Ուիքիփետիա

«Մետաղ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 5.
Մետաղներու մեծ մասը կը հանդիպի [[բնութիւն|բնութեան]] մէջ [[քիմիական միացութիւն|միացութիւններու]] եւ [[հանքաքար]]երու ձեւով։ Անոնք կը կազմեն [[օքսիդ|օքսիտ]]ներ, [[սուլֆիդ|սուլֆիտ]]ներ, [[կարբոնատ|կարպոնատ]]ներ եւ այլ [[քիմիա]]կան միացութիւններ։ Մաքուր մետաղներու ստացման եւ հետագայ օգտագործման համար անհրաժեշտ է անոնք զատել հանքաքարէն եւ զտել։ Անհրաժեշտութեան դէպքին մէջ, կը կատարուի մետաղներու [[լեգիրացում]] եւ/կամ այլ մշակում։ Ատոր ուսումնասիրութեամբ կը զբաղի [[մետալուրգիա]] կոչուող [[գիտութիւն]]ը։ Ան կը տարբերի սեւ ([[երկաթ]]ի հիմքով) եւ գունաւոր (ատոնց բաղադրութեան մէջ չի մտներ երկաթը, շուրջ 70 տարր) մետաղներու համաձուլուածքները։ [[Ոսկի]]ն, [[արծաթ]]ը եւ [[պլատին|փլաթին]]ը կը դասուին թանկարժէք (ազնիւ) մետաղներու շարքին։ Բացի այդ, փոքր քանակութեամբ մետաղներ առկայ են նաեւ [[ծով]]ու [[ջուր|ջուրին մէջ]], [[բույս|բոյս]]երուն, կենդանի [[օրգանիզմ|օրկանիզմ]]ներուն մէջ, որոնք կարեւոր նշանակութիւն ունին օրկանական աշխարհի ձեւաւորման եւ գոյատեւման գործընթացներուն։
 
Յայտնի է, որ մարդու օրկանիզմի 3%-ը կազմուած է մետաղներէն։<ref>[http://n-t.ru/ri/kk/hm16.htm Յուրի Կուշկին «Մեզ շրջապատող քիմիան»]</ref> Մեր [[բջիջ]]ներուն մէջ, ամենաշատը առկայ են [[կալցիում]]ը ([[ոսկոր]]ներուն մէջ) եւ [[նատրիում]]ը, որ [[միջբջջային հեղուկ]]ին եւ [[ցիտոպլազմա]]յի մէջ, [[ելեկտրոլիտ|էլեկտրոլիտ]]ի դեր կը կատարէ։ [[Մագնեզիում|Մակնեզիում]]ը կը կուտակուի [[մկանային համակարգ|մկանային]] հիւսուածքներուն եւ [[նյարդային բջիջ|նեարդային բջիջ]]ներուն մէջ, [[պղինձ]]ը՝ [[լեարդ]]ի մէջ [[երկաթ]]ը՝ [[արիւն|արեան]] կարմիր գնդիկներու մէջ (կարմիր գոյնը կապուած է երկաթի գոյութեան)։
 
== Արդիւնահանումը ==
Տող 11.
Մետաղները յաճախ հողէն կը ստացուին [[հանքային արդիւնաբերութիւն|հանքային արդիւնաբերութեան]] միջոցով, արդիւնքը՝ ստացած հանքաքարերը, կը ծառայեն որպէս անհրաժեշտ [[տարր]]երու համեմատաբար հարուստ աղբիւր։ Հանքաքարերու գտնուելու վայրը պարզելու համար կ'օգտագործուին յատուկ հետազօտական մեթոտներ, որոնց մէջ կը մտնեն հանքաքարերու հանքատեղերու հետախուզութիւնը։ [[Հանքատեղ]]երը, որպէս կանոն, կը բաժնուին [[քարահանք]]երու (հանքաքարերու մշակումը մակերեւոյթին), ուր հանոյթը կը կատարուի [[բնահող]]ի դուրս բերումով, որուն կ'ուղեկցի [[ծանր տեխնիկա|ծանր թեքնիկա]], ինչպէս նաեւ՝ [[ստորգետնյա հանքահոր|ստորգետնեայ հանքահորեր]]։
 
