«Սուրբ Ծնունդ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Adoration of the shepherds reni.JPG|աջից|200px|Յիսուս Քրիստոսի Ծնունդը]]
 
'''Յիսուս Քրիստոսի Ծնունդ''' (Հայ առաքելական եկեղեցւոյ համար՝ Ս. Ծնունդ եւ Աստուածայայտնութիւն, յունարէն՝(յ''ունարէն՝ Ή κατά σάρκα Γέννησις τού Κυρίου καί Θεού καί Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού''), [[Քրիստոնէութիւն|քրիստոնէական]] գլխաւոր տօներէն մէկը:
 
== Պատմութիւն ==
[[Պատկեր:Garofalo - Adoration of the Sheperds - Google Art Project.jpg|մինի|ձախից|Հովիւներուն այցելութիւնը]]
Քրիստոսի ծննդեան ժամանակաշրջանին Իսրայէլ կը գտնուէր [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական կայսրութեան]] իշխանութեան տակ: [[Օգոստոս կայսր|Օգոստոս կայսեր]] հրամանագիրով կայսրութեան տարածքին մարդահամար մը կը սկսի, ըստ որուն, իւրաքանչիւր անձ պէտք էր գրանցուէր իր ծննդավայրին մէջ, ուստի, Յովսէփ եւ Մարիամ [[Բեթղեհէմ]] կու գան եւ տեղի չգոյութեան պատճառով քարայրին մէջ կը գիշերեն: Նոյն գիշեր կը ծնի աշխարհի Փրկիչը` Յիսուս<ref>[https://armenianchurchlibrary.com/files/easternarmenianbible/Luke.html Յիսուս Քրիստոսի Ծնունդը]</ref>: Ս. Ծննդեան վկաները կը դառնան մօտակայ հովիւները, որոնք հրեշտակներէն կը տեղեկանան Փրկիչին ծնունդը:
[[Հայաստանեայց Առաքելական Ս. Եկեղեցի|Հայ Առաքելական Եկեղեցին]] [[Յիսուս Քրիստոս]]ի Ս. Ծննդեան տօնը կը նշէ 6 [[Յունուար]]ին<ref name="Ծնունդ">{{cite web | url=http://www.aztagdaily.com/archives/274774 | title=Ս. Ծննդեան Տօնը` Իր Համընդհանուր Խորհուրդներով}}</ref>։ Կաթողիկէ եկեղեցին այս տօնը կը նշէ 25 Դեկտեմբերին<ref name="Ծնունդ"/>։
 
