«Ֆրանսա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Ֆրանսական Հանրապետութիւն''' (ֆր․՝ République française) (յայտնի նաեւ որպէս '''Ֆրանսա'''), միաւորական (անգլ․՝ unitary) կիսանախագահական հանրապետութիւն է [[Արեւմտեան Եւրոպա]]յի մէջ, իր քանի մը անդրծովեան տարածքներով եւ կղզիներով, որոնք տեղակայուած են Հնդկական, Խաղաղական եւ Ատլանտեան ովկիանոսներուն մէջ։ Մայրցամաքային Ֆրանսան կ’երկարի [[Միջերկրական ծով]]էն մինչեւ [[Անգլիական նեղուց]] եւ [[Հիւսիսային ծով]], [[Հռենոս]]էն մինչեւ [[Ատլանտեան ովկիանոս]]։ ԶայնՅաճախ յաճախկը անուանուած ենկոչուի l'Hexagone (վեցանկիւն), անոր տարածքի աշխարհագրական պատկերին պատճառով։ Անիկա Արեւմտեան Եւրոպայի մեծագոյն երկիրն է եւ երկրորդ ամենամեծը աշխարհի մէջ իր բացառիկ տնտեսական գօտիով՝ 11,035,000 ք․մ․², զիջելով միայն [[Միացեալ Նահանգներ]]ուն (11,351,000² / 4,383,000 ք․ մղոն)։

Նախորդ 500 տարիներուն ՖրանսանՖրանսա ունեցած էէր գերիշխող դիրք մշակութային, տնտեսական, ռազմական եւ քաղաքական ասպարէզներուն մէջ, ինչպէս Եւրոպայի, այնպէս ալ ամբողջ աշխարհի մէջ։ 17-րդ եւ 18-րդ դարերուն ընթացքին, Ֆրանսայի գաղութները դարձան [[Հիւսիսային Ամերիկա]]յի եւ Հարաւհարաւ-արեւելեան Ասիոյ հսկայական մասը․ 19-րդ դարուն եւ 20-րդ դարու սկիզբներուն, Ֆրանսան կառուցեց այդ ժամանակուայ երկրորդ ամենամեծ գաղութատիրական տէրութիւնը, ներառելով Հիւսիսայինհիւսիսային, Արեւմտեանարեւմտեան եւ Կեդրոնականկեդրոնական [[Ափրիկէ]]ի, Հարաւհարաւ-արեւելեան Ասիոյ մեծ մասը, ինչպէս նաեւ տիրացաւեւ Քարիպեան եւ Խաղաղ ովկիանոսեան շատ կղզիներու։կղզիներ։

Ֆրանսայի հիմնական գաղափարները արտայայտուած են մարդու իրաւունքներու եւ քաղաքացիի հռչակագրով։ Ֆրանսայի ՀանրապետութիւնըՍահմանադրութիւնը կը բնորոշուիբնորոշէ որպէսհանրապետութիւնը իբրեւ անբաժանելի, [[աշխարհիկ]], ժողովրդավարական եւ ընկերայնականընկերային երկիր իր սահմանադրութեամբ<ref>Ֆրանսիայի սահմանադրության առաջին հոդված ... La France est une République indivisible, laïque, démocratique et sociale.</ref>։ Ֆրանսան մէկն էՖրանսա աշխարհի առաւել զարգացած երկրներէներկիրներէն մէկն է<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf Յաղթահարման արգելքներ. Մարդկային տեղաշարժը եւ զարգացումը]։ Մարդու զարգացման զեկոյց 2009։ Միացեալ ազգերու զարգացման ծրագիր Նիու Եորք. ISBN 978-0-230-23904-3</ref>․ իր անուանական [[ՀՆԱ]]-ի ( համախառն ներքին արտադրանք) մակարդակով, ՖրանսանՖրանսա իններորդն է աշխարհի եւ երկրորդը՝ Եւրոպայի մէջ<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2195.html ՀՆԱ-ի մակարդակ (հաշուարկուած պաշտօնական փոխարժէքով)], ԿՀՎ աշխարհի երկրներու տեղեկագիր</ref>։ ՖրանսանՖրանսա իր կենսամակարդակով առաջինն է Եւրոպայի մէջ (եւ 4-րդը՝ աշխարհի մէջ)<ref>Credit Suisse-ի 2010-ի համաշխարհային հարստութեան զեկոյց "Եւրոյով եւ ԱՄՆ տոլարով հաշուարկուած ֆրանսայի տնտեսական հարստութիւնը շատ մեծ է։ Չնայած Ֆրանսայի մէջ կ՛ապրին աշխարհի չափահասներու միայն 1,1%-ը, Ֆրանսան իր կենսամակարդակով չորրորդն է աշխարհի մէջ, Չինաստանէն ետք, սակայն քիչ մը աւելի Գերմանիայէն։" [http://thewisebuck.com/wp-content/uploads/2010/10/credit_suisse_global_wealth_report1.pdf]</ref>։

