«Արեւելեան – Արեւմտեան հերձուած» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 5.
 
1053-ին, լուծումը սկսաւ ու վերջացաւ պաշտօնական բաժանումով: [[Կոստանդնուպոլսոյ Տիեզերական Պատրիարքութիւն|Կոստանդնուպոլսոյ Տիեզերական Պատրիարք]] [[Ա. Միքայել Քիրուլարիօս]] ({{lang-en|}}Michael I Cerularius) հրամայեց Կոստանդնուպոլսոյ գնուող ամբողջ Լատինական եկեղեցիներու փակումը [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հարաւը գտնուող բոլոր եկեղեցիներուն փակուելու կամ Լատինական կերպի վերածուելու ստիպուելէ վերջ:<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=mlM1SRCdXtkC&pg=PA44 | first =Anthony | last = Dragani| title= Adrian Fortescue and the Eastern Christian Churches |isbn= 978-1-59333345-4|page= 44|publisher= Gorgias |year= 2007|accessdate= 23 February 2013}}</ref><ref>{{cite book|url= https://books.google.com/books?id=JqgNAQAAMAAJ | first1 =Karl | last1 = Bihlmeyer | first2 = Hermann | last2 = Tüchle|title= Church History: The Middle Ages |page= 102 | publisher = Newman Press|year=1967|accessdate=23 February 2013}}</ref><ref name="Bury">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=9lHeh36S8ooC&pg=PT1522 | first =John Bagnell | last = Bury|title= The Cambridge Medieval Histories |volume=4|page=267|publisher=Plantagenet Publishing|year=1923|accessdate= 23 February 2013}}</ref> Ըստ պատմագէտ Ճ. Պ. Պիւրի ({{lang-en|}}J. B. Bury), Քիրուլարիօսին հրամանի նպատակն էր կտրել որեւէ հաշտութեան մը փորձը:<ref name="Bury"/>[[Պատկեր:Great Schism 1054 with former borders.png|մինի|378x378px|Արեւելեան - Արեւմտեան հերձուած, 1054, սահմանները]]1054-ին, [[Լեո IX]]-ի ղրկած [[Պապական դեսպանը]] հասաւ Կոստանդնուպոլսոյ, Քիրուլարիօսի Տիեզերական Պատրիարքութեան տիտղոսը մերժելու եւ Պապական խորհուրդին Քրիստոնէութեան բարձրագոյն կանոնը ըլլալու նիւթին վրայ պնդելու համար:<ref name="Cross"/> Պապական դեսպանութեան գլխաւոր նպատաքն էր [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական կայսրէն]] Նորմաններուն հարաւային Իտալիոյ արշաւանքի դէմ օգնութիւն առնել: Մէկ ուրիշ նպատակն էր [[անխմոր հաց]]<nowiki/>ի գործածութեան դէմ [[Լեո Օխրիդցի]]ի առաջնորդած հարձակումներու ու տարբեր արեւմտեան ծիսականներու {{sfn|Siecienski|2010|pp=113}} պատճարաւ տեղի ունեցած կռիւներու վրայ վիճաբանիլ որ այդ կռիւները Քիրուլարիօսը կը պաշտպաներ: Ըստ պատմագէտ Աքսէլ Պայ ({{lang-de|}}Axel Bayer), դեսպանութիւնը երկու նամակի փոխարէն ղրկուած է: Այս նամակներէն առաջինը որ [[Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն|Սրբազան Հռոմէական կայսրի]] կողմէ գրուած է, օգնութիւն կը պահանջէ հասարակաց բանակ մը կազմակերպելու համար [[Նորմաններ]]<nowiki/>ուն արշաւանքի դէմ: Միւս նամակը որ Քիրուլարիօսի կողմէ ղրկուած է, կը մերժէ այս խնդրանքը:<ref>{{Citation | url = https://books.google.com/books?id=LYD7XoGwafAC&pg=PA80 | first = Axel | last = Bayer | title = Spaltung der Christenheit | language = German | publisher = Böhlau | year = 2004 | isbn = 978-3-41214204-9 | page = 80}}</ref> Քիրուլարիօսը իր մերճումի փոխարէն Դեսպանի տէրը [[Կարդինալ|Կարտինալ]], [[Բենեդիկտյան միաբանություն|O.S.B.]], [[Սիլվա Քանտիտացի Հիւմպրդի]] ({{lang-en|}}Humbert of Silva Candida) կողմէ [[Քրիստոնէութենէ վտարուիl|Քրիստոնէութենէ կը վտարուի]]: Հետեւաբար Քիրուլարիօսն ալ Քրիստոնէութենէ կը վտարէ Հիւմպրդը ու դեսպանի ամէն մէկ ուրիշ անդամը:<ref name="Cross"/> Այս դէպքը հարիւրաւոր տարիներ տեւող խնդիրներուն արաջինն է որ Մեծ հերձուածին հիմնը կը կոչուի: {{Sfn | Runciman | 1955}}
 
