«Օթիզմ (Առանձնայնութիւն)» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 21.
 
== Նկարագիրը ==
Օթիզմը ուղեղի կանոնաւոր զարգացման փոփոխութիւններու ամբողջ համակարգ մըն է, որ կրնայ շփման, բանաւոր եւ ոչ բանաւոր հաղորդակցութեան, ինչպէս նաեւ կրկնուող վարքագիծի տարբեր աստիճաններու դժուարութիւններու հանգեցնել։յանգեցնել։ Այդ փոփոխութիւններէն են՝ [[Ռետտի համախտանիշը|Ռետտի ախտանշանը]], ընդհանուր զարգացման կանոնաւոր վիճակի փոփոխութիւնը, [[Ասփերկըրի համախտանիշըԱսփըրկըր|ԱսփերկըրիԱսփըրկըրի ախտանշանը]] ''(Asperger syndrome (AS))'', [[Տալթոնիզմ|Տալթոնիզմը]] (Daltonismus) եւ այլն։
 
Օթիզմը զարգացման հինգ փոփոխութիւններէն մէկն է, որոնք կը խմբաւորուին «Զարգացման ընդհանուր փոփոխութիւն» (PDD) անուան տակ: Անիկա նեարդաբանական փոփոխութիւններու այն ստորոգութիւնն է, որ կը բնորոշուի իբրեւ «դաժան եւ ծաւալող զարգացման փոփոխութիւն՝ զարգացման տարբեր բնագաւառներու մէջ»։
 
Զարգացման ընդհանուր փոփոխութիւններու ''(PDD)'' հինգ ախտանշաններն են՝
 
* Օթիզմը,
* ԱսփերկըրիԱսփըրկըրի ախտանշանը,
* Մանկական շարժումներու փոփոխութիւնը եւ շրջապատէն անջատումը ''(CDD),''
* Ռեթի (Rett syndrome) ախտանշանը,
Տող 37.
Հակառակ անոր, որ Օթիզմի ախտորոշման յաճախականութիւնը հաստատուն է, բայց անիկա չորս անգամ աւելի շատ կը նկատուի տղաներու մօտ, քան աղջիկներուն։
 
Օթիզմը կ'ազդէ ուղեղի տեղեկութիւններու գործընթացին վրայ՝ փոխելով նեարդային բջիջներուն միաւորումն ու կազմակերպումը (ASDs)։ Թէ ինչպէս տեղի կ'ունենայ այս մէկը՝ հասկնալի չէ։ Օթիզմի երեք վիճակի փոփոխութիւններէն մէկն է, միւս երկու խանգարումները ԱսփերկըրիԱսփըրկըրի ախտանշաններն են, որուն հետեւանքով կ'ուշանան ճանաչողական զարգացման եւ լեզուական ունակութիւնները եւ տեղի կ'ունենայ համատարած աճի փոփոխութիւն, որոնք չսահմանուած փոփոխութիւններ են (PDD-NOS). կ'ախտորոշուին, երբ Օթիզմի կամ ԱսփերկըրիԱսփըրկըրի բոլոր ախտանշանները չեն հանդիպիր։ Օթիզմը խոր ժառանգական հիմքեր ունի: Հազուագիւտ պարագաներու Օթիզմը խիստ կապուած է բնածին արատներու հետ։
 
Աշխարհի տարածքին 1000 մարդու 1-2-ը Օթիզմէ կը տառապի։
 
Հիւանդութիւններու վերահսկման եւ կանխարգիլման կեդրոնները կը հաղորդեն, որ 2012-ի տուեալներով ԱՄՆ-ի մէջ 1000 երեխայէ 20-ը Օթիզմ ունի, իսկ 2008-ին 1000-էն՝ 11 երեխայ։ 1980-էն ի վեր Օթիզմ ունեցող մարդոց թիւը զգալիօրէն աճած է՝ շնորհիւ ախտորոշման փորձերուն եւ պետութեան նպաստած նիւթական խթաններուն։ Ծնողները սովորաբար երեխաներու մօտ նախանշանները կը նկատեն առաջին երկու տարիներուն ընթացքին։ Նախանշանները սովորաբար աստիճանաբար ի յայտ կու գան, իսկ Օթիզմ ունեցող որոշ երեխաներու մօտ զարգացումը սկիզզբըսկիզբը կ'ընթանայ բնականոն, ապա կը սկսին դժուարութիւնները յառաջանալ։ Նախնական վարքային, ճանաչողական կամ խօսքային միջամտութիւնները կրնան Օթիզմ ունեցող երեխաներու մօտ յառաջացնել իրենք իրենց մասին հոգ տանելու, ընկերային եւ հաղորդակցական հմտութիւններ։ Հակառակ անոր, որ այս փոփոխութեան ոչ մէկ բուժում կայ։ Օթիզմ ունեցող ոչ բոլոր երեխաները կրնան անկախ ապրիլ, երբ կը դառնան չափահաս, սակայն որոշ անհատներ, հակառակ դժուարութիւններու, կը հասնին յաջողութիւններու կեանքի տարբեր ոլորտներու մէջ։
 
