«Գերմանիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
en -> hy
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ երկիր}}
'''Գերմանիա''', պաշտօնապէս '''Գերմանիոյ Դաշնային Հանրապետութիւն '''({{Լեզու de|Bundesrepublik Deutschland}}) պետութիւն [[Եւրոպա]] աշխարհամասին մէջ։ Տեղակայուած է Կեդրոնական [[Եւրոպա]], ընդհանուր սահմաններ ունի հիւսիսին՝ [[Դանիա|Դանիոյ]] (68 քմ), արեւմուտքին՝ [[Նիտերլանտներ]]ու (577 քմ), [[Պելճիքա]]յի (167 քմ) եւ [[Լիւքսեմպուրկ]]ի (138 քմ), հարաւ-արեւմուտքին՝ [[Ֆրանսա]]յի (451 քմ), հարաւին մէջ՝հարաւին՝ [[Զուիցերիա|Զուիցերիոյ]] (334 քմ) եւ [[Աւստրիա|Աւստրիոյ]] (784 կմ), արեւելքին՝ [[Լեհաստան]]ի (456 քմ) եւ [[Չեխիա|Չեխիոյ]] (646 քմ) հետ։ Գերմանիոյ մեծ քաղաքներն են՝ [[Պերլին]]ը, [[Համպուրկ]]ը, [[Միւնիխ]]ը եւ [[Քեոլն|Քէօլն]]ը։ Բնակչութիւնը 2007 թուականի, [[Յուլիս|Յուլիսին]]ի դրութեամբ 82 400 996 մարդ է։ 2.1 միլիոն ԵՄ-ի /[[Եւրոմիութիւն]]/ ներգաղթածներ են, 1.5 ԵՄ անդամ չհանդիսացողներէն, եւ 3 միլիոն թուրքեր<ref name="Zouboulis 2003 loc=53">{{Harvnb|Zouboulis|2003|loc=55}}.</ref><ref>{{cite web|author=European Recruitment Agency|title=Turkish delight at William Hague's statement|url=http://www.recruitment-agency.eu/latest-news/turkish-delight-william-hagues-statement-0477|accessdate=2010-07-04|archiveurl=http://www.webcitation.org/65sCpPOcK|archivedate=2012-03-03}}</ref><ref>{{cite web|author=Radio Free Europe|title=Germany's Merkel On Delicate Visit To Turkey|url=http://www.rferl.org/content/Germanys_Merkel_On_Delicate_Visit_To_Turkey/1996594.html|accessdate=2010-07-04|archiveurl=http://www.webcitation.org/65sCq1LlJ|archivedate=2012-03-03}}</ref><ref>{{cite web|author=Todays Zaman|title=What Germany hopes contradicts what it does|url=http://todayszaman.com/tz-web/columnists-224762-what-germany-hopes-contradicts-what-it-does.html|accessdate=2010-10-28|archiveurl=http://www.webcitation.org/65sCrWeEU|archivedate=2012-03-03}}</ref>։ Գերմանիան ԵՄ-ի ամենախիտ բնակեցուած երկիրն է։
== Պատմութիւն ==
=== Հնագոյն Շրջան ===
Ք.Ա. I հազարամեակի վերջին Գերմանիոյ տարածքին մէջ, բնակող գերմանական ցեղերը բախեցան Հռոմէական պետութեան հետ։ IV դ․դարու, ցեղերու տեղաշարժերուտեղաշարժներու եւ խառնուելու հետեւանքով, առաջացան գերմանական ցեղային նոր կազմաւորումներ, որոնց մէկ մասը IV—VIIV-VI դդ․դարերուն, ժողովուրդներու մեծ գաղթի ժամանակ, զբաղեցուց Արեւմտեան Հռոմէական կայսրութեան տարածքը։ Գերմանիոյ մէջ, բնակութիւն հաստատեցին ալեմանները, բաւարացիներըպաւարացիները, արեւելեան դրամները, սաքսերը, թիւրինգացիներըթիւրինկացիները, ֆրիզները։ VI—VIIIVI-VIII դդ․դարերուն, Գերմանիոյ տարածքը նուաճեցին դրամները։ Այդ նուաճումը կ'ուղեկցուէր քրիստոնէութեան տարածմամբ։ ԿարոլինգներուԿարոլինկներու կայսրութեան անկումէն ետք, Գերմանիա մտաւ ԱրեւելաֆրանկեանԱրեւելափրիկեան թագաւորութեան մէջ, եւ սկսաւ գերմանական մարզերու պետական առանձնացումը, որ աւարտեցաւ գերմանական վաղ ֆեոդալականֆէոտալական պետութեան ձեւաւորումով։ Այն կ'ընդգրկէր Սաքսոնիա, Ֆրանկոնիա, Ալեմանիա (ՇվաբիաՇուապիա), ԲաւարիաՊաւարիա ցեղային դքսութիւնները եւ այլ հողեր։ Գերմանիան համեմատաբար միասնական պետական ամբողջութիւն Էր։ Սաքսոնական դինաստիոյազգատոհմի ([[919]][[1024|-1024]]) թագաւորներու օրով, մեծ ազդեցութիւն ձեռք բերին դքսերը։ ԱրդենԱրդէն Տայնրիխ I ([[919]][[936|-936]]) յաճախ կ'ընդհարուէր անոնց հետ։ Դքսերու դէմ յաջող պայքար մղեց Օտտոեւ I ([[936]]-[[973]])։
 
