«Աւստրալիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 70.
19-րդ դարու 50-ականներուն Աւստրալիոյ մէջ ոսկէ տենդ սկսաւ<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 283-85.</ref>։ 1854 թուականին տեղի ունեցաւ Եւրիքեան ապստամբութիւնը, որ ուղղուած էր հանքերու համար ոսկիով արտօնագիրեր ձեռք բերելու դէմ։ Այդ առաջին քաղաքացիական անհնազանդութինն էր<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp.227-29.</ref>։ 1855 եւ 1890 թուականներու ընթացքին, վեց գաղունթեր ստացան պատասխանատու ղեկավարութեան կարգավիճակ, բայց միեւնոյն ժամանակ իրենք կը մնային Բրիտանական կայսրութեան կազմին մէջ։ [[Լոնտոն]]ի մէջ տեղակայացուած Բրիտանական կայսրութեան գաղութներու գործով նախարարութիւնը որոշ հարցերու շուրջ կը պահէր իր հսկողութիւնը՝ հիմնականօրէն արտասահմանեան գործերու, պաշտպանութեան<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 138-39.</ref> պաշտպանության<ref>{{Cite news|title=Colonial Defence and Imperial Repudiation|url=http://paperspast.natlib.govt.nz/cgi-bin/paperspast?a=d&d=DSC18601113.2.12&l=mi&e=-------10--1----0-all|date=13 November 1860|issue=vol XVII, issue 1349|newspaper=Daily Southern Cross|accessdate=2010 թ․ ապրիլի 4}}</ref> եւ միջազգային ծովային փոխադրական ոլորտներուն մէջ։
== Դաշնութիւն ==
[[Պատկեր:Anzac2.jpg|մինի|ձախից|ԱՆԶԶԿ-ի օրուան նուիրուած վերջին հաղորդագրութիւնը [[Մելպուռն]]ի նաւահանգիստին մէջ ([[Վիքթորիա (նահանգ)|Վիքթորիա]] նահանգ): Նմանատիպ արարողութիւններ Աւստրալիոյ բազմաթիւ քաղաքներուն եւ արուարձաններուն մէջ։]]
1901 թուականի [[Յունուար 1]]-ին տասնամեակի ծրագիրը, խորհրդակցութիւներու եւ քուէարկութեան հետեւանքով ստեղծուեցաւ Դաշնային Աւստրալիա՝ Աւստրիալական Միութիւն<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 243-44.</ref>։ [[1907]] թուականին ստացաւ Բրիտանական կայսրութեան գիրիշխանութեան (Dominion) կարգավիճակ։ Դաշնային Աւստրալիոյ մայրաքաղաքային տարածաշրջանը (աւելի ուշ կոչուած որպէս Աւստրալիական մայրաքաղաքային տարածք) ձեւաւորուած է [[1911]] թուականին՝ որպէս դաշնային ապագայ մայրաքաղաք՝ Քանպերրա։ Աւստրալական Միութեան ձեւաւորումէն մինչեւ Քանպերրայի շինարարութեան աւարտը՝ 1927 թուական, մայրաքաղաքի գործառնութիւնները (functions) իրականացուց Մելպուռնը<ref>{{cite web|url=http://uninews.unimelb.edu.au/news/4332/|title=When Melbourne was Australia’s capital city|last=Otto|first=Kristin|date=25 June – 9 Հուլիս 2007|publisher=University of Melbourne|accessdate=29 Մարտ 2010|location=Melbourne, Victoria}}</ref>։ 1911 թուականին Հարաւային Աւստրալիոյ նահանգի հիւսիսային տարածքի հաշուին ձեւաւորուած է Հիւսիսային տարածքը<ref>{{Cite book|url=http://books.google.am/?id=-embDa-x6MwC|title=Official year book of the Commonwealth of Australia|publisher=Australian Bureau of Statistics|year=1957|accessdate=2010 թ․ մարտի 29}}</ref>։ 1914 թուականին Աւստրալիան կամաւոր կերպով մասնակցած է [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ին յօգուտ Բրիտանական կայսրութեան<ref>{{книга|автор=Bean, C. Ed.