Մետաղները դուրս կը բերուին արդիւնահանուած հանքաքարերէն, որպէս կանոն, քիմիական կամ ելեկտրոլիտիկէլեկտրոլիտիկ վերականգնման միջոցով։ Հրամետաղագործութեան մէջ հրաքարէն մետաղի հումքի փոխակերպման համար կը կիրառուի բարձր ջերմաստիճան, հիտրոմետաղագործութեան մէջ նոյն նպատակներով կ'օգտածործուի [[ջրային քիմիա]]ն։ Կիրառուած մեթոտը կապուած է մետաղի տեսակին եւ աղտոտուածութեան տիպին։
 
Երբ մետաղի հանքաքարը կը հանդիսանայ մետաղի եւ ոչ մետաղի [[իոնական միացութիւն]], մաքուր մետաղի դուրսբերման համար այդ սովորաբար կ'ենթարկուի [[հալեցում|հալեցման]]՝ տաքացում, որ կ'ուղեկցի վերականգնմամբ։ Շատ տարածուած մետաղներ, ինչպէս՝ օրինակ [[երկաթ]]ը, կը հալին, կիրառելով [[ածխածին]], որպէս վերականգնող։ Շարք մը մետաղներ, [[ալիւմին]]ն ու [[նատրիում]]ը, չունին ոչ տնտեսապէս արդարացուած վերականգնող եւ կ'արդիւնահանուին [[էլեկտրոլիզ]]ի միջոցով։<ref name="losal">{{ref-en}} {{cite web|url=http://periodic.lanl.gov/11.shtml|title=Los Alamos National Laboratory – Sodium|archiveurl=http://www.webcitation.org/69fbIIDQN|archivedate=2012-08-04}}</ref><ref>{{ref-en}} {{cite web|url=http://periodic.lanl.gov/13.shtml|title=Los Alamos National Laboratory – Aluminum|archiveurl=http://www.webcitation.org/69fbIm7Or|archivedate=2012-08-04}}</ref>
Տող 31.
[[Պատկեր:Barium unter Argon Schutzgas Atmosphäre.jpg|thumb|400px|[[Բարիի մէջ]]]]
[[Պատկեր:Aluminium bar surface etched.jpg|thumb|400px|[[Ալյումին|Ալիւմին]]]]
Բոլոր մետաղները (բացի սնդիկէն եւ պայմանականօրէն ֆրանսիումէն) [[սովորական պայմաններ|սովորական պայմաններու]]ի մէջ, կը գտնուին [[Պինդ մարմին|պինդ ագրեգատային վիճակ]]ի մէջ, սակայն ունին տարբեր [[կարծրութիւն]]։ Ստորեւ ներկայացուած են շարք մը մետաղներու կարծրութիւնները՝ ըստ [[Մոոսի շարք]]ի.
 
Մաքուր մետաղներիումետաղներու հալման ջերմաստիճանը կը տատանուի -39<sup>о</sup>С-իցէն ([[սնդիկ]]) 3410<sup>о</sup> С միջակայքին մէջ ([[Վոլֆրամ]])։ ՄետաղներիուՄետաղներու մեծամասնութեան [[հալման ջերմաստիճան]]ը (բացի [[ալկալիական մետաղներ]]էն բացի) բարձր է, սակայն որոշ «նորմալ» մետաղները, ինչպիսի են օրինակօրինակ՝ [[անագ]]ն ու [[կապար]]ը, կարելի է հալեցնել հասարակ ելեկտրական կամ կ<nowiki/>[[գազ|ազ]]ային [[վառարան]]ի վրայ։
 
ԿախուածԿախեալ խտութենէն՝ մետաղները կ'ըլլան թեթեւ (խտութիւնը 0,53 ÷ 5 գ/սմ<sup>3</sup>) ևեւ ծանր (5 ÷ 22,5 գ/սմ³)։ ԱմենաթեթևեւԱմենաթեթեւ մետաղն է [[լիթիում]]ը ( խտութիւնը 0.53 գ/սմ³)։ Ամենածանր մետաղը ներկայ պահիններկայիս անուանել հնարաւորկարելի չէ, որովհետեւ ամենածանր մետաղներու՝ [[օսմիում]]ի եւ [[իրիդիում|իրիտիում]]ի, խտութիւնները գրեթէ հաւասար են (մօտ 22.6 գ/սմ³ —- ճիշտճիշդ 2երկու անգամ աւելի, քան [[կապար]]ի խտութիւնն էխտութիւնը), իսկ ատոնց ստոյգ խտութեան հաշւումըհաշիւը չափազանց դժուար է՝ ատոր համար անհրաժեշտ է լրիւ մաքրել մետաղը, որովհետեւ իւրաքանչիւր խառնուրդ կը ցածրացնէցածցնէ ատոնց խտութիւնը։
 
