«Տիգրանակերտի Ճակատամարտ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Տիգրանակերտի ճակատամարտ''', հռոմէական զօրքերու եւ հայկական կայազօրի միջեւ ռազմական ընդհարում։ Տեղի ունեցած է [[6 հոկտեմբերՀոկտեմբեր]] [[Ք.Ա. 69]]-ին Հայաստանի մայրաքաղաք [[Տիգրանակերտ]]ի մօտ։ [[Պոնտոս]]ի մէջ հռոմէական տիրապետութիւնը տապալելու եւ իր դաշնակից [[Միհրդատ VI Եւպատոր]]ինԵ․Եւպատորին գահին վերականգնելու նպատակով Հայոց թագաւոր [[Մեծն Տիգրան]]ը նախապատրաստուած է երկու ուղղութեամբ [[Փոքր Ասիա|Ասիա հռոմէական մարզը]] մտնել եւ վճռական ճակատամարտ տալ Եփեսոսի մօտ։ Սակայն, կանխելով Տիգրան Բ. Մեծի յարձակումը, [[Ք.Ա. 69]]-ի [[Գարուն (արեւմտահաերէն)|գարնան]] հռոմէական 40 հազարանոց բանակը [[Լուկուլլոս]]ի հրամանատարութեամբ [[Կապադովկիա|Կապադովկիոյ]] վրայով Հայաստան ներխուժած եւ Տիգրանակերտը պաշարած է։

[[Հայ-հռոմէական Պատերազմ|Հայ-հռոմէական պատերազմը]] սկսաւ։ Պատերազմը երկու փուլով ընթացած էր՝ [[Ք.Ա. 69]]-[[Ք.Ա. 67|67]] թուականներ եւ [[Ք.Ա.Ք․Ա․ 66|66]] թուական։-ին։ ԱՆոնք իրարմէ տարբեր էին ռազմավարութեամբ եւ ձեռք բերած արդիւնքներով։

Հռոմէացի զօրավար, Լուկուլլոս, կայծակնային պատերազմի ծրագիր մը մշակած է, որուն հիմնական սկզբունքներն էին հանկարծակիութիւնն ու շեշտակի հարուածը։ Սակայն այս մէկը միայն մասամբ իրագործուեցաւ։ Հռոմէական բանակի ներխուժումը Հայաստան իրոք որ անսպասելի էր։ Առանց որեւէ դժուարութեան, Լուկուլլոս [[Ծոփք|Ծոփքը]] գրաւեց եւ սրընթաց դէպի [[Աղձնիք]] շարժեցաւ՝ գրաւելու համար Տիգրանակերտը։ Անհրաժեշտ է նշել, որ այս ծրագիրը հայկական բանակի հնարաւորութիւնները թերագնահատելու համար կազմուած էր, իսկ հռոմէականինը՝ գերագնահատելու սխալ հաշուարկով։ Տիգրանակերտը անակնկալ գրոհով գրաւելու ծրագիրը ձախողեցաւ։ Կայազօրը, հայ տաղանդաւոր զօրավար Մանկայոսի (Մանուկ) հրամանատարութեամբ, քաղաքը հմտութեամբ կը պաշտպանէր։ Գրոհի ձախողումէն ետք, Լուկուլլոս ստիպուած եղաւ պաշարել զայն։ Ամիսները կ՛անցնէին, իսկ Տիգրանակերտը կը շարունակէր հերոսաբար դիմադրել։ Կայծակնային պատերազմի ծրագիրը տապալեցաւ։