{{քաղուածք|Յովսէփ ալ՝ Գալիլեայէն, Նազարէթ քաղաքէն, բարձրացաւ դէպի Հրէաստան՝ Դաւիթի քաղաքը, որ Բեթղեհէմ կը կոչուի, (քանի ինք Դաւիթի տունէն եւ գերդաստանէն էր,)
Մինչեւ Դ. դար, բոլոր քրիստոնեաները Ս. Ծնունդը նշած են 6 Յունուարին։ Սակայն քրիստոնէութեան ընդունումէն անմիջապէս ետք, հռոմէացիները կը շարունակէին հեթանոսական տօներ նշել։ 25 ‎Դեկտեմբերին մեծ շուքով կը նշուէր արեւի դից՝ Միհրին (Միթրա, Մհեր), պաշտամունքին նուիրուած տօնը։ Հեթանոսական աւանդութիւնները խափանելու համար, 336-ին Հռոմի եկեղեցին 25 Դեկտեմբերը պաշտօնապէս կը հռչակէ Յիսուս Քրիստոսի ծննդեան օրը։ Հետագային Ասորիքի եւ գրեթէ ամբողջ արեւելքի մէջ Քրիստոսի Ծննդեան տօնին օրը կը փոխադրուի 25 Դեկտեմբերին, իսկ 6 Յունուարը կը մնայ իբրեւ Տիրոջ Աստուածայայտնութեան եւ Մկրտութեան օրը։
արձանագրուելու Մարիամին հետ, որ իր նշանածն էր ու յղի էր:
Երբ անոնք հոն էին՝ անոր ծնանելու օրերը լրացան.
եւ իր անդրանիկ որդին ծնաւ, խանձարուրով փաթթեց զայն ու մսուրին մէջ պառկեցուց, որովհետեւ իջեւանին մէջ տեղ չկար իրենց:
Այդ երկրամասը դաշտաբնակ հովիւներ կային, որոնք իրենց հօտերը կը պահպանէին գիշերուան մէջ:
Եւ ահա՛ Տիրոջ հրեշտակը անոնց վրայ հասաւ, Տիրոջ փառքը անոնց շուրջը փայլեցաւ, ու սաստիկ վախցան:
Բայց հրեշտակը ըսաւ անոնց. «Մի՛ վախնաք, որովհետեւ ահա՛ ես մեծ ուրախութեան աւետիս մը կու տամ ձեզի, որ ամբողջ ժողովուրդին պիտի ըլլայ.
որովհետեւ այսօր՝ Դաւիթի քաղաքին մէջ՝ Փրկիչ մը ծնաւ ձեզի, որ Օծեալ Տէրն է:
Եւ սա՛ ձեզի նշան մը պիտի ըլլայ. երախայ մը պիտի գտնէք՝ խանձարուրով փաթթուած ու մսուրի մէջ պառկած»:
Յանկարծ այդ հրեշտակին հետ երկնային զօրքերու բազմութիւն մը եղաւ, որոնք Աստուած կը գովաբանէին եւ կ՚ըսէին.
«Ամենաբարձր վայրերուն մէջ՝ Աստուծոյ փա՜ռք, երկրի վրայ՝ խաղաղութի՜ւն, մարդոց մէջ՝ բարեացակամութի՜ւն»:
Երբ հրեշտակները երկինք վերցուեցան անոնցմէ, հովիւները ըսին իրարու. «Եկէ՛ք, երթա՛նք մինչեւ Բեթղեհէմ, ու տեսնե՛նք թէ ի՛նչ է այս եղած բանը՝ որ Տէրը գիտցուց մեզի»:
Ուստի գացին աճապարելով, եւ գտան Մարիամն ու Յովսէփը, եւ մսուրին մէջ պառկած երախան:|}}
 
Այնուհետեւ արեւելքէն մոգեր կու գան` հետեւելով երկինքին վրայ փայլող աստղին: Անոնք ընծաներ կը մատուցեն Յիսուսին, որոնք իրենց հոգեւոր խորհուրդը ունէին.
Հնագոյն աւանդութեան եւ աւետարանական հաշուարկներուն հաւատարիմ կը մնայ միայն Հայ Առաքելական Ս.եկեղեցին՝ 6 Յունուարին միասնաբար նշելով Քրիստոսի Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօները։
 
# Ոսկին թագաւորներուն կը մատուցուէր, անիկա կը խորհրդանշէ Յիսուսի երկնային թագաւորութիւնը:
# Կնդրուկը խունկի ամէնէն անուշահոտ տեսակն է, որ Քրիստոսի նուիրելը կը խորհրդանշէ իր քահանայապետ ըլլալը:
# Զմուռսը անուշահոտ նիւթ է, որմով կը պատէին մահացածներու մարմինը եւ կը խորհրդանշէ Յիսուսի մահը:
Քրիստոս երբ երեսուն տարեկան կ'ըլլայ եւ Յորդանան գետին մէջ կը մկրտուի, այն ատեն տեղի կ'ունենայ երկրորդ աստուածայայտնութիւնը:
== Տօնը ==
[[Հայաստանեայց Առաքելական Ս. Եկեղեցի|Հայ Առաքելական Եկեղեցին]] [[Յիսուս Քրիստոս]]ի Ս. Ծննդեան տօնը կը նշէ 6 [[Յունուար]]ին<ref name="Ծնունդ">{{cite web | url=http://www.aztagdaily.com/archives/274774 | title=Ս. Ծննդեան Տօնը` Իր Համընդհանուր Խորհուրդներով}}</ref>։ Կաթողիկէ եկեղեցին այս տօնը կը նշէ 25 Դեկտեմբերին<ref name="Ծնունդ"/
 