Մետաղներու մեծամասնութիւնը [[պլաստիկ|փլասթիկ]] է, այսինքն մետաղեայ լարը կարելի է թեքել, եւ ան չի կոտրուիր։ Այս տեղի կ'ունենայ մետաղներու [[ատոմ]]ներու շերտերու՝ առանց անոնց միջեւ կապի խախտման տեղաշարժերուտեղաշարժներու պատճառով։ ԱմենապլաստիկԱմենափլասթիկ մետաղներն են [[ոսկի]]ն, [[երկաթ]]ն ու [[պղինձ]]ը։ Ոսկիէն կարելի է պատրաստել 0.003 մմ. հաստութեամբ թիթեղ, որ կը կիրառուի իրեղենիիրեղէնի ոսկեպատման համար։ Սակայն ոչ բոլոր մետաղներն են պլաստիկ։փլասթիկ։ [[Ցինկ]]ի եւ [[անագ]]ի լարը ճռթճռթումկը է՝ճռթճռթի՝ այն թեքելիսծռելու պահուն, [[մանգան]]ն ու [[բիսմութ|պիսմութ]]ը, դեֆորմացիայիձեւափոփոխութեան ենթարկուելէն,չեն ենթարկուիր եւ գրեթէ ընդհանրապէս չեն թեքուիր, այլ միանգամէն կը կոտրուին։
 
ՊլաստիկութիւնըՓլասթիկութիւնը կախուածկախեալ է նաեւ մետաղի մաքրութենէն. այդպէս՝ շատ մաքուր [[քրոմ]]ը բաւականին պլաստիկփլասթիկ է, սակայն ատոր մէջ չնչին խառնուրդի դէպքին մէջ,դէպքին՝ ան կը դառնայ փխրուն եւ աւելի կարծր։ Որոշ մետաղներ, ինչպիսի ենինչպէս ոսկին, [[արծաթ]]ը, կապարը, [[ալյումին|ալիւմին]]ը, օսմիումը, կրնան միաձուլուիլ իրարիրարու հետ, սակայն այդ կխլիկը խլէ տասնեակ տարիներ։
 
Բոլոր մետաղները [[ելեկտրական հոսանք]]ի լաւ [[յաղորդիչ|հաղորդիչ]]ներ են, այս պայմանաւորուած է ատոնց [[բիւրեղ]]ային ցանցումցանցի առկայ շարժուն [[էլեկտրոն]]ներով, որոնք կը շարժին ելեկտրական դաշտի ազդեցութեան տակ։ [[Արծաթ]]ը, [[պղինձ]]ն ու [[ալյումին|ալիւմին]]ը ունին ամենաբարձր [[ելեկտրայաղորդականութիւն|ելեկտրահաղորդականութիւն]]ը, որուն պատճառով վերջին երկուքը յաճախակի կ'օգտագործուին հ<nowiki/>[[յաղորդալար|աղորդալարերու]]երի պատրաստման համար։ Բարձր ելեկտրայաղորդականութիւնելեկտրահաղորդականութիւն ունի նաեւ [[նատրիում]]ը։ Փորձարարական տեխնիկայինթեքնիկի մէջ, յայտնի են նատրիումային ելեկտրայաղորդալարերու՝ելեկտրահաղորդալարերու՝ նատրիումով լցուածլեցուած չժանգոտուող պողպատէն խողովակներու, կիրառման փորձեր։ Նատրիումի ցածրցած տեսակարար զանգուածի շնորհիւ, հաւասարաչափ դիմադրութեան դէպքին մէջ, նատրիումային լարերը կը ստացուին պղնձեայ եւ նոյնիսկ ալյումինէալիւմինէ լարերէն զգալիօրէն թեթեւ։
 