== Պատմութիւն ==
Արեւմտեան ու Արեւելեան Միջերկրական եկեղեցիներու հերձուածը յառաջ կու գայ զանազան քաղաքական, մշակութական եւ կրոնական պատճառներէն որ տեւեցին դարեր: Պատմագէտերը 1054-ի փոխադարձ վտարումները կը կոչեն հերձուածի վերջաւորութիւ: Դէպքը ուղիղ որ թուականին պատահած է յայտնի չէ ու պատմագէտներն ալ համաձայն չէն այս նիւթի վրայ բայց հերձուածի սկիզբը յայտնի է: Հերձուածը իր սկիզբը կարելի է առած Քուանթոտեցիմական (Quartodeciman) վիճաբանութեան ատենը որ Հռոմի պապը Ա. Հռովմայեցի Վիքթորն (Pope Victor I) էր: Ուղղափառ ջատագովերը այս դէպքը կը կոչեն Արեւմտեան եկեղեցիներուն Պապական խորհուրդին ու Հռովմէական եկեղեցիի առաջնութեան մերժումի օրինակ մը:
 
Զանազան ուրիշ հերձուածներ տեղի ունեցաւ 4-րդ ու 5-րդ դարերուն, Ա. Տապասուսի (Damasus I) ժամանակ: Կրոնական ու տարբեր նիւթերու վէճերը Հռոմը ու Կոստանդնուպոլսոյ գտնուող եկեղեցիները 428-էն մինչեւ 519-ին, 37 տարուան հերձուածի տարաւ որ կը կոչուի Ագագիական հերձուած (Acacian Schism): Շատ աղբիւր կը ճշդէ թէ Արեւելքի ու Արեւմուտքի բաժանումը Փոտ-ական հերձուածէ սկսեալ յայտնի է որ այս հէրձուածը կը պատահի 866-ին ու կը 13 տեւէ տարի մինչեւ 879:
 
=== Քրիստոնէութեան Կեդրոնները ===
Արեւմուտքը Հռոմէ զատ, Արեւելքի բազմաթիւ աւագ եկեղեցիներ առաքեալներու կողմէ հաստատուած ըլլալու վրայ կը պնդէին: Օրինակներրն էն Անթաքիոյ եկեղեցի Պետրոսի ու Պողոսի կողմէ, Աղեքսանտրիոյ եկեղեցի Մարկոսի կողմէ, Կոստանդնուպոլսոյ եկեղեցի Անդրեասի կողմէ, Կիպրոս Պարնապասի կողմէ, Եթովպիա Մատթեոսի կողմէ, Հնդկաստան եկեղեցի Թովմասի կողմէ,  արեւելեան Սուրիաի Եդեսիոյ եկեղեցի Թադեոսի կողմէ, Հայ եկեղեցի Բարթոլոմէոսի կողմէ, Վրաստանի եկեղեցի Սիմոն Կանանացիի կողմէ: Ասիոյ Եօթը Եկեղեցիներն ալ (Հռոմի Ասիոյ նահանգ) Յայտնութիւն Յովհաննու առաջին մասը գտնուելու պատճառաւ անուանի  էն:
 
== Ծանօթագրութիւններ ==