Օթիզմը պէտք է ընդունուի իբրեւ տարբերութիւն եւ ոչ թէ «խանգարում» կամ «հիւանդութիւն»։ Քանի որ Օթիզմը կը դասակարգուի իբրեւ նեարդային համակարգի բնականոն վիճակի փոփոխութիւն:
Տող 93.
 
* Պնդատիպը կրկնուող շարժում մըն է, օրինակ ծափահարելը, գլուխը պտտցնելը կամ մարմինը ճօճելը։
* Պարտադիր վարքագիծը միտումնաւոր կատարուող գործողութիւն մըն է, որուն ընթացքին անձը կը հետեւի որոշակի կանոններու, ինչպիսին է օրինակէ՝ մէկ շարքով իրերու դասաւորումը։
* Դիմադրութիւն ցոյց կու տայ փոփոխութիւններուն, օրինակ՝ պահանջել, որ կահոյքը չտեղափոխուի կամ մերժել արարքի մը ընդհատումը։
* Ամէնօրեայ գործողութիւններու չփոփոխուող օրինակ, ինչպէս՝ նոյն հագուստները հագնիլը:
Տող 101.
Կը թուի, թէ ոչ մէկ կրկնուող կամ ինքնավնասման վարքագիծ յատուկ է Օթիզմին, սակայն միայն Օթիզմն ունի այս վարքագիծերու յառաջացման եւ սրացման բարձր օրինակ։
 
Նորագոյն ուսումնասիրութիւններէն մէկը ցոյց տուած է, թէ օթիզմ ունեցող մարդոց ուղեղին մէջ տեղի ունեցող գործընթացները տարբեր կը կազմակերպուին քան սովորաբարսովորական մարդոց պարագային:
 
Նման յայտնաբերում մը որոշ չափով կը բացատրէ, թէ ինչո՛ւ օթիզմ ունեցող կարգ մը մարդիկ բացառիկ կարողութիւններ ունին տարբեր առարկաներ մանրամասնօրէն յիշելու ու գծելու:
Տող 122.
 