Կաթողիկէ եկեղեցին այս տօնը կը նշէ 25 Դեկտեմբերին<ref name="Ծնունդ" />։
 
Մինչեւ Դ. դար, բոլոր քրիստոնեաները Ս. Ծնունդը նշած են 6 Յունուարին։ Սակայն քրիստոնէութեան ընդունումէն անմիջապէս ետք, հռոմէացիները կը շարունակէին հեթանոսական տօներ նշել։ 25 ‎Դեկտեմբերին մեծ շուքով կը նշուէր արեւի դից՝դիցին՝ Միհրին (Միթրա, Մհեր), պաշտամունքին նուիրուած տօնը։ Հեթանոսական աւանդութիւնները խափանելու համար, 336-ին Հռոմի եկեղեցին 25 Դեկտեմբերը պաշտօնապէս կը հռչակէ Յիսուս Քրիստոսի ծննդեան օրը։ Հետագային Ասորիքի եւ գրեթէ ամբողջ արեւելքի մէջ Քրիստոսի Ծննդեան տօնին օրը կը փոխադրուի 25 Դեկտեմբերին, իսկ 6 Յունուարը կը մնայ իբրեւ Տիրոջ Աստուածայայտնութեան եւ Մկրտութեան օրը։
 
Հնագոյն աւանդութեան եւ աւետարանական հաշուարկներուն հաւատարիմ կը մնայ միայն Հայ Առաքելական Ս.եկեղեցին՝ 6 Յունուարին միասնաբար նշելով Քրիստոսի Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօները։
 
== Պահք ==
Ըստ Հայ եկեղեցւոյ՝ Ս. Ծննդեան նախորդող մէկ շաբաթը պահոց շրջան է։ 30 Դեկտեմբերէն մինչեւ 5 Յունուարի գիշերը մարդիկ պահք կը պահեն։ Այդ ընթացքին կ'օգտագործուի բացառապէս բուսական ծագում ունեցող սնունդ։
 
Հայոց հին տոմարին համաձայն՝ Նոր Տարին կը նշուէր 1 Նաւասարդին, այսինքն 11 Օգոստոսին, որ չէր զուգադիպեր պահքին։ Հետագային՝ տոմարական նոր հաշուարկի ներմուծմամբ, Նոր Տարին կը սկսին տօնել 31 Դեկտեմբերին, որ կը զուգադիպի քրիստոնէական մեծագոյն տօնի՝տօնին՝ Ս. Ծննդեան նախընթաց պահքին։

Պահեցողները պահոց շրջանէն դուրս կու գան 5 Յունուարի երեկոյեան, երբ եկեղեցւոյ մէջ կը մատուցուի Ս. Ծննդեան Ճրագալոյցի Ս. Պատարագ եւ կը տրուի Ս. Ծննդեան աւետիսը։ Մարդիկ զիրար կ'ողջունեն «Քրիստոս Ծնաւ եւ Յայտնեցաւ, Ձեզի Մեզի Մեծ Աւետիս» ըսելով։
 
====== Ճրագալոյցի Ս. Պատարագը ======
Յիսուս Քրիստոսի Ս. Ծննդեան տօնը կը սկսի 5 Յունուարի երեկոյեան, որովհետեւ եկեղեցական օրը կը փոխուի երեկոյեան ժամերգութենէն ետք՝ ժամը 5:00-ին։ 5 Յունուարի երեկոյեան բոլորԲոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի Ճրագալոյցի Ս. Պատարագը։
 
