«Աւստրալիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 24.
Այս ամբողջ գիրքի բնագիրին մէջ «Australia» բառին միակ օգտագործումն է, սակայն Ռոպըրթ Պրունիի «Թերա Աուստրալիսի բուսաբանութեան մասին [[Աշխարհագրութիւն|աշխարհագրական]] եւ համակարգուած ընդհանուր տեղեկութիւններ» (անգլ.՝ General remarks, geographical and systematical, on the botany of Terra Australis; 1814) գիրքի յաւելուած III-ին համընդհանուր կ՜օգտագործուի «Australian» ածականը<ref name="Bennett 1868">{{Cite book|editor=Բերնետ, Ջ. Ջ.|year=1866–68|title=Ռոբերտ Բրաունի տարաբնույթ բուսաբանության մասին աշխատությունները|volume=2|chapter=Տերա Աուստրալիսի բուսաբանության մասին աշխարհագրական և համակարգված ընդհանուր տեղեկություններ|pages=1–89}}</ref>, եւ այս գիրքը հանդիսացած է այս բառին առաջին փաստագրական օգտագործումը<ref name="Mabberley 1985">{{Cite book|first=Դևիդ|last=Մեբերլի|year=1985|title=Յուպիտեր բոտանիկուս. Ռոբերտ Բրաունը Բրիտանական թանգարանից|publisher=Բրիտանական թանգարան (Բնության պատմություն)|isbn=3-7682-1408-7}}</ref>։ Չնայած տարածուած կարծիքին, այս գիրքը յատուկ դեր չէ ունեցած «Australia» բառի ընդունման եւ օգտագործման մէջ, այս անուանումը տարածում գտած է այս գիրքին հրատարակումէն ետք մօտ տասը տարուան ընթացքին։ [[Նոր Հարաւային Ուելս]]ի նահանգապետ, Լաքլան Մաքուորին կ՛օգտագործէր այդ անուանումը իր պաշտօնական նամակագրութեան մէջ [[Անգլիա (արեւմտահայերէն)|Անգլիոյ]] հետ։ 1817-ի [[Դեկտեմբեր 12]]-ին ան առաջարկեց Բրիտանական կայսրութեան գաղութներու գործերով զբաղուող նախարարութեանը օգտագործել «Australia» անուանումը, որպէս պաշտօնական անուանում<ref name=autogenerated1>Ուիկենդ ավսրալիան, 30-31 դեկտեմբեր 2000, էջ՝ 16</ref>։ 1824-ին, Բրիտանական ծովակալութիւնը վերջնականապէս ընդունեց այս մայր ցամաքի անուանումը<ref>{{Cite book|last=Ներգաղթի և քաղաքացիության բաժին|title=Կյանքը Ավստրալիայում|publisher=Ավստրալական Միություն|year=2007|page=11|isbn=978-1-921446-30-6|url=http://www.immi.gov.au/living-in-australia/values/book/english/lia_english_part1.pdf|accessdate=30 մարտ 2010}}</ref>։
=== Աւստրալիան մինչ եւրոպացիները (մինչ 1606 թուական) ===
[[Պատկեր:Aboriginal Art Australia.jpg|մինի|ձախից|200px|Տեղացիներուն նկարները Քաքատու ազգային այգիին մէջ, որոնք մօտ 30 000 տարեկան են]]
Աւստրալիական նախնիներուն (անգլ.՝ aboriginal) նախնիները Աւստրալիա յայտնուած են շուրջ 40-60 հազար տարի առաջ (ըստ ուրիշ տուեալներու՝ մօտ 70 հազար տարի առաջ)<ref>Peter Hiscock (2008). ''Archaeology of Ancient Australia''. Routledge: London. ISBN 0-415-33811-5</ref><ref>John Mulvaney and Johan Kamminga (1999). ''Prehistory of Australia''. Allen and Unwin, Sydney. ISBN 1 864489502</ref>. [[Մարդիկ (արեւմտահայերէն)|մարդ]]իկ ծովու ճամբով Աւստրալիա տեղափոխուած են այն ժամանակ, երբ դեռ Նոր Կուինեան եւ Թասմանիան (անգլ.՝ New Guinea and the island of Tasmania) մայր ցամաքին մաս կը կազմէին։ Այս հանգամանքն ալ իրենց կը դարձնէ աշխարհի ամենավաղ ծովային ճամբորդները։<ref>Ron Laidlaw «Aboriginal Society before European settlement» in Tim Gurry (ed)(1984) ''The European Occupation.'' Heinemann Educational Australia, Richmond. p.40. ISBN 0 85859 2509</ref>։ Աշխարհամասը մարդոցմով սկսած է բնակուիլ 42-48 հազար տարի առաջ<ref>{{cite web |author=Ռիչարդ Գիլիփս |year=2002 |url=http://www-personal.une.edu.au/~pbrown3/Gillespie02.pdf |title=Dating the First Australians (full text) |journal=Radiocarbon |volume=44 |issue=2 |format=PDF |pages=455–472 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 07–ին|archiveurl=http://web.archive.org/web/20030718074926/http://www-personal.une.edu.au/~pbrown3/Gillespie02.pdf|archivedate=2003-07-18}}</ref>։