|заглавие=Volume I — The Story of Anzac: the first phase|ссылка=http://www.awm.gov.au/histories/ww1/1/index.asp|издание=First World War Official Histories 11th Edition|год=1941}}</ref><ref>Stuart Macintyre, ''The Oxford History of Australia: vol 4'' (1986), p. 142</ref>։ Պատերազմի ժամանակ աւստրալիացիները մասնակցած են Արեւմտեան ճակատի բազմաթիւ խոշոր պայքարներուն<ref>{{cite web|url=http://www.awm.gov.au/atwar/ww1.htm|title=First World War 1914–1918|publisher=Australian War Memorial|accessdate=2006 թ․ դեկտեմբերի 5|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dbbjSs|archivedate=2012-02-02}}</ref>։ Պատերազմին մասնակցած մօտ 416 000 աւստրալիացիներէն 60 000-ը մահացած են, 152 000-ը՝ վիրաւորուած<ref>{{Cite book|last=Tucker|first=Spencer|title=Encyclopedia of World War I|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, CA|year=2005|page=273|isbn=1-85109-420-2|url=http://books.google.am/?id=2YqjfHLyyj8C&pg=PA273&dq&q|accessdate=2010 թ․ մայիսի 7}}</ref>։ Շատերը Կալիփոլիի (Gallipoli) տակ Աւստրալիա-[[Նոր Զելանտա]]կան զինուորական ջոկատի (Australian and New Zealand Army Corps - ANZACs) պարտութիւնը կը համարեն համազօր կամ համանման ազգի որոշման կամ սահմանագծման (analogous nation-defining event), անոր առաջին մարտական մեծ գործողութեան օր<ref>Macintyre, 151-53</ref><ref>{{Cite book|last=Reed|first=Liz|title=Bigger than Gallipoli: war, history, and memory in Australia|year=2004|page=5|location=Crawley, WA |publisher=University of Western Australia |isbn=1-920694-19-6}}</ref>։ Նման մաշտաբի գործողութիւն կը համարուի Քոքատայի մարտը (Kokoda Trail campaign was part of the Pacific War of World War II)<ref>{{Cite journal|last=Nelson|first=Hank|year=1997|title=Gallipoli, Kokoda and the Making of National Identity|journal=Journal of Australian Studies|volume=53|issue=1|pages=148–60|url=http://www.api-network.com/main/pdf/scholars/jas53_nelson.pdf}}</ref>:
Ըստ Ուեսթմինիսթրեան կանոնագրութեան՝ (Statute of Westminster) Աւստրալիոյ եւ Մեծ Բրիտանիոյ պետութեան կազմին միակ կապը բրիտանական միապետն էր ընդհանուր ղեկավարը։ Աւստրալիան այն ընդունած էր 1942 թուականին, ըստ Ուեսթմինիսթրեան կանոնագրութեան (Statute of Westminster)<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 609.</ref>, բայց պայմանագիրի կնքման տարեթիւը նշուած է 1939 թուականը, որպէսզի հաստատուած ըլլայ Աւստրալիոյ մասնակցութիւնը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին<ref>{{cite web|url=http://www.foundingdocs.gov.au/item.asp?sdID=96|title=Statute of Westminster Adoption Act 1942 (Cth)|publisher=[[National Archives of Australia]]|accessdate=2010 թ․ մարտի 30|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dcjHch|archivedate=2012-02-02}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.comlaw.gov.au/comlaw/Legislation/ActCompilation1.nsf/0/AEA1CBA4FD61CFCFCA256F71005017A1/$file/StatuteWestminAdopt1942.pdf|title=Statute of Westminster Adoption Act 1942|publisher=ComLaw|accessdate=2010 թ․ մարտի 30|archiveurl=http://www.webcitation.org/659ddUJNr|archivedate=2012-02-02}}</ref>։ [[Ասիա (արեւմտահայերէն)|Ասիոյ]] մէջ կրած Բրիտանիոյ պարտութիւնը եւ [[Ճափոն]]ի ներխուժման վտանգը պատճառ հանդիսացաւ, որ Աւստրալիան եւ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները մտերմանան իրարու հետ<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 22-23.