ մտաւորականը<ref>[http://echmiadzin.asj-oa.am/775/1/19.Ayvazovski-P_82-86.pdf Ազգային պահպանողական հոսանքին ներկայացուցիչը]</ref>:
=== Նորահաս սերունդին զարգացման վերաբերեալ ԱյվազովսկիինԱյվազովսկիի տեսակէտերը ===
Պաշտպանած է կրօնաւորներուն եւ ունեւոր խաւերուն շահերը։ «Ազգասիրութեան» ու «միաբանութեան» կոչելով ազգը՝ դատապարտած է քաղաքացիական պատերազմը, ապստամբութիւնը, «անհնազանդութիւնը», յեղափոխութիւնը եւ բոլոր անոնք, որոնք կ'ընդդիմանային «օրհնաբանեալ տէրութեան» եւ «երկպառակութեամբ» կը հրահրէին ազգը։ Իր հա­մո­զում­նե­րուն հա­մար բուռն պայ­քար մղած է ժա­մա­նա­կի ա­զա­տա­խոհ ու յե­ղա­փո­խա­շունչ հայ մտա­ւո­րա­կա­նու­թեան դէմ եւ թի­րախ դարձած՝ ա­նոնց փո­խա­դարձ նոյն­քան բուռն քննա­դա­տու­թեանց, յատ­կա­պէս ԺԹ. ­դա­րու ­կի­սուն ­Զար­թօն­քի ­Սե­րուն­դին կող­մէ, ­<nowiki/>[[Միքայէլ Նալպանտեան|Մի­քա­յէլ ­Նալ­բան­դեա­նի]] եւ [[Ստեփան Ոսկանեան|Ս­տե­փան Ոս­կա­ն]]<nowiki/>ի տա­րո­ղու­թեամբ ա­զա­տա­խոհ գրող­նե­րու գլխա­ւո­րու­թեամբ։ Մ.Նալպանդեան իր երկերուն մէջ անհաշտ պայքար մղած է անոր յետադիմական հայեացքներուն դէմ, անխնայ քննադատութեան ենթարկած անոր «քաղաքական կարգերու ընդհանուր պաշտպանութեան» սկզբունքները<ref>[https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=3904&name=%D4%B3%D5%A1%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%A5%D5%AC_%D4%B1%D5%B5%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%AF%D5%AB Գաբրիէլ Այվազովսկի]</ref>։
Գ. Այվազովսկի կողմնակից էր, որպէսզիոր
=== Նորահաս սերունդին զարգացման վերաբերեալ Այվազովսկիին տեսակէտերը ===
Գ. Այվազովսկի կողմնակից էր, որպէսզի
{{քաղուածք|Տղաքը ոչ միայն կրթութիւն առնուն, այլ եւ ազգային ըլլայ իրենց առած կրթութիւնը: Ուրիշ ամէն տեսակ հարկաւոր գիտութիւններէ եւ օգտակար լեզուներու վարժութենէ սակայն ազգային հայերէն լեզուն, այսինքն թէ՛ գրաբարը եւ թէ՛ աշխարհաբարը աղէկ սորվիլը ի հարկէ ամենայն ազգային դպրոցի ուսմանցը հիմը պիտի ըլլայ:|}}
Զինք կ'անհանգստացնէր նաեւ մատաղ սերունդին կրթութեան մատչելիութեան հարցըմատչելիութիւնը եւ այդ մէկըզայն խոչընդոտող ընկերային հարցերը.
{{քաղուածք|Թէպէտ բնութեամբ յարմարութիւն շատ ունի ուսում առնելու եւ ամէն տեսակ գիտութիւն սորվելու, բայց կարողութիւնը ձեռք չի տար, որ իւր զաւակացը ուսմանն ու կրթութեանը համար մեծամեծ ծախքեր ընէ:Այս խնդրով բնականապէս այս մի միայն հնարքը կ'իյնայ մտքներինիս, որ ժողովրդոյ մէջ աղքատաց եւ չափաւոր հարստութեան տէր եղողներուն համար այնպիսի դպրոցներ պէտք է ունենալ որոց մէջ աղքատը ձրի ուսում առնի, իսկ միջակը ու հարուստը չափաւոր վճարք մը հատուցանեն»|}}
Ան կը փորձէր ուսումը հասանելի դարձնել նաեւ՝նաեւ համեստ դասակարգին համար:
 
==== Մայրենիին պաշտպանը ====
Տող 56 ⟶ 55՝
{{Ծնթ․ցանկ}}
== Աղբիւրներ ==
* «Յիշատակարան», (Վ. Գ. Զարդարեան)
* Հ. Բարսեղ Սարգիսեան, Երկհարիւրամեայ գրականական գործունէութիւն եւ նշանաւոր գործիչներ Վենետկոյ Մխիթարեան Միաբանութեան, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1905, էջ 145-160։
* Նալբանդեան Մ., Երկու տող, ԵԼԺ, հ. 4, Ե., 1983։