«Արաբերէնի Այբուբեն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Արաբական լեզուաբանական մշակոյթը ձեւաւաորուած է [[7-րդ դար]]ու վերջին եւ [[8-րդ դար]]ուն՝ կապուած [[Արաբական խալիֆայութիւն|Արաբական խալիֆայութեան]] յառաջացման ու զօրեղացման հետ։ Այդ ժամանակաշրջանին յատուկ ուշադրութիւն կը տրուէր [[Արաբական մշակոյթ|մշակոյթի]] ու գիտութեան զարգացման։ Արաբական բառագիտութիւնը, որ հիմք կը հանդիսանար արաբական քերականութեան զարգացման համար, նոյնպէս կը սկզբնաւորէ այս դարաշրջանին։

 

 

 

Արաբական քերականութեան հիմնադիրներէն մէկը կը համարուի Պասրայի լեզուաբանական դպրոցի ներկայացուցիչ [[ալ-Խալիլ իպն Ահմատ ալ-Ֆարահիտի]]ն, որ յայտնի է իր ութհատորեայ բառարանով՝ «Քիթապ ալ-Այն» ({{lang-ar|كتاب العين}})<ref>Ramzi Baalbaki, "Kitab al-ayn and Jamharat al-lugha". Taken from Early Medieval Arabic։ Studies on Al-Khalīl Ibn Ahmad, pg. 44. Ed. Karin C. Ryding. Washington, D.C.։ Georgetown University Press, 1998</ref>։

Արաբական լեզուաբանութեան առաջին քերականները ոչ միայն [[արաբներ (արեւմտահայերէն)|արաբներ]] էին, այլեւ Արաբական խալիֆայութեան տեղաբնիկ ժողովուրդներու ներկայացուցիչներ։ Հնչիւնաբանական միջոցներու աստիճակակարգը կը կազմավորէ ինքնուրոյն հնչիւնաբական միաւորներ։ Հնչոյթը այդ միաւորներէն միայն մէկն է<ref>Касевич В.Б. Фонологические проблемы общего и восточного языкознания, Москва, 1983</ref>։ Մէկ այլ կարեւոր միաւոր է վանկը։ Հնչոյթի ձեւակերպման ժամանակ կարեւորութիւն կը տրուի վանկի ու տառի տարբերութիւնը ցոյց տալուն։

 

Գրական արաբերէնին մէջ հարֆին կը վերագրուին հետեւեալ յատկանիշները՝

* Արաբական հատուածի ցանկացած մաս, որ ունի լեզուաբանական գործառոյթ (բառ, ձեւոյթ)

* Լեզուաբանական միաւորներու որոշակի խումբ

 

== Դասակարգում ==

 

== Ձայնաւորներ ==

[[Պատկեր:Դամմա,Ֆաթհա,Քասրա.png|200px|մինի|աջից|[[Արաբերէնի ձայնանիշեր]]. կապոյտով նշուած է տամման, կանաչով՝ ֆաթհան, շագանակագոյնով՝ քասրան]]

* <span style="font-size: 20pt">َ</span> — «ֆաթհա», թեք գիծ, որ կը դրուի տառի վրա եւ կը հնչէ «ա»

Գրական արաբերէնին մէջ այս ձայնաւորները չկան։

 

{| class="wikitable" style="float:right; text-align:center;"

|-

[[Նախաիսլամական Արաբիա (արեւմտահայերէն)|Նախաիսլամական]] շրջանին յայտնաբերուած գրաւոր յուշարձանները հիմնականօրէն մակագրային են։ [[Արամէերէնի այբուբեն]]ի տառերը աւելի քիչ են, քան արաբերէնի, ուստի որոշ հատուածներու մէջ, ուր կը հանդիպին արաբերէնի մի քանի տառերը, հասկանալի կը դառնայ, որ հատուածը ոչ թէ արամէական է, այլ՝ արաբական։ Յայտնաբերուաած են պապիրոսային գրառումներ, որոնք կը վերագրուին նախաիսլամական ու վաղ իսլամական շրջանին։ Յայտնի են նաեւ այդ դարաշրջանին գրուած բանաստեղծութիւն-[[քասիտա]]ները, որոնք [[արաբական գրականութիւն|արաբական գրականութեան]] ամենավաղ նմուշներէն են։

 

 

=== Ձեռագիր Եւ Գեղագրութիւն ===

Արաբական տպագրութիւնը աւանդաբար կը համարուի 19-րդ դարու սկիզբը։ Ատիկա կապուած էր [[Ֆրանսայի առաջին կայսրութիւն|Ֆրանսայի]] կայսր [[Նափոլէոն Պոնափարտ]]ի` [[Եգիպտոս (արեւմտահայերէն)|Եգիպտոս]] արշաւելու հետ (1798)։ Ատով սկիզբ կը դրուի արեւելքի առաւել մասնագիտացած ուսումնասիրութեան, [[Արեւելագիտութիւն|արեւելագիտութեան]]` որպէս ազատական ինքնուրոյն ճիւղի զարգացման։ Եգիպտոսի մէջ, աւելի ուշ` [[Սուրիա|Սուրիոյ]] եւ [[Լիբանան (արեւմտահայերէն)|Լիբանանի]] մէջ, կը սկսի արաբական մշակութային զարթօնքը` [[Նահտա]]ն ({{lang-ar|نهضة}}` վերածնունդ)։ [[Արաբական մշակոյթ]]ի բոլոր ճիւղերու, առաջին հերթին` գրականութեան յառաջընթացը տեղի կ'ունենայ Եւրոպայի համալսարաններու բարձրագոյն կրթութիւն ստացած մտաւորականութեան շնորհիւ, որոնք կը վերադառնան այդ ժամանակ [[Օսմանեան կայսրութիւն|Օսմանեան]] տիրապետութեան տակ գտնուող [[Օսմանեան կայսրութեան արաբական նահանգներ|արաբական նահանգներ]] եւ կը զարգացնեն իրենց հայրենի երկիրները։

[[Պատկեր:Machine a ecrire arabe.png|մինի|ձախից|Արաբագիր տպագրական սարք]]

 

16-րդ դարու վերջին` 1580-86 թուականներուն, [[Տոսկանայի դքսութիւն|Տոսկանայի դուքս]] Ֆերտինանտ տե Մետիչիի պալատական գրագիրներէն Ռոպերթ Կրանիոնը [[Ֆլորանս]]ի մէջ կը ստեղծէ [[արաբերէն]] գեղեցիկ տառատեսակներ, ու կը հիմնէ «Մետիչի հրատարակչութիւնը»։ Լեռնային Լիբանանի մէջ բնակող քրիստոնեայ մարոնիները նոյնպէս կը զբաղէին տպագրութեամբ. անոնք կը կիրառէին արամէերէնի գիրը։

 

 

 

=== Արհեստագիտական ===

}}

 

{{Ծանցանկ|group=Ն}}

 

{{ծանցանկ|2}}

 

{{Commons category|Arabic alphabet}}

* [http://alifbaa.co.uk/ Արաբերէնի ուսուցում բջջայինով]