«Սեբաստիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ clean up, replaced: և → եւ (17) using AWB
Տող 7.
}}
 
'''Սեբաստիա''', ''Սվազ'', {{lang-tr|Sivas}}, {{lang-la|Sebastia, Sebastea, Sebasteia}}, {{lang-el|Σεβάστεια}}), քաղաք [[Արեւմտեան Հայաստան]]ի մէջ, պատմական [[Փոքր Հայք]]ի տարածքին, ներկայիս [[Թուրքիա]]։ Մինչեւ [[1915]] թ. հանդիսացած է համանուն նահանգի (վիլայէթի) կեդրոնը։Սեբաստիան Թուրքիոյ Հանրապետութեան 81 քաղաքներէն մինն է: Կը գտնուի Միջին Անատօլեան մարզին: Շրջապատուած է Օրտու, Թօքաթ, Էրզինճան, Մարաշ, Կիրէսուն, Եօզկաթ, Քայսէրի ևեւ Մալաթիա քաղաքներով: Բնակչութիւնը՝ {{ԲՆԿ}}։
 
== Պատմութիւն ==
Հիմնադրուած է [[մ.թ.ա. I դար]]ուն Փոքր հայքի թագաւորութեան ժամանակ։ Յետագային գտնուած է [[Պոնտոս]]ի, [[Հռոմէական կայսրութիւն|Հռոէմական կայսրութեան]], Բիւզանդիոյ կազմին մէջ։ [[1071]] թուականին [[Մանազկերտի ճակատամարտ]]ին՝ կրելով պարտութիւն, Բիւզանդիան կը զիջի՝ Սեբաստիան, սելճուք-թուրքերուն։ Իսկ [[1408]] թուականին քաղաքը կը գրաւուի [[Օսմանեան կայսրութիւն|Օսմանեան թուրքերու]] կողմէ։ Կամաց-կամաց հելենիստական ազդեցութիւնը կը թուլնայ քաղաքէն ներս։
 
=== Անթիկ ևեւ Միջին Դար ===
Ըստ ուսումնասիրութիւններու «Թօբրաքթէբէ» հաստատութիւնը կը փաստէ Հիթիթեան ներկայութիւնը Սեբաստիոյ մէջ, բայց հակառակ ասոր այդ գիտելիքը գիտցուած միակ բանն է Հռովմէական ժամանակէն: ՔԱ 64 թուականին իր [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիոյ]] վերակառուցումի նպատակով ([[3-րորդ Միթրիտաթիկ Պատերազմ]]էն վերջ) [[Մեծն Պոմպէյ]]ը այդ շրջանին կառուցեց աւան մը «Մեկալաբօլիս» անունով: Դրամագիտական փաստերի համաձայն Ք.Ա. առաջին դարուն Մեկալաբօլիսը դարձաւ «Սեպասթէ», որ իգական ձեւն է Օգոստոս Կայսրի յունական վերագրուումն է: «Սիվաս»ը թրքական ձեւն է, որ վերածուած է Սեբաստիայէն, որ քաղաքը կ‘անուանուէր այսպէս հռոմէական շրջանին: Սեբաստիան դարձաւ մայրաքաղաք Փոքր Հայքի մարզին Տիօքլէթեան կայսրին գերիշխանութեան տակ: Սեբաստիան ունեցած է շատ մեծ կարեւորութիւն կանուխ Քրիստոնէական ժամանակի համար: 4-րդ դարուն Սեբաստիոյ մէջ կ‘ապրէր Սբ. Պլէյզ եւ Սբ. Պետրոս Սեբաստացի, որոնք եպիսկոպոսներն էին Սեբաստիոյ եւ Էուսթաթիուսին ով առաջին հիմնադիրներէն էր վանականութեան Փոքր Ասիոյ մէջ։ Նոյն ժամանակ Սեբաստիան այն տեղն էր, որ Քառասուն Մանկանցը կը գտնուէր: [[Ժուսթինեան Ա]] ը պատ քաշեց քաղաքի շրջապատին:
 