Մետաղներու բարձր ջերմահաղորդականութիւնը նոյնպէս կախուածկախեալ է ազատ ելեկտրոններուէլեկտրոններու շարժունակութենէն։ Այդ պատճառով [[ջերմայաղորդականութիւն|ջերմայաղորդականութեանջերմահաղորդականութեան]] շարքը նման է ելեկտրայաղորդականութեանելեկտրահաղորդականութեան շարքին, ուստի ջերմութեան, ինչպէս նաեւ ելեկտրական հոսանքի ամենալաւ յաղորդիչըհաղորդիչը կը հանդիսանայ [[արծաթ]]ը։ Նատրիումը նոյնպէս կը կիրառուի, որպէս ջերմութեան լաւ յաղորդիչ։հաղորդիչ։ Լայն տարածուած է նատրիումի օգտագործումը օրինակ աւտոմոբիլայինինքնաշարժներու շարժիչներու կափույրներու սառեցմանսառելուն եւ բարելաւման համար։
 
Մետաղներու մեծամասնութեան գոյնը գրեթէ նոննննոյնն է՝ բաց մոխրագոյն՝ երկնագոյն երանգով։ Ոսկին, պղինձն ու ցեզիումը համապատասխանաբար դեղին, կարմիր եւ բաց դեղին գոյնի են։
 
=== Մետաղներու Աղիւսակ Ըստ Կարծրութեան ===
Ստորեւ աղիւսակի տեսքով կը ներկայացուի որոշ մետաղներու կարծրութիւնը ըստ Մոսսի սանդղակիսանդխակի<ref>{{գիրք | հեղինակ = Պովարեննիխ Ա. Ս. |վերնագիր = Միներալներու կարծրութիւն | բնօրինակ = Твердость минералов| հրատարակչութիւն = АН УССР| թուական = 1963 | մեջբերուող էջեր= 197-208. | էջերու թիւ= 304 |վայր = }}</ref>։
 
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3; -webkit-column-count:3;">
Տող 57.
|0.2||[[Ցեզիում]]
|-
|0.3||[[Ռուբիդիում|Ռուպիտիում]]
|-
|0.4||[[Կալիում]]
Տող 65.
|0.6||[[Լիթիում]]
|-
|1.2||[[Ինդիում|Ինտիում]]
|-
|1.2||[[Թալիում]]
Տող 73.
|1.5||[[Ստրոնցիում]]
|-
|1.5||[[Գալիում|Կալիում]]
|-
|1.5||[[Անագ]]
Տող 83.
|1.75||[[Կալցիում]]
|-
|2.0||[[Կադմիում|Քատմիում]]
|-
|2.25||[[Բիսմութ|Պիսմութ]]
|-
|2.5||[[Մագնեզիում|Մակնեզիում]]
|-
|2.5||[[Ցինկ]]
Տող 107.
|3.0||[[Թորիում]]
|-
|3.17||[[Սկանդիում|Սկանտիում]]
|-
|3.5||[[Պլատին]]
|-
|3.75||[[Կոբալտ|Քոպալտ]]
|-
|3.75||[[Պալադիում|Փալատիում]]
|-
|3.75||[[Ցիրկոնիում]]
Տող 125.
|4.0||[[Մանգան]]
|-
|4.5||[[Վանադիում|Վանատիում]]
|-
|4.5||[[Մոլիբդեն|Մոլիպտեն]]
|-
|4.5||[[Ռոդիում|Ռոտիում]]
|-
|4.5||[[Տիտան]]
|-
|4.75||[[Նիոբիում|Նիոպիում]]
|-
|5.0||[[Իրիդիում|Իրիտիում]]
|-
|5.0||[[Ռութենիում]]
Տող 145.
|5.0||[[Քրոմ]]
|-
|5.5||[[Բերիլիում|Պերիլիում]]
|-
|5.5||[[Օսմիում]]
Տող 159.
 
=== Մետաղներու Քիմիական Յատկութիւններ ===
[[Պատկեր:Lithium chloride.jpg|մինի|Լիթիումի քլորիդքլորիտ]]
Մետաղներու մեծամասնութեան արտաքին [[էներգիա]]կան մակարդակին մէջ, առկաառկայ յէէ [[ելեկտրոն|էլեկտրոն]]ներու փոքր քանակ (1-3), այդ պատճառով անոնք ռեակցիանեուռէակցիայի մեծ մասին մէջ, հանդէս կու գան որպէս վերականգնողներ (այսինքն «կու տան» իրենց ելեկտրոններըէլեկտրոնները)։
 