Ճրագալոյցի Ս. Պատարագ տարին ընդամէնը երկու անգամ կը մատուցուի՝ Ս. Ծննդեան եւ Ս. Յարութեան տօներուն։ Ճրագալոյց կը նշանակէ ճրագ (մոմ) լուցանել, այսինքն՝ վառել։ Այդ օրը երեկոյեան մարդիկ եկեղեցւոյ մէջ վառած ճրագները իրենց հետ տուն կը տանին, որ կը խորհրդանշէ աստուածային լոյս, եկեղեցւոյ օրհնութիւն։
 
Ճրագալոյցը կը խորհրդանշէ բեթղեհեմեան աստղին լոյսը, որ առաջնորդեց մոգերը դէպի Յիսուս Մանուկը<ref name="տօն">{{cite web | url=http://www.qahana.am/am/holidays | title=Տօներ}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/4134 | title=Սուրբ Ծնունդ}}</ref>։։։
[[Պատկեր:Etchmiadzin cathedral.jpg|250px|աջից|Սուրբ Էջմիածին]]
 
== Ս. Ծննդեան այլ արարողութիւններ ==
[[Պատկեր:Antelias - Armeni.jpg|մինի|Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճար|ձախից]]
* 6 Յունուարին, Ս. Ծննդեան Ս. Պատարագէն ետք, կը կատարուի Ջրօրհնէքը, որ կը խորհրդանշէ [[Յորդանան]] գետին մէջ Քրիստոսի մկրտութիւնը։ Խաչով եւ Սրբալոյս Միւռոնով օրհնուած հրաշագործ ջուրը կը բաժնուի ժողովուրդին՝ իբրեւ բժշկութիւնբժշկուելու հոգեւոր եւ մարմնաւոր հիւանդութիւններէ<ref name="տօն"/>։
[[Պատկեր:Early life of Christ in the Bowyer Bible print 16 of 21. temptation of Jesus by Satan. Rubens.png|մինի|աջից|Յիսուս Քրիստոսի Մկրտութիւնը]]
 
Տող 32 ⟶ 59՝
 
Տնօրհնէք կը կատարուի նաեւ, երբ տան մէջ խաղաղութիւնը կը խախտի կամ կը զգացուի գերբնական ուժերու ներկայութիւնը<ref name="տօն"/>։
* 7 Յունուարին, ինչպէս եւ բոլոր տաղաւար (մեծ, գլխաւոր) տօներուն յաջորդող օրերըօրերուն, հանգուցեալներու յիշատակութեան օրն է՝է Մեռելոցը։ Ս. Պատարագէն ետք, բոլոր եկեղեցիներուն մէջ կը կատարուի հոգեհանգստեան արարողութիւն, որմէ ետք մարդիկ կ'այցելեն իրենց հարազատներուն շիրիմները<ref name="տօն"/>։
* Ս. Ծննդեան տօնին հանդիսութիւնները կ'աւարտին 13 Յունուարին՝ Տիրոջ Անուանակոչութեամբ, որ նուիրուած է Յիսուս Մանուկին տաճար ընծայուելուն 8-րդ օրըօրուան, թլփատելու եւ անուանակոչելու յիշատակին։ Այս շրջանը կը կոչուի «Ծննդեան ութօրէք»:
 
====== Տաղաւար տօներ ======
== Ս. Ծնունդի Աւանդական Ուտելիքները ==
Ս. Ծնունդը առաջին տաղաւար տօնն է:
 
Տաղաւար կը կոչուին Ս. Ծնունդի, [[Ս. Զատիկ|Ս. Յարութեան]], [[Վարդավառ|Վարդավառի]], Վերափոխումն Ս. Աստուածածնի եւ [[Խաչի Տօներ|Վերացման խաչի տօները]]:
 
