Ուիքիփետիա

«Բիւզանդիոն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրում
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
 
Տող 1.
 
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=քաղաք|պատկեր=Locator map Byzantion.PNG|պատկերի նկարագրութիւն=Բիւզանդիոն|երկիր=Թուրքիա|բնօրինակ անուանում=Βυζάντιο|կը գտնուի ափին=Վոսպոր|շրջանի տեսակ=յունական գաղթօճախ|հիմնադրումի թուական=Ք․Ա․ 7-րդ դար|ղեկավար=Հիմնադիր՝ Վիզաս Մեղարացի թագաւոր}}
'''Բիւզանդիոն''' ([[Յունարէն|յուն․՝]] Βυζάντιο, Βυζαντίς), հին յունական գաղթօճախ հիմնուած Ք․Ա․Ք․ա 7-րդ դարուն [[Մեղարա|Մեղարայի]] յոյն բնակիչներէն։ Հետագային կը դառնայ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական կայսրութեան]] մայրաքաղաքը [[Պոլիս|ԿոստանտնուպոլիսԿոստանդնուպոլիս]] անունով։
 
== Անուանում ==
Մեղարայի Նիսոս թագաւորին զաւակը Վիզաս Մեղարացիներու գաղթօճախներ հիմնելու ծրագրին ղեկավար կը նշանակուի։ Ք․Ա․Ք․ա 657-ին, մեղարացի գաղթականներ Վիզասի առաջնորդութեամբ կը հաստատուին ՎոսպորիՊոսֆորի Ոսկեղջիւր ծոցի ափերուն եւ կը հիմնեն յունական գաղթօճախ մը, որուն կու տան իրենց Վիզաս առաջնորդին՝ թագաւորին, անունը Բիւզանդիոն ([[Յունարէն|յուն.`]] Βυζας - Βυζάντιο)։
 
== Դիցաբանութիւն ==
[[Պատկեր:Byzantium - es(1).svg|ձախից|մինի|Բիւզանդիոն]]
Ըստ յունական դիցաբանութեան, մեղարացիները կը հետեւին Տելֆի Պատգամախօսի ցուցմունքներուն․ գաղթօճախը հիմնել «կոյրերու» քաղաքին դիմացը։ Իբրեւ կոյրեր կ՛ կ'ակնարկուին Հալքիտոնայի ([[Նիքոմիտիա]]) քաղաքին բնակիչները, որոնք քաղաքը հիմնած էին աւելի կանուխ, ՎոսպորիՊոսֆորի դիմացի ասիական ափին, առանց նկատի առնելու եւրոպական ափին առաւելութիւնները։
 
== Բիւզանդիոնի դիրքը ==
[[Պատկեր:Coin of Byzantium.PNG|մինի|Բիւզանդիոնի դրամ․ վրան յունարէնով գրուած է Բիւզանդիոն]]
[[Պատկեր:BYZANTION Circa B.C. 400—350.jpg|մինի|Բիւզանդիոնի դրամ, Ք․Ա․ 400-350]]
Համեմատելով երկու քաղաքներուն վայրերը, Բիւզանդիոնի դիրքը յարմար է պաշարումի պարագային։ Քաղաքին Աքրոփոլիսը Ոսկեղջիւր ծոցին եւ ՎոսպորիՊոսֆորի միացման կէտին գտնուելով ծովու ջուրերէն պաշտպանուած է եւ միայն արեւմտեան մասին կառուցուած են բարձր պարիսպներ։ Առաւել, Բիւզանդիոնի դիրքը կը հսկէ ծովու ճամբաները եւ հնարաւորութիւն կու տայ ՎոսպորիՊոսֆորի երկայնքին նոր գաղթօճախներու հիմնադրութեան։ Նաեւ, կլիմայական պայմանները նպաստաւոր են․ ՎոսպորինՈսփորին ցուրտ հոսանքները անձրեւ կը բերեն բերրի դարձնելով մշակման հողերը եւ անմշակ տարածքները անտառներով հարստացնել։
 
== Պատմական տեղեկութիւններ ==
[[Պատկեր:Cistern Topkapi Istanbul 2007 017.jpg|ձախից|մինի|Բիւզանդիոնի ջրամբարը, այսօրուան Թոփգափուի պալատ]]
Բիւզանդիոնը արագօրէն կը զարգանայ։ Կ՛ Կ'ամրացուի եւ ասիական ափերուն նոր տարածքներ կը գրաւէ։ Ըստ [[Փաֆսանիաս|Փաֆսանիասի]] հնադարի ամենէնամէնէն լաւ ամրացուած քաղաքներէն եղած է։
 