''' Պարզ Նիւթերու Հետ Փոխազդեցութիւնը'''
* [[թթուածին|Թթուածնի]] հետ կը փոխազդեն բոլոր մետաղները, բացի [[ոսկի|ոսկէնոսկիէն]] եւ [[բլադին]]էն։ [[Արծաթ]]ի հետ փոխազդեցութիւնը կը նկատուի միայն բարձր ջերմաստիճաններու դէպքին մէջ, սակայն [[արծաթի (II) օքսիդ|արծաթի (II) օքսիտ]]ը գրեթէ չ'առաջանար, որոխհետեւորովհետեւ ան ջերմապէս անկայուն է։ ԿախուածՄետաղի մետաղիտեսակէն տեսակէն՝կախեալ՝ ելանիւթը կրնայ ըլլալ [[օքսիդ|օքսիտ]], [[պերօքսիդ|փերօքսիտ]]։
<math>\mathrm{4Li+O_2=2Li_2O}</math> ''[[լիթիում]]ի օքսիդօքսիտ'' <br />
 
<math>\mathrm{2Na+O_2=Na_2O_2}</math> ''[[նատրիում]]ի պերօքսիդ'' <br />
<math>\mathrm{K2Na+O_2=KO_2Na_2O_2}</math> ''[[կալիումնատրիում]]ի գերրօքսիդփերօքսիտ'' <br />
 
Պերօքսիդէն օքսիդ ստանալու համար պերօքսիդը կը վերականգնուի մետաղի միջոցով. <br />▼
<math>\mathrm{Na_2O_2K+2NaO_2=2Na_2OKO_2}</math> <br''[[կալիում]]ի գերրօքսիտ'' />
 
Միջին եւ ցածր աշխուժութեան մետաղներու հետ [[ռեակցիա]]ն կ'անցնի տաքացման միջոցով. <br />▼
▲ՊերօքսիդէնՓերօքսիտէն օքսիդօքսիտ ստանալու համար պերօքսիդըփերօքսիտը կը վերականգնուիվերականգնի մետաղի միջոցով. <br />
<math>\mathrm{3Fe+2O_2=Fe_3O_4}</math><br />▼
 
<math>\mathrm{2Hg+O_2=2HgO}</math><br />▼
<math>\mathrm{Na_2O_2+2Na=2Na_2O}</math>
 
▲Միջին եւ ցածրցած աշխուժութեան մետաղներու հետ [[ռեակցիա|ռէակցիա]]ն կ'անցնի տաքացմանտաքցնելու միջոցով. <br />
 
▲<math>\mathrm{3Fe+2O_2=Fe_3O_4}</math><br />
 
▲<math>\mathrm{2Hg+O_2=2HgO}</math><br />
 
<math>\mathrm{2Cu+O_2=2CuO}</math>
* [[Ազոտ]]ի հետ կը փոխազդեն միայն ամենաաշխոյժ մետաղները, սենյակայինսենեակային ջերմաստիճանին մէջ, կը փոխազդէ միայն [[լիթիում]]ը՝ կազմելով [[նիտրիդ|նիտրիտ]]ներ։
<math>\mathrm{6Li+N_2=2Li_3N}</math> <br />
 
Տաքացման ժամանակ՝ <br />
Տաքնալու պարագային՝
<math>\mathrm{2Al+N_2=2AlN}</math><br />▼
 
▲<math>\mathrm{2Al+N_2=2AlN}</math><br />
 
<math>\mathrm{3Ca+N_2=Ca_3N_2}</math>
* [[Ծծումբ]]ի հետ կը փոխազդեն բոլոր մետաղները՝ բացի ոսկիէն ու բլադինէն.
[[Երկաթ]]ը կը փոխազդէ ծծումբի հետ տաքացմանտաքնալու դէպքին մէջ, կազմելով [[սուլֆիդ|սուլֆիտ]]։ <br />
 
<math>\mathrm{Fe+S=FeS}</math>
* [[Ջրածին]]ի հետ կը փոխազդեն միայն ամենաաշխոյժ մետաղները, այսինքն IA եւ IIA խմերուխումբերու տարրերը, բացառութեամբ [[բերիլիում|պերիլիում]]ի։ ՌեակցիաներըՌէակցիաները կ'իրականանան տաքացմանտաքնալու ատեն՝ կազմելով [[հիդրիդ|հիտրիտ]]ներ։ ՌեակցիաներունՌէակցիաներուն մէջ, մետաղը կը հանդիսանայ վերականգնող, ջրածինի [[օքսիդացման աստիճան|օքսիտացման աստիճան]]ը -1 է։
<math>\mathrm{2Na+H_2=2NaH}</math> <br />
 
