«Կապար» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Կապար'''<ref>http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&dt=HY_HY&query=%D5%AF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80</ref>, քիմիական տարր մըն է, որուն նշանն է <big>'''Pb'''</big> ({{lang-la|Plumbum}}-էն), կարգահամարը 82 է, հիւլէական զանգուածը՝ 207.2: Դիւրահալ, արծաթափայլ մետաղ է։

Կապարը յայտնի եղած է Ք.Ա. 6-7 հազար տարի առաջ, [[Միջագետք]]ի, [[Եգիպտոս]]ի եւ աշխարհի հնագոյն այլ երկիրներու ժողովուրդներուն, 6-7 հազար տարի մ. թ. ա.: Կապարէն կը պատրաստէին արձաններ, կենցաղային իրեր, իսկ հռոմեացիները՝հռոմէացիները՝ նաեւ ջրատար խողովակներ։

ԱլքիմիագէտերըԱլքիմիագէտները կապարը անուանած են Սաթուրն եւ գրած են այդ մոլորակի նշանով։ Կապարի միացութիւնները՝ «կապարի մոխիրը»- (PbO), կապարի ճերմակը [2PbCO₃.Pb(OH)₂] օգտագործած են [[Հին Յունաստան|Հին Յունաստանի]]ին մէջ եւ ՀռոմինՀռոմի մէջ՝ որպէս դեղորայքի եւ ներկերու բաղադրամաս։ Հրազէնի յայտնաբերումէն յետոյ կապարէն պատրաստած են գնդակ։

Հռոմէացի բանաստեղծ Վիթրուվիւսը գրած է առողջութեանըկապարի՝ կապարիառողջութեան վնասակարութեանվնասին մասին եւ ժամանակէն գրողները կըգրողներ կ'ենթադրեն, որ կապարային թունաւորումը մեծ դեր խաղցած է Հռովմի կայսրութեան կործանման ժամանակ: Այն, որ Յուլիոս Կեսարը ունեցած է ընդամենըընդամէնը մեկ ժառանգ այնպէս, ինչպէս որ կ'ենթադրուէր անոր անպտղութիւնը, կը վերագրուէվերագրուի կապարային թուանւորմանը: Այլ հետազոտողներհետազօտողներ կը քննադատէնքննադատեն ատանկ ենթադրութիւնները նշելով զորօրինակզոր օրինակ, որ ոչ բոլոր որովայնային ցաւերը կ'կը յառաջանան կապարային թունաւորումէն:

Կապարի թունաւոր յատկութիւնը նշած են տակաւին մՔ. թԱ. 1^ինԱ. դարուն՝ յոյն բժիշկ Տիոսկորիտեսը եւ Պլինիոս Աւագը: [[Մեծամոր]]ի պեղումներու ժամանակ ([[1965 թուական|1965]]-[[1966 թուական|1966]]) Ք. աԱ. 3^-րդ հազարամեակի շերտին մէջ յայտնաբերուած ինը համաձուլուածքներէն չորսը կը պարունակեն կապար՝ [[պղինձ]]-կապար, [[պղինձ]]-կապար-[[անագ]], [[պղինձ]]-կապար-[[զինկ]], [[պղինձ]]-կապար-[[անագ]]-[[զինկ]]։

[[Պատկեր:FlammenfärbungPb.png|մինի|120px|Կապարը կ'աղոտցնէաղօտցնէ կապոյտ բոցը:]]

Կապարը [[Կապոյտ (գոյն, արեւմտահայերէն)|կապտա]]-գորշ, ծանր մետաղ է, ճկուունակ էճկուն՝ եւ փափուկ (կը կտրուէկտրուի դանակով, կը քերծուէքերծուի եղունգով)։ Հալման ջերմաստիճանը 327,4&nbsp;°C{{sfn|Lide|2004|p=12-220}} է, եռմանը՝ 1725&nbsp;°C{{sfn|Lide|2004|p=12-220}}, [[խտութիւն]]ը՝ 11340 քկ/մ³։ Հիւլէի արտաքին ելեկտրոնային թաղանթի կառուցուածքը 6s²6p² է, միացութիւններուն մէջ՝ երկարժէք կամ քառարժէք։