=== Դասական եւ հելլենիստական ժամանակաշրջաններ ===
Բիւզանդիոն [[Տիլոս|Տիլոսի]] Դաշինքին մաս կազմած է։ [[Պելոպոնեզի Պատերազմ|Պելոպոնեզի Պատերազմին]] (Ք․Ա․Ք․ա 431 - 405) սկիզբին [[Աթէնք|Աթէնքի]] կողմ կը դիրքորոշուի, իսկ Ք․Ա․Ք․ա 411-ին Աթենեան Դաշինքէն դուրս կ՛ կ'ելլէ եւ յաջորդ տարին Սփարթիին Քլէարհոս զօրավարը Բիւզանդիոնը կը գրաւէ․ որպէսզի արգելք հանդիսանայ [[Սեւ Ծով|Սեւ Ծովէն]] [[Աթէնք]] ցորենի արագման։
 
Ք․Ա․Ք․ա 409-ին Աթենացիներուն Ալքիվիատիս զօրավարը Բիւզանդիոնը կը գրաւէ։ Քլէարհոս կը մեկնի։ Յաջորդող տասնամեակին, քաղաքը մերթ Սփարթիին եւ մերթ Աթէնքին ձեռքը կ՛ կ'իյնայ։
 
Բիւզանդիոն Մակեդոնիոյ Ֆիլիպոս Բ․ի թագաւորին հետ խաղաղութեան դաշինք կը կնքէ, սակայն վերջինը քաղաքը կը պաշարէ (Ք․Ա․Ք․ա 341-ին) երբ Բիւզանդիոն կը մերժէ Աթէնքին դէմ ելլել։ [[Մեծն Աղեքսանտր|Մեծն Աղեքսանտրի]] տարիներուն քաղաքը կիսանկախ է։ Յաջորդող տարիներուն Բիւզանդիոն կը ձգտի տարածուիլ, որպէսզի առեւտրական ճամբաները հսկէ։
[[Պատկեր:Coinage with Byzas 2nd 3rd century CE.jpg|մինի|Վիզասի դիմանկարով դրամ]]
 
=== Հռոմէական շրջան ===
[[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական]] գրաւման սկզբնական շրջանին, Բիւզանդիոն կիսանկախ եւ ազատ քաղաքի իրաւունքներ կ՛ կ'ունենայ։ Սակայն այս դրութիւնը կը վերջանայ Վեսբասիանոս կայսրի ժամանակ եւ կը դառնայ հռոմէական հասարակ նահանգ մը։ Անտոնիոս կայսրի ժամանակ, ենթակառոյցներ կը շինուին․ Տիոս սրբավայրի լոգարանները, թատրոն, ձիարշաւարան եւ ուրիշ։ Նոյն ժամանակ, քաղաքը կ՛ կ'անուանուի Աուկուսթա Անտոնինա ''Augusta Antonina''։ Գոթերու արշաւանքներուն, Բիւզանդիոն կը դիմանայ։ 324-ին ԿոստանտինԿոստանtին Ա․ կայսր, Բիւզանդիոնի դիրքին առաւելութիւնները նկատի առնելով, կ՛ կ'որոշէ կայսրութեան մայրաքաղաքը հոն տեղափոխել եւ քաղաքը կ՛ կ'անուանուի [[Պոլիս|Կոստանդնուպոլիս]]։
 
<ref>[http://istoriatonmegaron.blogspot.com/2013/05/blog-post_6058.html Մեղարային պատմութիւնը, Վիզաս{{ref-el}}]</ref> <ref>[http://constantinople.ehw.gr/forms/fLemma.aspx?lemmaId=10949 Բիւզանդիոնը հնադարին, 12-6-2008, Քամարա Աֆրոտիթի{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.jstor.org/stable/283503?origin=crossref jstor - Կոստանդնուպոլսոյ անունները{{ref-en}}]</ref> <ref>[[iarchive:greekcoinstheirp00warduoft|Հնադարի յունական դրամներ Ward, John, 1832-1912, Hill, George Francis, Sir, 1867-1948{{ref-el}}]]</ref>
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Բիւզանդիոն» էջէն