«Ելեկտրականութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
#WPWP #WPWPWAM |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Lightning3.jpg|մինի|Կայծակը ելեկտրական հայթայթման երեւոյթ մըն է:]]
'''Ելեկտրականութիւն'''՝ ուժանիւթի տեսակ մըն է, որ կը գործածուի տուները լուսաւորելու եւ տաքցնելու, ելեկտրական շարժակները բանեցնելու, ելեկտրոնիկ սարքերը աշխատցնելու համար։ Ան կը ներկայացնէ էլեքտրական լիցքերու գոյութիւնով, փոխազդեցութիւնով եւ շարժումներով պայմանաւորուած երեւոյթներու հաւաքականութիւն մը:
== Պատմութիւն ==
Տող 6 ⟶ 7՝
Միայն [[1600 թուական]]<nowiki/>ին յառաջացաւ «ելեկտրականութիւն» եզրը՝ [[յունարէն]] ἤλεκτρον <small>[էլէքտրօն]՝</small> (սաթ) բառէն, որուն հեղինակը անգլիացի աստղագէտ Ուիլիըմ Հիլպերթն էր, իսկ [[1663 թուական]]<nowiki/>ին Մակտեպուրկին քաղաքապետ Օթո ֆօն Կէրիքէ (Otto von Guericke) ստեղծեց մետաղեայ ձողին վրայ ամրացուած ծծումբէ գունդի տեսքով ելեկտրակայուն մեքենայ մը: <br />[[1729 թուական|1729-]]<nowiki/>ին անգլիացի Սթիվըն Կրէյ (Stephen Gray) ելեկտրականութիւնը հեռաւորութեան վրայ հաղորդելու փորձեր ըրաւ եւ բացայայտեց, որ ոչ բոլոր նիւթերը միատեսակ կը հաղորդեն ելեքտրականութիւն: <br />[[1773 թուական|1773-]]<nowiki/>ին ֆրանսացի Շարլ Տիւֆէ նկարագրեց երկու տեսակ ելեկտրականութիւններու գոյութիւնը՝ մին, որ կը յառաջանայ ապակին եւ միւսը՝ ձիւթը բուրդին շփելու միջոցով:
[[1745 թուական|1745-]]<nowiki/>ին հոլանտացի Փիթըր վան Մուշէնպրուք ստեղծաց առաջին ելեկտրական խտացուցիչը՝ Լէյտենեան անօթը:
Ելեքտրականութեան առաջին տեսութիւնը ստեղծած է ամերիկացի Պէնճամին Ֆրանքլին (Benjamin Franklin), որ ելեկտրականութիւնը կը ձեւակերպէր որպէս «ոչ նիւթական հեղուկ»: Ան նաեւ կը մտցնէ դրական եւ ժխտական լիցքերու հասկացութիւնները, յօրինեցաւ շանթարգելը եւ անոր միջոցաւ հաստատուեցաւ [[կայծակ]]<nowiki/>ներու ելեկտրական բնութիւնը: Հաստատուած չէ, որ սա փորձը իրականացուցած է Ֆրանքլին զինքը, սակայն բոլորին կողմէ անոր կը վերագրուի: Բանալիէն դէպի ձեռքերը վազող կայծերու փունջը ցոյց կու տայ, որ կայծակն ունի ելեկտրական բնաւորութիւն:<ref>{{Citation
Տող 25 ⟶ 26՝
}}</ref> որպէս դրական եւ ժխտական լիցքերէն կազմուած մեծաքանակ ելեկտրական լիցքը պահելու սարք:
[[1791 թուական|1791-]]<nowiki/>ին, Լուիճի Կալուանի հրապարակեց իր կենսաելեկտրականութեան գիւտը, որով ցոյց կու տար, որ ելեկտրականութիւնը այն միջոցը եղած է, որով նեարդային բջիջները ազդակներ կ'ուղարկեն մկաններուն: Ելեկտրականութեան ուսումնասիրութիւնը գիտական փուլ կ'անցընէ [[1785 թուական|1785-]]<nowiki/>ին Քուլոնի օրէնքին յայտնագործուելէն ետք: Ատկէ ետք, [[1791 թուական]]<nowiki/>ին իտալացի Լուիճի Կալուանի (Luigi Galvani) կը հրատարակէ գիտական աշխատութիւն մը, որուն մէջ կը նկարագրէ ելեկտրական հոսանքին առկայութիւնը կենդանիներու մկաններուն մէջ։
==== 19րդ Դար ====
[[Պատկեր:James Clerk Maxwell big.jpg|180px|մինի|Ճէյմս Քլէրք Մաքսուէլլ]]
Տող 117 ⟶ 118՝
| url= http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CE6DD1F3AF932A15750C0A966958260
| date = 21 March 1990
| accessdate = 2007-12-09}}</ref> [[1870 թուական|1870-]]<nowiki/>ին շիկացման լամբին գիւտէ ետք ելեկտրականութիւնը սկսաւ օգտագործուիլ որպէս լոյսի աղբիւր մը: Թէեւ ելեկտրականութիւնը իր հետ բերաւ իր վտանգները, տուներուն եւ գործատուներուն ներսը կազին լուսաւորութեան բաց բոցերու փոխարինումը նկատելիօրէն նուազեց հրդեհին վտանգը:
Ելեքտրականութիւնը կ'օգտագործուի հեռահաղորդակցութեան մէջ՝ [[1837 թուական|1837-]]<nowiki/>ին Ուիլըմ Քուքին եւ Չարլզ Ուիթսդոունին ցուցադրած ելեկտրական հեռագրութիւնը ատոր առաջին գործնական կիրառումին առաջին դէպքերէն մեկը եղած է:
Ելեկտրամագնիսականութեան երեւոյթը հնարաւոր կը դարձնէ ելեկտրաշարժիչին աշխատանքը, որը կու տայ ելեկտրականութեան մաքուր եւ արդիւնաւէտ օգտագործումը: Կանգուն շարժիչին համար, ինչպէս ճախարակն է, դիւրին է ապահովել հզօրութեան պաշար, սակայն, անոնք, որ կը շարժին, ինչպէս ելեքտրամոպիլներուն վրայ դրուածներ, կը պահանջեն իրենց հետ կրել սնուցումի աղբիւր, օրինակ՝ կուտակիչ:
| |||