== Դարմանում ==
Օթիզմի դարմանումը կը կատարուի բժշկական եւ հոգեբանկանհոգեբանական հետեւողական խնամքով եւ դեղերով: Դարմանումի ընթացքին երեխային ծնողքը եւ անոնց հոգատարութինը շատ մեծ դեր կը խաղայ: Ամբողջ տեւողութեան ընթացքին բժշկական խմբակը կը հետեւի երեխային հաղորդակցութեան եւ փոխյարաբերութեան զարգացման: Դարմանումը կրնայ տեւել շատ երկար ժամանակ:
[[Պատկեր:Bowed string instruments (1) Arrabita, Rabels, Violin - Soinuenea.jpg|150px|մինի|աջից]]
Մասնագէտները փաստած են, որ արուեստը կրնայ օգնել երեխային դարմանումի գործընթացին, օրինակ [[երաժշտութիւն]]ը, [[թատրոն]]ը, գծագրութիւնը եւ ստեղծագործական միջոցառումները: Այս պարագային, արուեստի ընդմէջէն երեխան դուրս կու գայ իր ներքին աշխարհէն եւ կը բացուի արտաքինին:
Տող 136.
* Ծնողներու վստահութեան ամրապնդումը՝ երեխային հնարաւորութիւններուն վերաբերեալ,
* Ծնողներու մօտ երեխային հիւանդութեան հանդէպ համապատասխան վերաբերմունքի ձեւաւորումը,
* Ծնողք-երեխայ դրական յարաբերութիւններու եւ ընտանեկան դաստիարակութեան համապատասխան ոճի պահպանումը։ Ինչպէս կը նշեն բժիշկներն ու հոգեբանները՝ հիւանդ երեխային ծնունդը իւրօրինակ փորձութիւն կը հանդիսանայ այդ ընտանիքի համար, իսկ հաշմանդամ երեխային խնամքին եւ դաստիարակութեան գործընթացը երկարատեւ ճնշումի կ'ենթարկէ ծնողները։ Ծնողներուն ճնշուած վիճակը պատճառ կը հանդիսանայ ոչ միայն երեխային հիւանդութեան, խանգարման ծանրութեան աստիճանըաստիճանին, այլ նաեւայլեւ հասարակութեան մէջ տուեալ խանգարումով մարդոց նկատմամբ ընդունուած կարծրատիպային վերաբերմունքը։վերաբերմունքին։ Շատ անգամՅաճախ մասնագէտներու գնահատող դատողութիւնները երեխային նկատմամբ կը խորացնեն ընտանիքին մէջ տիրող բացասական յուզական վիճակը, ինչպէս նաեւ ապակառուցողական ազդեցութիւն կ'ունենայ ներընտանեկան փոխյարաբերութիւններուն վրայ։ Ծնողները մասնագէտի կը դիմեն ոչ թէ ախտորոշման, այլ օգնութեան համար, եւ այդ պատճառով ալ աւելի կարեւոր կը դառնայ մասնագէտներու աշխոյժ մասնակցութիւնը երեխային վերականգնողական, ինչպէս նաեւ ընտանիքին աջակցութեան գործընթացին մէջ։ Մասնագէտներու ոչ ճշգրիտ գնահատականները կրնան չափազանց բացասական անդրադարձ ունենալ նաեւ ծնողներու ամուսնական կեանքին վրայ։ Բազմաթիւ հետազօտողներ կը նշեն ապահարզանի բարձր տոկոսի մասինմասին՝ զարգացմանզարգացած խանգարումներով երեխաններու ընտանիքներուն մօտ։ Մօր մշտական անհանգստութիւնը երեխային առողջական վիճակին, անոր ապագային, եւ կեդրոնացումը երեխայիերեխային հարցերուն վրայ, բացասական կ'ազզդէ հօր յուզական վիճակին վրայ, որ կը դրսեւորէ ջղագրգռութեամբ: Բազմաթիւ Օթիզմով երեխաներու մայրեր շատ յաճախ ինքնամփոփ կը դառնան։ Նման մայրերու մօտ կը նկատուի արտաքին անտարբերութիւն երեխային նկատմամբ, անոնք չեն լսեր մասնագէտներու խորհուրդները, երբեմն անգամ անվստահութիւն կը դրսեւորեն վերջիններուս հանդէպ, երեխաները զերծ կը պահեն որեւէ շփումէ թէ՛ մասնագէտներու, թէ՛ մնացածմիս երեխաներուերեխաներուն հետ, իրենք ալ կը դադրեցնեն իրենց շփումը բարեկամներու եւ ընկերներու հետ։ Անոնք իւրովի կը նուիրուին իրենց երեխային, կը փորձեն բաւարարել անոր իւրաքանչիւր պահանջքը, նկատողութիւն չեն տար անոնց, հանգիստ կը հետեւին անոնց յուզական պոռթկումներուն, ապակառուցողական գործողութիւններուն, չեն փորձեր երեխային մօտ մաքրասիրութեան տարրական հմտութիւններ ձեւաւորել։ Մօր նման վիճակը կրնայ պայմանորուած ըլլալ ոչ միայն երեխային առողջական վիճակով, այլեւ ամուսինին եւ ընկերներուն հետ շփման բացակայութեան իբրեւ հետեւանք։ Հոգեբաններ կ'ըսեն, թէ նման մայրեր հոգեբանական երկարատեւ օգնութեան կարիք ունին։
 
== ԴալտոնիզմՏալթոնիզմ ==
Փետրուար 2018 թուականի Փետրուարին-ին Բրիտանական Թագաւորական Միութեան գիտնականները որոշ կապ մը գտած են դալտոնիզմիՏալթոնիզմի եւ Օթիզմի միջեւ։ Տեսողութեան այդ թերութեան ախտանիշներըախտանշանները լիովին կը համապատասխանեն Օթիզմի ախտանիշներուն։ախտանշաններուն։ Երեխային գոյներ չտարբերակելու յատկութենէն կարելի է հասկնալ, թէ երեխան կը տառապի Օթիզմով։
 
== Այ-Փետ՝ Օթիզմէ Տառապող Երեխաներու Համար ==