«Բարձր Հայք» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր}} մինի|Մեծ Հայքի Բարձր Հայք նահանգին քարտէզը == Վարչական բաժանում == Բարձր Հայքը բաղկացած էր հետեւեալ 9 գաւառներէն. * Դարանաղի- կեդրոնը՝ Կամախ * Աղիւն- կեդրոնը՝ Արմտան *...»: Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Բարձր_Հայք_Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia).jpg|մինի|Մեծ Հայքի Բարձր Հայք նահանգին քարտէզը]]
Տող 8 ⟶ 7՝
* Աղիւն- կեդրոնը՝ Արմտան
* Մզուր կը կոչուէր նաեւ Մուզուր եւ Մնձուր- կեդրոնը՝ Տանձիկ
* [[Եկեղեաց]] - կեդրոնը՝ Երիզա
* Մանանաղի- կեդրոնը՝ Վժան
* [[Դերջան]]- կեդրոնը՝ Դերջան
* [[Սպեր]]- կեդրոնը՝ Սպեր
* Շաղագոմք- կեդրոնը՝ Շաղագոմ
* [[Կարին]]- կեդրոնը՝ Կարին
== Աշխարհագրութիւն ==
Իր տարածքով Բարձր Հայք կը համապատասխանէ այժմեան [[Էրզրում]]ի հիմնական մասին։ Ունէր ընդարձակ սարահարթեր եւ դաշտեր։
Ձմրան օդը խիստ ցուրտ է եւ առատ կը ձիւնէ, մթնոլորտային տեղումները բաւարար են։ Գլխաւոր գետը [[Եփրատ գետ|Եփրատն]] է, որուն մէջ Բարձր Հայքի սահմաններուն կը թափին կարգ մը վտակներ։
Բարձր Հայքը նշանաւոր էր իր սառնորակ աղբիւրներով, ոսկիով, պղինձով, աղահանքերով, քարածուխով, նաւթով եւ երկաթով։
Ք.Ա. երկրորդ հազարամեակին Բարձր Հայքի արեւմտեան շրջանները մտած են խեթական պետութեան մէջ։
Ք.Ա. 15-րդ դարէն Բարձր Հայքը, [[Տայք|Տայքի]] մէկ մասը [[Փոքր Հայք]]ի<nowiki/>ն հետ միասին կը կազմէին Հայասա-Ազզի հայկական ցեղային միութեան տարածքը։
Ք.Ա. 189-էն Բարձր Հայք մտած է Հայոց [[Արտաշիսեան թագաւորութիւն|Արտաշիսեան թագաւորութեան]] մէջ։ Նշանաւոր էր հեթանոսական հաւատքի կեդրոններով։
Նահանգին Եկեղիք գաւառին [[Երիզա]] աւանին մէջ կը գտնուի [[Անահիտ]] աստուածուհիին մեհեանը։ Նոյն գաւառին [[Թիլ]] աւանին մէջ կը գտնուէր պտղաբերութեան աստուածուհիին՝ [[Նանէ|Նանէի]]<nowiki/>ն մեհեանը։
Մեծ Հայքի արեւմտեան սահմանին գտնուելով՝ Բարձր Հայք հինէն ի վեր ենթարկուած է օտար տէրութիւններու յարձակումներուն։ 62-էն Բարձր Հայք մտած է [[Արշակունիներ|Արշակունեաց]] Հայոց թագաւորութեան կազմին մէջ։
Ըստ [[Փաւստոս Բիւզանդ|Փաւստոս Բիւզանդի]], Բարձր Հայքի Անի ամրոցին մէջ թաղուած են Հայոց [[Արշակունիներ|Արշակունի]] թագաւորները։ 301-էն ետք Բարձր Հայքի Եկեղեաց գաւառին մեծ մասը դարձած է [[Գրիգոր Լուսաւորիչ|Գրիգոր Լուսաւորիչի]] տոհմին սեփականութիւնը։
Մեծ Հայքի 387-ի բաժանումէն ետք Բարձր Հայք կազմած է Հռոմէական Հայաստանի հիմնական մասերէն մէկը, որուն գերագոյն կառավարիչը կայսեր կողմէն նշանակուող կոմսն էր։ Նահանգը մասնատուած էր շարք մը նախարարութիւններու։ Բարձր Հայքի վարչական վիճակը կը փոխուի բիւզանդական Հուստինիանոս Ա. կայսեր կատարած վերափոխութիւններուն հետեւանքով։ Հայկական նախարարութիւնները կը վերցուին, 380-ական թուականներէն սկսեալ Բարձր Հայքի մէջ աստիճանաբար կ'ուժեղանայ բիւզանդական ազդեցութիւնը։
Է. դարու առաջին կէսին Բարձր Հայք դարձած է պարսկա-բիւզանդական պատերազմներու թատերաբեմ, նոյն դարու կէսերէն ենթարկուած է արաբական յարձակումներուն։ Նահանգը այնուհետեւ դարձած է Բիւզանդիոնի եւ արաբական արիւնոտ բախումներու թատերաբեմ։
885-էն Բարձր Հայք մտած է Բագրատունեաց Հայոց թագաւորութեան մէջ, բացառեալ [[Կարին|Կարինէն]], որ կը շարունակէ մնալ խալիֆութեան սահմաններուն ռազմականը։
1314-ին ամբողջ Բարձր Հայքը ենթարկուած է ծանր հարկահանութեան, փակուած են եկեղեցիները, բնակչութեան մէկ մասը հաւատափոխ եղած է, ոմանք վաճառած են իրենց զաւակները կամ փախած այլեւայլ վայրեր։
1394-ին Բարձր Հայքը գրաւած են [[Լենկ-Թիմուր|Լենկ-թեմուրին]] հրոսակները եւ նահանգին բնակչութիւնը ենթարկուած է նորանոր արհաւիրքներու։ 1514-ին նահանգը գրաւած է [[Օսմանեան Կայսրութիւն|օսմանեան Թուրքիան]]։ 1555 եւ 1639 թուականներուն թուրք-պարսկական պայմանագիրով Բարձր Հայքը վերջնականապէս անցած է Թուրքիոյ՝ ընդգրկելով Էրզրումի փաշայութեան մէջ։
{{ՀՍՀ|հատոր=2|էջ=321}}
{{Մեծ Հայքի վարչական բաժանում}}
[[Ստորոգութիւն:Բարձր Հայք]]
[[Ստորոգութիւն:Փոքր Ասիոյ պատմական շրջաններ]]
| |||
.jpg){kind=link}