Հին կտակարանին մէջ հրեաները մեծարարողութեամբ կը տօնէին Տաղաւարահարաց տօնը, որ նոյնինքն աշնանային բերքահաւաքի տօնն է եւ կը կատարուի եօթներորդ ամսուան 15-րդ օրը եւ կը տեւէ եօթը օր (Ղեւտ. 23: 33-43): Տաղաւարահարաց տօնը կը յիշատակուի նաեւ Նոր կտակարանին մէջ, Յիսուսի ուսուցումներուն ժամանակ: Այդ օրերուն հրեաները եօթը օր կ'ապրէին վրաններու (տաղաւարներու) տակ: Անոնք ողջակէզ կը մատուցէին` իբրեւ երախտագիտութիւն Աստուծոյ պարգեւած բարիքներուն: Կ'ենթադրուի, որ տաղաւար անուանումը  յառաջացած է հոնկէ եւ գործածական դարձած է քրիստոնէական մեծ տէրունի տօներուն համար: Ս. Ծնունդը նաեւ Աստուածայայտնութեան տօն կը կոչուի, որովհետեւ Աստուծոյ փառքը յայտնուեցաւ մարդոց մէջ:
 
=== Ս. Ծնունդի Աւանդական Ուտելիքները ===
Տօնական սեղանին վրայ պարտադիր [[Ձուկեր|ձուկ]] պէտք է ըլլար` խաշած, տապկուած կամ խմորի մէջ փաթթուած ու եփած:
 
Տող 55 ⟶ 89՝
Սոֆիային աչքը դուռը մնացեր…:|}}
 
Այս ձեւով ամէն տունէ կը ստանային քանի մը ղուրուշ եւ կամ այլ նուէրնուէրներ:
 
Նոյն երգերը կ'երգէին նաեւ թաղի երիտասարդներն ու պատանիները: Տանտիկինները պայուսակները կը լեցնէին հաւկիթով, իւղով, պտուղներով եւ զանազան նուէրներով:
Տող 61 ⟶ 95՝
Ծննդեան օրը նաեւ Մելքոն, Գասպար, Պաղտասար, Էմմանուէլ, Մանուէլ, Նազարէթ, Նազար եւ Աւետիս անունը կրող տղամարդոց անուան տօնն է: Անոնց բոլորին տուներուն սեղանները այդ օրը ճոխ կ'ըլլային, ու տան մէջ հիւրընկալութիւն ու խրախճանք տեղի կ'ունենար:
 
Սուրբ Ծնունդը հայկական տարբեր շրջանակներու մէջ կը կոչուէր նաեւ պզտիկ զատիկ: Ընդունուած սովորութեան համաձայն, Ծննդեան տօնին տան փոքրերը իրենց սորված քանի մը երգերուն համար եւ «Մելքոն, Գասպար եւ Պաղտասար, Աւետիս» երգելով` նուէրներ կը ստանային իրենց մեծերէն: Տօնին առիթով բոլոր մանուկները նոր պարեգօտ-զգեստ, գդակ, կօշիկ կը հագուէին, որ մեծ ուրախութիւն կը պատճառէր անոնցիրենց:
 
ժողովուրդին մէջ տարածուած աւետիսներէն էր նաեւ`
 
{{քաղուածք|Ձեր հեռաւորք գային շուտով, աւետիս,
 
Եւ ձեր ոչխարն` հոտերով, աւետիս,
 
Կարսան ձեր լցուի գինով, աւետիս,
 
Եւ տունը ձեր` շէն բարիքով, Աւետիս…:|<ref>[https://www.aztagdaily.com/archives/330919 ժողովուրդին մէջ տարածուած աւետիսներէն]</ref>}}
 
Մովսէս Խորհենացիի Ս. Ծննդեան օրհնութեան շարականը, աւանդաբար, դարեր շարունակ կը հնչէ ու կ'աւետէ մեծ ուրախութեամբ Քրիստոսի ծնունդը եւ յայտնութիւնը: