«Արագած» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Լեռ}}[[Պատկեր:Aragats.jpg|
'''Արագած''', [[Հայաստանի Հանրապետութիւն|Հայաստանի Հանրապետութեան]] ամէնէն բարձր կէտը՝ 4090,1 մեթր<ref>{{Cite web|title = Արագած - ArmGeo - Armenian Geographic|url = http://www.armgeo.am/aragats/|website = ArmGeo - Armenian Geographic|accessdate = 2015-11-19|language = en-US}}</ref>: Շրջապատէն մեկուսացած, վահանաձեւ փռուած զանգուած մըն է՝ շուրջ 200 ք.մ. շրջագիծով: Իր վահանակերպ տարածուած լանջերուն հետ միասին կը գրաւէ մօտ 4000 քմ² տարածութիւն՝ Արարատեան ու [[Շիրակի դաշտ|Շիրակի դաշտերուն]], Ախուրեան ու [[Քասախ գետ|Քասախ գետերուն]] միջեւ: Դրացի լեռներն են. հիւսիսէն՝ Շարայի, արեւելքէն՝ [[Արայի լեռ|Արայի]], իսկ հարաւ-արեւմուտքէն՝ [[Մեծ Արտենիի լեռներ|Մեծ Արտենիի լեռները]]: Եղած է պատմական [[Մեծ Հայք]]ի [[Արագածոտն]], [[Շիրակի մարզ|Շիրակ]] եւ [[Նիգ]] գաւառներու սահմաններուն մէջ: Այժմ մաս կը կազմէ Արագածոտնի եւ [[Շիրակի մարզ|Շիրակի մարզերուն]] եւ ունի կեդրոնական դիրք:
Տող 12.
Արագածի ատամնաձեւ գագաթները ուղղաձիգ են (յատկապէս հիւսիսային կատարը, որ բաւական դժուարամատոյց է վերելքի համար), սակայն լանջերը մեղմ թեքութիւն մը ունին, որոնք փռուած են գագաթներուն շուրջ հսկայական տարածութիւններու վրայ՝ տեղ-տեղ կազմելով ընդարձակ բարձրաւանդակներ, սարաւանդներ, հարթութիւններ ([[Ապարանի Դաշտ|Ապարանի դաշտը]], [[Կարմրաշէն]]ի, [[Շամիրամի Սարաւանդ|Շամիրամի սարահարթերը]], Օհանաւանի, Մարալիկի սարաւանդները եւ այլն), մասնատուած են ճառագայթաձեւ տարածուող խոր հովիտներով, կիրճերով եւ հեղեղատներով: Լանջերուն կան նաեւ հրաբխային ծագում ունեցող կոնաձեւ բարձրութիւններ (Փոքր Արտենի, Իրինտ, Կարմրաթառ, Դաշտաքար եւ այլն):
Արագածի չորս գագաթներն ալ հասանելի են լեռնագնացներուն համար։ Վերելքներ կ'իրականանան տարբեր երթուղիներ համատեղելով։ Աւելի փորձառու լեռնագնացներ մէկ օրուան ընթացքին կրնան չորս վերելք իրականացնել<ref>[https://armland.am/hy/2018/11/22/aragats/ Արագածի չորս գագաթները]</ref>։[[File:Aragatz mountain.jpg|left|thumb|Արագածի հիւսիսային կատարը|260x260փքս]]
Արագածի մերձակայքը ցրուած են բազմաթիւ մակաբուծային կոներ (parasitic cones կամ cockle ), որոնք անցեալին պարբերաբար արտավիժած են հրաբխային նիւթեր: Հրաբխային ժայթքումներու հետեւանքով Արագածի լանջերը հսկայական տարածութեան վրայ (ներառեալ մինչեւ ստորին փէշերը) ծածկուած են լաւաներով: Արագածը հարուստ է հրաբխային ծագում ունեցող օգտակար հանածոներով ([[տուֆ]], պեմզա «լատ.՝ pumex` փրփուր, չեչաքար», որսիդ. «Ֆրանս.՝ perlite, perle` մարգարիտ» եւ այլն: Արագածը մշտական ձիւնով ծածկուած է, իսկ փէշերուն կ'արտայայտուին տարուան բոլոր եղանակները՝ իրենց նրբերանգներով: Լեռնային շրջաններուն կլիման կը փոխուի ըստ բարձրութիւններուն. մերձգագաթային գօտին զով է, իսկ գագաթը՝ նոյնիսկ ամրան ցուրտ է:
| |||