«Կողբ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Բնակավայր|կարգավիճակ=Գիւղ}}
[[Պատկեր:Tuzluca.jpg|250px|մինի|'''Թուզլուճա (Կողբ)''']]
'''Կողբ''', գիւղ [[Հայաստան|Հայաստանի]] [[հիւսիս]]-[[արեւելքը]],
== Աշխարհագրութիւն ==
Տող 7.
== Կլիմա ==
Կլիման մեղմ է, ամրան եւ ձմրան ջերմաստիճանները՝ չափաւոր։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը կը կազմէ +13 °C, իսկ տեղումները 600-700
== Պատմութիւն ==
Ըստ [[Մովսէս Խորենացի|Մովսէս Խորենացիի]], Կողբափոր գաւառը գտնուած է Գուգարաց բդեշխութեան կազմին մէջ եւ հիմնուած է [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի]] հիւսիսային սահմանները պաշտպանելու համար<ref name="hay_patmutyun">Փաւստոս Բիւզանդ, Մովսէս Խորենացի՝ «Պատմութիւն Հայոց» 387 թ</ref>։ Կողբ բառը [[հայերէն]] ամրոց բառի հոմանիշներէն է։
[[Պատկեր:Village_Center_of_Koghb.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Village_Center_of_Koghb.jpg|ձախից|մինի|300x300փքս|Կողբ գիւղի
Կողբի՝ տարածաշրջանի եւ Հայաստանի հնագոյն բնակատեղի ըլլալու մասին կը վկայեն հազարամեակներու հնութիւն ունեցող պատմական յուշարձանները, հին բնակատեղիները, դամբարանները եւ պեղուած նիւթերը։ Կողբի մշակոյթի կեդրոնը կը գործէ Կողբի պատմութեան թանգարանը։
[[Պատկեր:Koghb_School_№2.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Koghb_School_%E2%84%962.jpg|alt=|մինի|Կողբի N2 դպրոց]]
Ուսումնասիրութիւնները ցոյց կու տան, որ գիւղը գոյութիւն ունեցած է շատ աւելի վաղ ժամանակներէ։ Կողբափորի պատմութիւնը այնքան հին է, որ
Հայաստանի մէջ առաջին գիւղական մշակութա-տնտեսական արտելը (ՀԷԿ, փայտամշակման միութիւն, սղոցարան՝ [[1921 թուական|1921]]-ին), առաջին գիւղական հիւանդանոցը ([[1920 թուական|1920]]-ին) եւ փորձնական անտառտնտեսութիւնը ([[1922 թուական|1922]]-ին)
Շուրջ 5100 բնակչութիւն ունեցող Կողբին մէջ կը գործէ երկու միջնակարգ դպրոց, երկու մանկապարտէզ, երկու գրադարան, մշակոյթի կեդրոն, գեղարուեստի դպրոց, երաժշտական դպրոց։ Կողբի մէջ կը գտնուին Նոյեմբերեանի անտառտնտեսութիւնը, զինուորական զօրամասը, «Զիկատար» անտառի ուսուցման տարածաշրջանային կեդրոնը եւ այլ արտադրական, գործակցական, հասարակական կազմակերպութիւններ։
== Բնական ռեսուրսներ ==
Կողբը եւ իր շրջակայ տարածքները՝ անտառները, հարուստ են օգտակար հանածոներով՝ [[երկաթ]], [[սնդիկ]], Ciolite, իսկ անտառները՝ արքայախնձորով, նուշով, նուռով, ձիթապտուղով (տնային պայմաններու),
== Համայնապատկեր ==
Տող 59.
== Տնտեսութիւն ==
Բնակչութիւնը կը
== Մշակոյթ ==
[[Պատկեր:Sculpture_of_Koghb.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sculpture_of_Koghb.jpg|աջից|մինի|Կողբի 1-ին փողոցին մէջ գտնուող քանդակ: Հեղինակ՝ Լեւոն Աբովեան]]
Կը գործէ Կողբի [[Մշակոյթ|մշակոյթի]] կեդրոնը, գեղարուեստի դպրոցը, կը գործէ [[թատրոն]] եւ
== Պատմամշակութային կառոյցներ ==
Տող 70.