<math>\mathrm{Mg+H_2=MgH_2}</math>
* [[Ածխածին|Ածխածնի]] հետ կը փոխազդեն միայն ամենաաշխոյժ մետաղները, ընդ որուն՝որու՝ ռեակցիայիռէակցիայի ընթացքին՝ընթացքին կը ստանան [[ացետիլենիդ|ացետիլենիտ]]ներ կամ [[մեթանիդ|մեթանիտ]]ներ։ ԱցետիլենիդներըԱցետիլենիտները ջուրի հետ փոխազդելէն կու տան [[աթետիլեն]], մեթանիդները՝մեթանիտները՝ [[մեթան]]։
<math>\mathrm{2Na+2C=Na_2C_2}</math> <br />
 
<math>\mathrm{Na_2C_2+2H_2O=2NaOH+C_2H_2}</math>
 
== Թթուներու Փոխազդեցութիւնը Մետաղներու Հետ ==
[[Թթու]]ներու հետ մետաղները կը փոխազդեն տարբեր ձեւերով։ Այն մետաղները, որոնք [[էլեկտրոքիմիական աղխուժութեան շարք|ելեկտրոքիմիական աշխուժութեան շարք]]ին մէջ, իյնկածինկած են [[ջրածին]]էն առաջ, կը փոխազդեն գրեթէ բոլոր թթուներու հետ։
 
=== ՉօքսիդացողՉօքսիտացող Թթուներութթուներու Փոխազդեցութիւնըփոխազդեցութիւնը ելեկտրաքիմիական Շարքինշարքին Մէջմէջ մինչեւ Ջրածինըջրածինը Իյնկածինկած Մետաղներումետաղներու Հետհետ ===
 
Կը կատարուի [[տեղակալման ռեակցիա|տեղակալման ռէակցիա]], որ նաեւ կը հանդիսանայ [[օքսիդա-վերականգնման ռեակցիա|օքսիտա-վերականգնման ռէակցիա]].
: <math>\mathsf{Mg + 2HCl = MgCl_2 + H_2\uparrow}</math>
 
Տող 200 ⟶ 214՝
=== Ծծմբական թթուի՝ H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> փոխազդեցութիւնը մետաղներու հետ ===
 
ՕքսիդացնողՕքսիտացնող թթուները կրնան փոխազդել նաեւ ելեկտրաքիմիական շարքին մէջ, ջրածինէն ետք գտնուող մետաղներու հետ.
: <math>\mathsf{Cu + 2H_2SO_4 = CuSO_4 + SO_2\uparrow + 2 H_2O}</math>
 
Շատ նոսրեցուածնօսրացած թթուն կը փոխազդէ մետաղի հետ դասական դրոյթներուն համապատասխան.
: <math>\mathsf{Mg + H_2SO_4 = MgSO_4 + H_2\uparrow}</math>
 
Տող 218 ⟶ 232՝
: <math>\mathsf{3Cu + 8HNO_3 ( 30\%)= 3Cu(NO_3)_2 + 2NO\uparrow + 4H_2O}</math>
 
Աշխոյժ մետաղներու հետ փոխազդեցութեան ատեն, ռեակցիաներուռէակցիաներու տարբերակները աւելի կը շատնան.
: <math>\mathsf{Zn + 4HNO_3 (60\%)= Zn(NO_3)_2 + 2NO_2\uparrow + 2H_2O}</math>
 
Տող 230 ⟶ 244՝
 
=== Լեգիրուն Մէջ ===
[[Լեգիրում]]ը [[հալւյթ|հալւոյթ]]ի մեջմէջ յաւելեալ տարրերու ներմուծումն է, որոնք կը փոխեն հիմնական մետաղի [[մեխանիկա|մեքանիկա]]կան, [[ֆիզիկա|ֆիզիքա]]կան ու [[քիմիա]]կան յատկութիւնները։
 
== Արտաքին յղումներ ==
{{commons|Metals}}
* [http://bettly.ru/tabulky/tvrdost-mohs.htm Տարբեր մետաղներու կարծրութեան սանդղակսանդխակ]
* [http://www.imet.ac.ru/metally/ «Մետաղներ» ամսագիրի կայք]
 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Մետաղ» էջէն