Կապարի առանձնայատկութիւններն են մեծ [[խտութիւն]]ը, փափկութիւնը, կռելիութիւնը եւ առաձգականութիւնը։ Միւս մետաղներու համեմատ ունէունի թոյլ ելեկտրահաղորդականութիւն,. քորոզիադիմացկունպինդ դիմացկուն է եւ ունէունի օրկանական նիւթերու հետ փոխազդեցութեան մեջ մտնելու ընդունակութիւն։

Այլ մետաղներու չնչին քանակութիւնները նշանակալիորէննշանակալիօրէն կը փոխեն կապարի յատկութիւնները՝ [[պղինձ]]ի, [[ծարիր]]ի փոքր քանակութեան աւելացումըաւելցումը կը մեծցնէ համաձուլուածքի ամրութիւնը եւ կը բարելաւէէբարելաւէ քորոզիայիկարծրութեան հանդէպ դիմադրողականութիւնը։ Քանի մը այլ մետաղներ նոյնպէս կը բարելաւեն միայն կարծրութիւնը, ինչպէս, զորօրինակզոր օրինակ, քատմիւմըքատմիումը, [[անագ]]ը կամ [[թեղղուր]]ը։

Անանկ մետաղներ, ինչպիսին ենինչպէս քաղիոնը կամ [[կաղկիոն]]ը, նույնպէսնոյնպէս ունենունին ատանկ յատկութիւն, սակայն, անոնք կը թուլցնեն քիմիական կայունութիւնը։ Միւս կողմէնկողմէ, կապարի պարունակութիւնը զգալիորէնզգալիօրէն կը վատացնէտկարացնէ նիւթերի որակը, զորօրինակ՝օրինակ՝ կապարի փոքր քանակութիւնը կը նուազեցնէ պողպատի առաձգականութիւնը։

Կը գտնուէգտնուի պարբերական համակարգի 4^-րդ խումբի գլխաւոր ենթախումբին մէջ։ Կը պարունակէ պրոտոններուփրոթոններու իւրայատուկ շարք։ Կրնայ հանդէս գալ պարզ նիւթի մը ձեւով (CAS-համարը։ 7439-92-1), զիջող, համեմատաբար ցածրցած հալման ջերմաստիճանով, արծաթագոյն, ճերմակ մետաղ է։ Տակաւին յայտնի է հնագույնհնագոյն ժամանակներէն<ref>{{cite web|url=http://onx.distant.ru/elements/82-pb.htm|title=Pb — свинец|publisher=РХТУ|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 20–ին|archiveurl=http://www.webcitation.org/6J71FBx1s|archivedate=2013-08-24}}</ref>։

== ԱզդեցությունըԱզդեցութիւնը մարդու առողջությանառողջութեան վրավրայ ==

[[Պատկեր:Lead shielding.jpg|մինի|ձախից|ԿապարեԿապարէ աղիւսներ, որոնք կը պաշտպանեն ռատիոաշխոյժռատիօաշխոյժ ճառագայթումէն]]

ԿապարնԿապարը, ըստ կենդանի օրկանիզմներուն վրայ ունեցած ազդեցութեան, կը պատկանէպատկանի խիստ վտանգաւոր նիւթերու թիւին, այսինքն՝ կապարի անվտանգ չափաքանակ գոյութիւն չունէ։չունի։ Ան մարդու օրկանիզմ կը թափանցէ կերակրափողի, շնչուղիներու, մաշկի միջոցաւմիջոցով եւ աստիճանաբար կը կուտակուէկուտակուի օրկանիզմին մէջ։ Մարդու առողջութեան համար կապարի վտանգաւորութիւնըվտանգը կ'որոշուի վերջինիս թունայնութեամբ եւ օրկանիզմին մէջ կուտակուելու յատկութեամբ։

Կապարի առաւել բարձր խտութիւններ կը յայտնաբերուենյայտնաբերուին թիթեղեայ պահածոյատուփերուն մէջ, թարմ եւ սառեցուածսառած ձկնեղէնի, ցորենի թեփի, ժելաթինի, խեցեմորթներու մէջ եւ այլն։ Կապարը թունաւոր է եւ վտանգաւորանորովվտանգաւոր, որ, անցնելով օրկանիզմ, չքայքայուերչի քայքայեր, այլ՝ կը կուտակուէ։կուտակուի։ Ան կրնայ ժամանակ առ ժամանակ թափանցել արեան մէջ եւ յառաջ բերել կապարային հիւանդութիւններ։