Ֆրանսայի ռազմական պիւտճէն երրորդն է աշխարհի մէջ<ref name="The SIPRI Military Expenditure Database">{{cite web|url=http://milexdata.sipri.org/ |title=Սթոքհոլմի միջազգային խաղաղութեան հիմնարկ (SIPRI) ռազմական ծախսեր |publisher=Milexdata.sipri.org |accessdate=16 Յուլիս 2011}}</ref>․ ան[[ՆԱԹՕ]]-ի երրորդ ամենամեծ ռազմական ուժն է [[ՆԱԹՕ]]-ի մէջ եւ ունի ԵՄ ([[Եւրոպական Միութիւն|Եւրոպական Միութեան]]) ամենամեծ բանակը։բանակը Ֆրանսանունի։ Ֆրանսա նաեւ ունիաշխարհի երրորդ ամենաշատ [[կորիզային զէնք]]ի պաշարները աշխարհի մէջունի<ref>{{cite web|url=http://www.fas.org/programs/ssp/nukes/nuclearweapons/nukestatus.html |title=Ամերիկեան գիտնականներու միութիւն. Միջուկային զօրքերու իրավիճակը |publisher=Fas.org |date=26 Մայիս 2010 |accessdate=9 Օգոստոս 2010}}</ref>։

Ֆրանսան կը հանդիսանայ ՄիաւորուածՄիացեալ ազգերուԱզգերու կազմակերպութեանԿազմակերպութեան ([[ՄԱԿ]]) հիմնադիր անդամ, նաեւ Ֆրանքոֆոնիայի, Մ8 (8 Մեծագոյն երկիրներ), Մ20, ՆԱԹՕ-ի, ԴՀԶՔ, ՀԱԳ եւ Լատինական միութեան անդամ։

"Ֆրանսա" անունը ծագում առած է [[լատիներէն]] Francia բառէն, որ կը նշանակէ "Ֆրանքներու երկիր"<ref>{{cite web|url=http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml |title=Ֆրանսիայի պատմություն |publisher=Discoverfrance.net |accessdate=17 Հուլիսի 2011}}</ref>։ ԿանԱյլ նաեւտարբերակներ այլալ տարբերակներկան, կապուած «ֆրանք» անունին ծագումնաբանութեան հետ։ Անոնցմէ մէկը առաջյառաջ եկած է նախագերմաներէն frankon բառէն, որ կը թարգմանուի գեղարդ, որովհետեւ ֆրանքներուն արձակած կացինները կը կոչուէին ֆրանսիսքա<ref>{{cite book |last2=Blair |first2=Claude |last1=Tarassuk |first1=Leonid |url=https://books.google.am/?id=UJbyPwAACAAJ |year=1982 |title=Զորքերի և զենքի մասին ամբողջական հանրագիտարան. զենքի և զրահի մասին ամենամեծ ամբողջական գրադարանը նախապատմական ժամանակներից մինչ մեր օրերը։ |page=186 |publisher=Simon & Schuster |isbn=067142257X |accessdate=2011 թ․ հուլիսի 5}}</ref>։ Մէկ այլԱյլ տարբերակով, «ֆրանք» գերմանական լեզուներով կը նշանակէ ազատ։

ՀնագէտներունՀնագիտական իրականացուցածպեղումները պեղումներէնպարզած պարզուած էեն, որ Ֆրանսայի տարածքին մարդը բնակութիւն հաստատած է աւելի քան 1․81,8 միլիոն տարի առաջ<ref name="Ժան Կարպենիե 1987 էջ.17">Ժան Կարպենիե (dir.), Ֆրանսուա Լեբրուն (dir.), Ալեյն Տանոյ, Էլիզաբեթ Կարենիե էթ Ժան Մարի Մեյուր (préface de Jacques Le Goff), Ֆրանսիայի պատմություն, Points Seuil, coll. « Histoire », Փարիզ, 2000 (1re éd. 1987), p. 17 ISBN 2-02-010879-8</ref>։ Նախնադարուն մարդիկ ստիպուած էին ապրիլ քոչուորականթափառական կեանքով՝կեանքով, հիմնականօրէնհիմնականին զբաղուելովզբաղւելով [[Որսորդութիւն|որսորդութեամբ]] եւ հաւաքչութեամբ<ref name=Jean>Jean Carpentier 1987 p.17</ref>։ Ֆրանսայի մէջ մեծ թիւով նկարազարդ քարանձաւներ հաշուած են վերին պալեոլիթիհին քարէ դարաշրջանէն, որոնց լաւագոյն նմուշներէն մէկն էմէկը Լասքօ քարանձաւի նկարներընկարներն են<ref name=Jean/> (Տորտոն, մօտաւորմօտաւորապէս 18000Ք.Ա. Ք․Ա․18000)։

Վերջին սառնոտսառն դարաշրջանի աւարտին ( Ք․Ա․ 10000), կլիման բարելաւուեցաւ<ref name="Ժան Կարպենիե 1987 էջ.17"/>, եւ մօտ Ք․Ա․ 7000-էն Արեւմտեան [[Եւրոպա]]յի այս հատուածը մտաւ ՆեոլիթեանՀին քարէ դարաշրջան, եւ բնակիչները անցան նստակեաց կեանքի։ Ք․Ա․ 4-րդ եւ Ք․Ա․ 3-րդ հազարամեակներուհազարամեակներուն միջեւ տեղի ունեցած ժողովրդագրական եւ գիւղատնտեսական բուռն զարգացումէն ետք, Ք․Ա․ 3-րդ հազարամեակի վերջաւորութեան ի յայտ եկաւ մետաղագործութիւնը,մետաղագործութիւնը։ մարդիկՄարդիկ սկսան օգտագործել [[պրոնզ]], [[պղինձ]], [[ոսկի]], յետագային նաեւ [[երկաթ]]<ref>Carpentier et al 2000, pp. 20–24</ref>։