=== Սրբազան Հռոմէական Կայսրութիւն ===
Տունգար քոչուորներու եւ նորմաններու անընդմէջ յարձակումներուն վերջ տալէն ետք, գերմանական ֆեոդալներըֆէոտալները գրաւեցին պոլաբեան սլաւոններու հողերը։ [[951]]-ին ՕտտոնՕտտօն I իրեն ենթարկեց Հիւսիսային [[Իտալիա]]ն, [[962]]-ին գրաւեց [[Հռոմ]]ը, եւ պապը անոր թագադրեց կայսր։ ԱտորմովԱտով սկիզբ դրուեցաւ «[[Հռոմէական սրբազան կայսրութեան]]ը<nowiki/>»։ XI դ․դարուն վերջին ֆեոդալականֆէոտալական յարաբերութիւնները ընդգրկեցին ամբողջ Գերմանիան, զորացաւզօրացաւ քաղաքական ապակեդրոնացումը։ Օգտուելով անկէ, պապութիւնը պայքար սկսաւ գերմանական կայսրերու դէմ՝ քաղաքական տիրապետութեան համար, որ աւարտեցաւ [[1122]]-ի Վորմսի փոխհամաձայնութեամբ։ Սակայն կայսրերու եւ պապերու հակամարտութիւնը չաւարտեցաւ։ ՖրիդրիխՖրիտրիխ I ԲարբարոսանՊարպարոսան ([[1152]][[1190|-1190]]) վերսկսաւ իտալական արշաւանքները, որոնք աւարտեցին հիւսիսիտալական քաղաքներու յաղ–թանակովյաղթանակով (1176)։ Միեւնոյն ժամանակ գերմանական իշխանները խաչակրաց արշաւանքներու պատրուակով նուաճեցին պոլաբեան սլաւոններու, ինչպէս նաեւ ԷլբայէնԷլպայէն արեւելք ու ՄերձբալթիկայինՄերձպալթիկային մէջ ապրող ժողովուրդներու հողերը։ XIII դ․դարու սուսերակիրներու օրդենը նուաճեց լիւերի եւ էստերի, անաոնական օրդենը՝ պրուսներու հողերը։ Իտալական քաղաքականութիւնը, ապա էքսպանսիան Արեւելքին մէջ («Անոնք նախ Օստեն») նպաստեցին ֆեոդալներուֆէոտալներու հզորացման։հզօրացման։ Երկիրը բաժնուեցաւ առանձին իշխանութիւններու։ Քաղաքները, միաւորուելով միութիւններու մէջ (Տանզա, քաղաքներու ՇուաբեանՇուապեան եւ Տռենոսեան միու–թիւններմիութիւններ), իրենք կը ձգտէին ապահովել առեւտուրի անուտանգութիւնը։անվտանգութիւնը։ Թագաւորական իշխանութիւնը պահպանած էր միայն շատ սահմանափակ, ձեւական իրաւունքներ։ Առաւելապէս հզորացածհզօրացած էին կուրֆիւրստները, որոնք կ'ընտրէին թագաւորին (կայսրին) եւ վճռումկը վճռէին համապետական կարեւորագւյնկարեւորագոյն հարցերը։ [[1438]]-էն կայսերական գահը փաստօրէն ժառանգական դարձաւ (մինչեւ 1806) ՏաբսբուրգներուՏապսպուրկներու համար, որոնք կը տիրէին նաեւ աւստրիական հողերուն, Նիտերլանտներուն (XV դ․դարու վերջէն), Չեխիային, Տունգարիոյ մէկ մասին (XVI դարէն), իսկ Գարլոս V-ի ([[1519]]—56-56) ժամանակ՝ նաեւ Սպանիոյ, [[Իտալիա|Իտալիոյ]]յի մէկ մասին եւ [[Սսպանիա|Սսպանիոյ]]յի ամերիկեան գաղութներուն։ XV դ․դարուն Գերմանիոյ տնտեսական եւ քաղաքական կեանքին մէջ, տեղի ունեցան կարեւոր տեղաշարժերտեղաշարժներ, որոնք դրսեւորուեցան Ռեֆորմացիոյ մէջ։ Կաթոլիկ եկեղեցւոյ դէմ 1517-ին բռնկուած շարժման գագաթնակէտը հանդիսացաւ գիւղացիական պատերազմը։ Այդ շարժումը, որ Ֆ․ էնգելսըէնկելսը բնութագրած է որպէս առաջին բուրժուականպուրժուական յեղափոխութիւնըյեղափոխութիւն Եւրոպայի մէջ, պառակտուեցաւ 3երեք ուղղութեամբ՝ իշխանական, չափաւորբիւրգերականչափաւոր պիւրկերական եւ ժողովրդական ռեֆորմացիայիբարենորոգման, որ հասարակութեան յեղափոխական վերակառուցման կոչ կ'ընէր։
 
=== Սրբազան Հռոմէական Կայսրութեան Անկումը ===
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Գերմանիա» էջէն