Լուկուլլոսի ներխուժման լուրը Տիգրան Բ.-ը իմացաւ հեռաւոր [[Պաղեստին]]ի մէջ, ուր կեդրոնացուած էին հայկական բանակի գլխաւոր հարուածային ուժերը։ Տիգրան թագաւորական գունդով շտապ [[Հայաստան]] վերադարձաւ, իսկ բանակի հիմնական ուժերը՝ Բագարատ զօրավարի հրամանատարութեամբ, արքային հետեւեցան։ Մինչեւ Հայաստան հասնիլը, Տիգրան Բ. Լուկուլլոսի դէմ ուղարկեց Մեհրուժան զօրավարի փոքրաթիւ, սակայն մարտունակ զօրաջոկատը։ Վերջինս հռոմէացիներու գերակշիռ ուժերու հետ ընդհարման ժամանակ պարտուեցաւ, իսկ Մեհրուժանն ալ զոհուեցաւ։

[[Սեպտեմբեր]]ի կէսերուն, Տիգրանի գլխաւորած հայկական բանակը մօտեցաւ պաշարուած Տիգրանակերտին։ Այստեղ կը գտնուէին անոր ընտանիքը եւ գանձարանը։ Հայկական զօրամաս մը հանկարծակիյանկարծակի ու խիզախ գրոհով մուտք գործեց քաղաք եւ այնտեղէն դուրս բերաւ արքայէն արքայի ընտանիքն ու գանձերու մեծ մասը։ Այս իրադարձութիւնը, անշուշտ, բարձրացուց պաշարուածներու ոգին եւ հաւատ ներշնչեց յաղթանակի նկատմամբ։ ժամանեցին հայկական բանակի նորանոր զօրամասեր։ Ըստ [[Ապպիանոս]]ի` Տիգրանին ռազմաջոկատներ տրամադրած էին նաեւ ենթակայ երկիրները՝ [[Ատրպատական]]ը ([[Մարաստան]]ը), [[Աղուանք]]ը, [[Վիրք]]ը, [[Կորդուք]]ը, [[Ադիաբենէ]]ն ինչպէս նաեւ [[Պարսից Ծոց|Պարսից ծոցի]] արաբները։ Հայկական բանակի թիւը, նոյն պատմիչի վկայութեամբ, 300 հազար զինուոր էր։ Անշուշտ, այս իրականութեան չհամապատասխանող թուաքանակ է։ Այլ պատմիչներ կը խօսէին ընդամէնը 70-80 հազար զինուորներու մասին, այսինքն՝ մօտաւորապէս այնքան, որքան հռոմէական բանակի զինուորներու թիւն էր՝ դաշնակից զօրաբանակներու հետ միասին։

[[6 հոկտեմբեր]]-իՀոկտեմբերի վաղ առաւօտեան Տիգրանակերտի ճակատամարտը սկսաւ։ Լուկուլլոս հիանալի կերպով օգտագործեց հայկական հրամանատարութեան թոյլ տուած ռազմավարական սխալներն ու տեղանքի առանձնահատկութիւնները։ Շրջանցելով Տիգրանի բանակը՝ ան հայոց զօրքի թիկունքը կեդրոնացուց նշանակալից ուժեր, որոնք ալ ճակատամարտի ելքը վճռեցին: Երկկողմանի յարձակման ենթարկուելով եւ զգալի կորուստներ տալով՝ հայկական բանակը ստիպուած էր նահանջել երկրի խորքը։ Հռոմէացիներու յաղթանակը որոշեց նաեւ Տիգրանակերտի ճակատագիրը։ Կայազօրի յոյն վարձկանները, կաշառուելով Լուկուլլոսի կողմէն, [[հոկտեմբերՀոկտեմբեր|Հոկտեմբերի]]ի վերջերուն ապստամբութիւն բարձրացնելով, քաղաքի դարպասները հակառակորդի առջեւ բացուեցան։ Նորակառոյց ու հարուստ քաղաքը քարուքանդ եղաւ ու թալանուեցաւ։ Միայն Լուկուլլոսը ձեռք գցեց ութ հազար տաղանդ արժողութեամբ գանձեր։ Մեծն Տիգրանի [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրածովեան]] տերութիւնը՝ [[Ասորիք]], [[Փիւնիկիա]], [[Կիլիկիա]], անցած են [[Հռոմէական Հանրապետութիւն|Հռոմին]]։