</ref>։ 1951 թուականին, ըստ ԱՆԶՈՒՍ-ի (ANZUS treaty - The Australia, New Zealand, United States Security Treaty) համաձայնագիրին, Աւստրալիան կը դառնայ ԱՄՆ-ի ռազմական դաշնակիցը<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 30.</ref>։
[[Համաշխարհային Երկրորդ Պատերազմ (արեւմտահայերէն)|Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմ]]էն ետք խրախուսուեցաւ եւրոպացիներու գաղթը։ 20-րդ դարու 70-ականներուն «Սպիտակ Աւստրալիա» քաղաքականութիւնը (White Australia Policy) չեղեալ համարուելէն ետք, գաղթի մակարդակը զգալիօրէն աճեցաւ ի շնորհիւ Ասիոյ։<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 338-39, 681-82.</ref>։ Հետեւաբար փոխուեցաւ Աւստրալիայի ժողովուրդագրութեան (demographic) տուեալները, [[Մշակոյթ|մշակոյթ]]ը եւ ինքնագնահատականը<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 442-43.</ref>։ 1986 թուականին Աւստրալիոյայի օրէնքն (Australia Act 1986) ընդունուելէն ետք, Աւստրալիոյ եւ Մեծ Բրիտանիոյ միջեւ եղած բոլոր կապերը վերջնականօրէն խզուեցան<ref>{{cite web|url=http://www.austlii.edu.au/au/legis/cth/consol_act/aa1986114/index.html|title=Australia Act 1986|accessdate=2010 թ․ հունիսի 17|publisher=[[Australasian Legal Information Institute]]|archiveurl=http://www.webcitation.org/659ddyVZ4|archivedate=2012-02-02}}</ref>։
1999 թուականի Աւստրալական հանրաքուէի արդիւնքներով աւստրալիացիներու 55 տոկոսը կողմ էին, որ Աւստրալիան դառնայ [[Հանրապետութիւն|հանրապետութիւն]]<ref name="AEC_results">{{Cite web|url=http://www.aec.gov.au/Elections/referendums/1999_Referendum_Reports_Statistics/Key_Results.htm|title=1999 Referendum Report and Statistics – Key results|publisher=[[Australian Electoral Commission]]|date=8 June 2007|archiveurl=http://www.webcitation.org/659deccrN|archivedate=2012-02-02}}</ref>։ 1972 թուականէն սկսեալ, երբ ընտրուեցաւ Ուիթլեմ Հոֆը<ref>{{Cite news|url=http://www.theage.com.au/news/opinion/whitlam-turned-focus-on-to-asia/2005/11/10/1131578173705.html|title=Whitlam turned focus on to Asia|last=Woodard|first=Garry|date=11 November 2005|publisher=[[The Age]]|accessdate=2010 թ․ մարտի 30 | location=Melbourne}}</ref> եւ մինչեւ հիմա, Աւստրալիան կը զարգացնէ իր յարաբերութիւնները խաղաղ ովկիանոսեան միւս երկիրներուն հետ ՝ միեւնոյն ժամանակ պահպանելով ջերմ յարաբերութիւններ Աւստրալիոյ դաշնակիցներուն եւ առեւտրական գործընկերներուն հետ<ref>{{Cite book|title=The Pacific Basin since 1945: A history of the foreign relations of the Asian, Australasian, and American rim states and the Pacific islands|last=Thompson|first=Roger C.|isbn=0-582-02127-8|publisher=Longman|year=1994}}</ref>։
| |||