Ամենահին մարդկային մնացորդները գտած են Մունկօ լիճին մէջ (անգլ.՝ Lake Mungo, որ չոր գետ մըն է Նոր Հարաւային Ուելսի (անգլ.՝south-eastern Australia) նահանգին հարաւ-արեւելքը։<ref>{{cite journal| author = Bowler JM, Johnston H, Olley JM, Prescott JR, Roberts RG, Shawcross W, Spooner NA. |title = New ages for human occupation and climatic change at Lake Mungo, Australia. | journal = Nature |volume = 421 |issue = 6925 | year = 2003 | pages = 837–40 | pmid = 1259451 | doi = 10.1038/nature01383 | url= }}</ref>։ Այդ մնացորդները կը ներկայացնեն երկրի վրայ գտնուած ամենահին դիակիզուած (դիակիզել - անգլ.՝ cremate) օրինակը, որ կը վկայէ այն մասին, որ Աւստրալիական տեղացիք կամ բնիկներուն կամ նախնիներուն մօտ անցեալին եղած են [[Ծէս|ծիս]]ակարգեր<ref>Bowler, J.M. 1971. Pleistocene salinities and climatic change: Evidence from lakes and lunettes in southeastern Australia. In: Mulvaney, D.J. and Golson, J. (eds), Aboriginal Man and Environment in Australia. Canberra: Australian National University Press, pp. 47-65.</ref>։
Բնաշխարհիկ (անգլ.՝ aboriginal) արուեստը կը համարուի աշխարհի հնագոյն աւանդոյթներէն պահպանուող արուեստը<ref name="NGVindig">{{cite web|url=http://www.ngv.vic.gov.au/whats-on/exhibitions/exhibitions/the-indigenous-collection|title=The Indigenous Collection|work=The Ian Potter Centre: NGV Australia|publisher=National Gallery of Victoria|accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 6|dead-url=404}}</ref>։ Արուեստի տարիքը կը գնահատեն շուրջ 30 000 տարեկան եւ կարելի է տեսնել Աւստրալիոյ տարածքին՝ յատկապէս՝ Ուլուրույի (անգլ.՝ Uluru կամ Ayers Rock) եւ ՔաՔատու (անգլ.՝ Kakadu National Park) ազգային այգիին մէջ։<ref>{{cite web|url=http://www.environment.gov.au/parks/kakadu/|title=Environment.gov.au|publisher=Environment.gov.au|date=2011-07-08|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dRjaxq|archivedate=2012-02-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.environment.gov.au/parks/uluru/index.html|title=Environment.gov.au|publisher=Environment.gov.au|date=2011-07-08|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dSumXW|archivedate=2012-02-02}}</ref> ։ Տարիքի եւ ժայռապատկերներու քանակով Աւստրալիոյ քարանձաւները կը համապատասխանեն [[Եւրոպա]]յի Լասքօ - Ֆրանսայի մէջ (անգլ.՝ Lascaux cave in France) Ֆրանսա եւ Ալթամիրա - [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ (անգլ.՝ The Cave of Altamira in Spain) [[Քարանձաւ|քարանձաւ]]ներուն<ref>{{cite web | url = http://www.cultureandrecreation.gov.au/articles/indigenous/art/index.htm | title = Indigenous art | work = Australian Culture and Recreation Portal | publisher = Australia Government | accessdate = 26 September 2010 | archiveurl = http://www.webcitation.org/659dTrBuG | archivedate = 2012-02-02}}</ref><ref>{{cite web|author=Australia|url=http://australianmuseum.net.au/The-spread-of-people-to-Australia/|title=Australianmuseum.net.au|publisher=Australianmuseum.net.au|date=2011-07-01|accessdate=2011 թ․ հուլիսի 14|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dUodkP|archivedate=2012-02-02}}</ref>։
Ք․Ա․ 10-12 հազարամեակներուն Թասմանիան անջատուած է կամ բաժնուած է մայր ցամաքէն եւ որոշ քարէ գործիքներ չեն հասած թասմանցիներուն (օրինակ «Պումերանկի» Ոլրանետի օգտագործումը) (այսինքն՝ Ոլրանետ անգլ.՝ boomerang)<ref>Julia Clark (c.1992) «Aboriginal People of Tasmania», p.3 in ''Aboriginal Australia'', produced by Aboriginal and Torres Strait Islander Commission (ATSIC)ISBN 0-644-24277-9</ref> ։ Վաղ ժամանակներուն Աւստրալիոյ հարաւ-արեւելքը հրաբուխներ ժայթքած են<ref>Richard Broome (1984) ''Arriving'', p.6</ref>։ Աւստրալիոյ հարաւ-արեւելքը գտնուող Վիքթորիա նահանգի՝ Քոնտահ լիճին մէջ գտած են սննդամթերքի պաշարներով բնակավայր<ref>Richard Broome(1984)'' Arriving'', p.8.</ref>։ Դարերով (Makassar) մաքասսարները առեւտուր ըրած են Աւստրալիոյ բնիկներուն հետ՝ յատկապէս Արնեմ Լենտ-ի (Arnhem Land) հիւսիս-արեւելքը գտնուող Եոլնկոյի (Yolngu) բնակիչներուն հետ։
== Ծանօթագրութիւններ ==
| |||