Սեբաստիան ամենէն կարեւոր քաղաքներէն էր, որ 1059-ին թրքական տոհմը կողոպտեցին քաղաքը: Այդ թուականի Օգոստոս ամսուան էմիրներու շատ մը խումբեր հաւաքուեցան քաղաքը գրաւելէ առաջ: Առաջնապէս թուրքերը վարանած էին թալանել քաղաքը, կարծելով եկեղեցւոյ գմբէթները իբր զինական վրան: Վերջապէս անդրադարձան թէ քաղաքը անպաշտպան էր, քաղաքը այրեցին 8 օրուան մէջ, ջարդեցին բնակչութեան մեծամասնութիւնը ևեւ շատը գերի տարին։ Քաղաքը Թուրքմէն Տանիշմէնտներու իշխանութեան տակ մտաւ [[Մանազկերտ Պատերազմ]]էն (1071) վերջ 1155-1192 թուականներու միջեւ: [[Տանիշմէնտ Կազի]]ի մահէն ետք Սվասը անցաւ [[Նիզամէթթին Եաղըպասան]]ին, որ գրաւեց քաղաքը Տանիշմէնտի յաջորդներու հետ պատերազմելով: 1174-ին քաղաքը գրաւուեց Սէլջուկ արքայի կողմէ եւ ժամանակի ընթացքին Սվասը Գոնիային հետ գործեց իբրեւ մայրաքաղաք: Սէլջուկի իշխանութեան ժամանակ Սվասը շատ կարեւոր կեդրոն էր Մետաքսի Ճամբայով, Միջնաբերդ ըլլալով նաեւ մզկիթներով ևեւ մետրեսէներով: Վերջը Սվասը գրաւեցին [[Իլխանություն|Իլխան]]ները եւ [[Էրէթնա]]ն:
 
Քաղաքը գրաւեց Օսմանեան սուլթան [[Պայէզիտ Ա]] ը (1389-1402): 1398-ին [[Թիմուրլէնկ]]ը մտաւ Սվաս եւ 1400-ին քանդեց, որ Օսմանեան սուլթանը վերգրաւեց 1408-ին: Օսմանեան իշխանութեան տակ Սվասը գործեց իբր մարզային կեդրոն [[Րում Վիլայէթ]]ի մինչեւ 19րդ դարու վերջաւորութիւնը: Հայ Առաքելական Եկեղեցին հաստատեց 6 եկեղեցիներ որոնք են. Մարիամանա, Սբ. Մինաս, Սբ. Փրկիչ, Սբ. Յակոբ, Սբ. Գեւորգ; 4 վանքեր՝ Սբ. Նշան, Սբ. Հրեշտակապետ, Սբ. Անապետ, Սբ. Հնդրակատար; որբանոց եւ դպրոցներ: Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցին եւ լատինը ունէին մէկ եկեղեցի: Կային երկու բողոքական եկեղեցիներ եւ 8 դպրոցներ (որոնք մեծամասնութամբ Ամերիկեան ևեւ Գերմանական): 1915-էն սկսեալ քաղաքի Քրիստոնիայ ժողովուրդը եղող հայերը (ցեղասպանութիւն) եւ յոյները ջարդուեցան:
 
Սվասը համաժողովը անցկացուեց 4-11 Սեպտեմբեր 1919-ին [[Մուսթաֆա Գեմալ]]ի ներկայութեամբ: Այս համաժողովը դարձման կէտ մը եղաւ [[Թուրքիոյ Հանրապետութիւն|Թուրքիոյ Հանրապետութեան]] ստեղծման համար:
Տող 27.
 
== Կլիման ==
Սեբաստիան ունի չոր-ամառ ցամաքային կլիմա, ջերմ ևեւ չոր ամառներ ևեւ պաղ ևեւ ձիւնոտ ձմեռներ: Ամենաչոր ամիսներն են Յուլիս ևեւ Օգոստոս, իսկ ամենաթաց ամիսներն են Ապրիլ ևեւ Մայիս:
 
== Տնտեսութիւն ==
Պատմութեան մէջ Սեբաստիան համբաւաւոր էր արմտիքի արտադրութեամբ: 1913-ի տուեալներով Սեբաստիանարտադրած է 79 000 թոն արմտիք: Սեբաստիան ունի հարուստ մրգաստաններ, որ կ‘արտահանէ իր ապրանքները Պոլիս: ՆաևՆաեւ քաղաքը կ‘արտադրէ ասպաստ ևեւ պղինձ: 1914-էն առաջ շերամաբծութիւնն ալ զբաղուած տնտեսական ճիւղերէն մէկն է:
 
== Տեսարժան Վայրեր ==
Տող 40.
* Պուրուճիյէ Մէտրէսէ
* Քուրշունլու Բաղնիք(1576)
* Պէրամբաշա ԻջևանըԻջեւանը(1573)
* Կառավարութեան Հրապարակ
 
Կան նաևնաեւ ջերմաղբիւրներ որոնք են. Տաք, Պաղ ևեւ Քանկալ Պալըքլը Ջերմուկ: Սեբաստիոյ թանգարաններն են. Աթաթիւրք Կոնգրէսը ևեւ Ազգագրական Թանգարան ևեւ Սեբաստիա Հնագիտական Թանգարան:
 
== Սփորդ ==
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Սեբաստիա» էջէն