=== Մշկավանք ===
[[Պատկեր:Մշկավանք.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%84%D5%B7%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg|մինի|Մշկավանք]]
Գիւղի հարաւային մասին մէջ, 3 քմ. հեռաւորութեամբ, Կողբագետի աջ մասը՝ անտառապատ բլուրի բարձրադիր հարթակի վրայ, կառուցուած է [[Մշկավանք]] (Մշակավանք) եկեղեցին։ Պահպանուած են եկեղեցւոյ արեւմտեան ճակատին կից գաւիթը՝ արեւելեան՝ անկիւնային մասերու խուցերով։ Մշկավանքի կառուցման մասին ճշգրիտ թուային տուեալներ չկան, բայց առկայ է Վարդան Արեւելցիի յիշատակութիւնը [[1219 թուական|1219]]-ի երկրաշարժի մասին, ուր կը նշուի Մշկավանքի անուանումը։
=== Ագեղցի ===
Ագեղցի (5-7-րդ դար) Գիւղատեղի եկեղեցի։ Գիւղէն 2 քմ. հարաւ-արեւմուտք՝ Ագեղցի կոչուող հին գիւղատեղը կը պահպանուին եռանաւ եկեղեցւոյ դահլիճի
=== Սուրբ Աստուածածին ===
Սուրբ Աստուածածին, Կողբի կեդրոնական
=== Տուարաեղցի (Տուարագեղցի) ===
Կողբի տարածքը հարուստ է յատկապէս միջնադարեան յուշարձաններով, այդ ժամանակներուն յատուկ կառոյց է «Տուարաեղցի» կոչուող պազիլիկ եկեղեցին, որ կիսաւեր վիճակի մէջ կը գտնուի հին գիւղատեղը՝ գետի ձախ ափին։ Կանգուն է արեւելեան պատը, խորանի գմբեթարդի զգալի մասով։ Միւս կողմերը պատերու մէկ մասը պահպանուած է տարբեր չափերով։ Եկեղեցւոյ շուրջը հին գերեզմանոց է։ Ճանապարհաշինութեան ժամանակ բացուած եւ ի յայտ են եկած քարարկղային գերեզմաններ։
[[Պատկեր:Մշկավանքի_մակետ.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%84%D5%B7%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BF.jpg|մինի|Մշկավանքի
=== Ամուրիներու Սար ===
Կողբի արեւմտեան բարձունքին վրայ կը գտնուի խաչարձաններով այս գերեզմանատեղին։ Այն կը հանդիսանայ 30 ամուրի
[[Պատկեր:Amuriner.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Amuriner.jpg|աջից|230x230փքս]]
=== Կողբի երկրորդ անյայտ եկեղեցին ===
Այս
== Հասարակական կառոյցներ ==
Տող 96.
Կողբի մէջ մարզանքը միշտ եղած է բարձր մակարդակի վրայ։ Կողբէն են շարք մը աշխարհի եւ [[Եւրոպա|Եւրոպայի]] ախոյեաններ՝ տարբեր մարզաձեւերու։
Կողբը եւ շրջակայ բնակավայրերը ներկայացնող Զիկատար-03
== Յիշարժան փաստեր ==
[[Պատկեր:Monument_to_the_Soldiers_of_the_Great_Patriotic_War.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Monument_to_the_Soldiers_of_the_Great_Patriotic_War.jpg|alt=|մինի|Հայրենական մեծ պատերազմին զոհուած զինուորներուն նուիրուած յուշարձան]]
* Կողբ գիւղի կեդրոնական եկեղեցին կառուցուած է [[5-րդ դար|5-րդ դարուն]] եւ ծառայած է Կողբի ու հարեւան գիւղի` [[Բերդաւան|Բերդաւանի]] ժողովուրդին: Եկեղեցին հարկադրաբար ծառայած է նաեւ այլ նպատակի, իբրեւ ուսումնարանի համար կրթական եւ այլն: [[1928 թուական|1928]]-ին գիւղի ղեկավարները քանդեցին եկեղեցին, իբր թէ պիտի կառուցեն դպրոցի երկրորդ յարկը եւ այդ այն պարագային, երբ Կողբը ունէր ինչպէս քարհանք, այդպէս ալ կրաքարի ու
*
*[[16 Հոկտեմբեր]] [[1921 թուական|1921]]-ին կողբացի Նիկոլա Ջաղինեանը հիմնադրեց [[Հայաստան|Հայաստանի]] առաջին փայտամշակման միախմբումը, որ սակայն [[1982 թուական|1982]]-ին
* Մօտ 200 տարի Կողբի գիւղի գետի մէկ մասը ինքնահոս վտակով կը բարձրանար եւ կ՚ոռոգէր Կողբի եւ Բերդաւանի այգիները: Պատերազմէն ետք, 50-ականներուն գիւղի ղեկավարները այն քանդեցին եւ ջուրը սկսաւ հոսիլ Հայաստանէն դուրս:
* Գիւղը ունէր իր սեփական բաղնիքը, այն սեփականաշնորհուեցաւ եւ փակուեցաւ: Նման բախտ ունեցան նաեւ այլ շինութիւններ:
* «Տաւարաեղցի» միանաւ եկեղեցին գիւղացիներու աչքի առջեւ քանդուեցաւ եւ որոշ մարդիկ եկեղեցւոյ քարերով անասնագոմեր կառուցեցին:
* Աւագի ձորէն մինչեւ անտառտնտեսութիւն տանող ճանապարհը ոչ երթեւեկելի
* 1936-1940
== Զիկատար ==
Նոյեմբերեանի Զիկատարը
== Կողբի պատմութեան թանգարան ==
Կողբի պատմութեան թանգարանը հիմնուած է [[1970 թուական|1970]]-ին [[Սուրէն Աբովեան|Սուրէն Աբովեանի]] կողմէ, որ կը ներկայացնէ Նոյեմբերեանին տարածաշրջանը հնագոյն ժամանակներէն մինչեւ մեր օրեր։ Թանգարանը կը ցուցադրէ 1300 օրինակ
1. Կողբի պատմական նմուշների թանգարան.jpg
Տող 128.
* Բոքոն- Ցորենի ալիւրէ թխած կլոր հաց
* Թոնրի հաց- Ալիւրէ թխած փոքր-ինչ կլորաւուն հաց, մատնաքաշ
* Լաւաշ եւ լոշ- Երկու տեսակի է
== Յղումներ ==
|