Արշարունեաց Դպրոցներ

Արշակունեաց դպրոցներ

Արշակունեաց դպրոցները, կը գործեն V– XIV դարերուն, Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Արշարունիք գավառին մէջ։ Մեզի հայտնի գրչութեան հնագոյն խոշոր դպրոցներ եղած են Մայրաձոր անապատն ու Սանդղկավանքը։ Կը հիմնադրուին V դարին, Մեսրոպ Մաշտոցի եւ Սահակ Ա Պարթեւի աշակերտներ Թաթուլի ու Վարոսի ջանքերով։ Բուռն կը ծաղկին ապրել VI դարին։ Այնտեղ ընդգրկուած էին 36 ընտիր գրչագրեր։ Ուսուցանել են գրչության արվեստներ՝ աստվածաբանութիւն եւ փիլիսոպայություն։

Այրարատ

Ըստ Ստեփանոս Օրբելեան՝ Արշարունեաց դպրոցը VII դարուն կը համարուի «վարդապետարան հայոց...»։ Արշարունեաց իշխաններուն բացի դպրոցը կը հովանաւորէ Բագրատունիները եւ Կամսարականները։ Վահան Կամսարականի խնդրանքով «քաջ փիլիսոփա եւ նախընտիր վարդապետ» հռչակուած Գրիգորիս Արշարունին VIII դարու սկիզբին կը շարադրէ «Մեկնութիւն ընթերցուածոց» աշխատութիւնը։ X դարի վերջին Կարսի Աբաս թագաւորը (984–1029 թուականներ) Արշարունեաց գաւառում կառուցած է վանք՝ կից կառոյցներով եւ համալրել։ Նոյն դարին աչքի ինկած է Վարդկավանքի դպրոցը, վարդապետարանը վերաշինող՝ առաջնորդ Վարդիկի անունով։ Հաճախադեպ արշավակրոնավորներովնքները կը կործանեն մշակութային կենտրոնները, սակայն անոնցմէ ոչ հեռու կը ծաղկին այլ կեդրոններ։ X դարի Կաղզվանի մոտ հիմնադրուած է Կամրջաձորի դպրոցը, որ ունեցած է մոտ 300 միաբան սան։ Նշանաւոր էին Սամուել Կամրջաձորեցին, նրա աշակերտներ Ստեփանոս Ասողիկը եւ Գեւորգ Թառիճեցին (Ուռճեցին)։ XI դ. կը զարգացնեն ապրիլ Մայրաձորի կամ Կանչնուտի եւ Սանդղկավանքի գրչութեան դպրոցները։ Առաջին դարից մեզի հասած է «Մողնու», «Սանդղկավանքի» եւ «Բեկյունց» Աւետարանները, որոնց նկարազարդումները (գրիչ եւ ծաղկող՝ Հովհաննես Սանդղկավանեցի) հայ մանրանկարչութեան արժեքավոր գործերէն են։ XIV դարու հայտնի էին Հանկիւնաց վանքի, Կաղզվանի եւ գրչութեան այլ դպրոցներ։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայաստան» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։