«Աւստրալիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ փոխարինվեց: 3թ → 3 թ oգտվելով ԱՎԲ
Չ փոխարինվեց: ` → ՝ (6) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{ԱՀ|Q408}}
{{Արևելահայերեն|Ավստրալիա}}
'''Աւստրալիա''' (անգլ.` Australia, պաշտօնապէս Աւստրալիոյ Միութիւն (անգլ.` Commonwealth of Australia)), երկիր, որ կը ներառէ [[Աւստրալիական ցամաքամաս]]ի գլխաւոր կղզին, [[Թասմանիա]]ն եւ բազմաթիւ փոքր [[կղզի]]ներ: Անիկա աշխարհի վեցերորդ երկիրն է իր գրաւած տարածքով։ Դրացի երկրներն են հիւսիսէն`հիւսիսէն՝ [[Ինտոնեզիա]]ն, [[Արեւելեան Թիմոր]]ը եւ [[Փափուա Նոր Կուինէա]]ն, հիւսիս-արեւելքիէն`արեւելքիէն՝ [[Սոլոմոնեան կղզիներ]]ը, [[Վանուադու]]ն եւ [[Նոր Գալետոնիա]]ն եւ հարաւ-արեւելքէն`արեւելքէն՝ [[Նոր Զելանտա]]ն:
 
18-րդ դարուն եւրոպացիներու բնակուելէն առնուազն 40,000 տարի առաջ Աւստրալիայի մէջ կը բնակէին տեղացի [[ապորիկեն]]ները, որոնք կը խօսէին 250 հազուադէպ լեզուական խումբերու լեզուներէն մէկով կամ մէկ քանիով։ 1606 թ. հոլանտացի հետախոյզներու կողմէ Աւստրալիան յայտնաբերուելէն յետոյ`յետոյ՝ 1770 թուականին, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, Աւստրալիայի արեւելեան հատուածը հարկադրաբար բնակեցնելով բանտարկեալներով, 1788 թ. յունուարի 26-ին զայն անուանեց [[Նոր Հարաւային Ուելս]]: Յաջորդ տասնամեակներուն բնակչութիւնը մշտապէս կ’աճէր, ցամաքամասը հետազօտուեցաւ եւ յետագային հիմնուեցան եւս հինգ ինքնակառավարուող թագաւորական գաղութներ։
 
1901 թ. Յունուար 1-ին այդ վեց գաղութները միաւորուելով ձեւաւորեցին Աւստրալիոյ Միութիւնը։ Այդ ժամանակէն ի վեր Աւստրալիան կը պահպանէ իր կայուն ազատ ժողովրդավարական քաղաքական համակարգը, որ կը գործէ որպէս խորհրդարանական ժողովրդավարութեան միութիւն եւ [[սահմանադրական միապետութիւն]]: Միութիւնը կը ներառէ վեց նահանգներ եւ քանի մը տարածքներ։ 22.7 միլիոն բնակչութիւնը մեծապէս կենդրոնացած է Արեւելեան նահանգներուն եւ բարձրակարգ քաղաքային պայմաններուն մէջ։
 
Բարձրակարգ զարգացած երկիր Աւստրալիան իր տնտեսութեան ծաւալով աշխարհի մէջ 12–րդն է, իսկ մէկ շունչին ինկող եկամուտի ծաւալով`ծաւալով՝ վեցերորդը։ Աւստրալիան իր ռազմական ծախսերով աշխարհի մէջ 13–րդն է։ Ըլլալով աշխարհի մէջ երկրորդը [[մարդկային զարգացման ցուցանիշ]]ով, Աւստրալիան ազգային արդիւնաւէտութեան համադրման սանդղակին մէջ առաջատար դիրք կը գրաւէ կեանքի որակի, [[Առողջապահութիւն|առողջապահութեան]], [[Կրթութիւն|կրթութեան]], տնտեսական ազատութեան եւ պաշտպանութեան, քաղաքացիական ազատութիւններու եւ քաղաքական իրաւունքներու բնագաւառներուն մէջ։ Աւստրալիան Մեծ 20, Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութիւն, [[Առեւտուրի Համաշխարհային Կազմակերպութիւն]], [[Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն]], Բրիտանական ազգերու միութիւն, Ասիա-խաղաղ ովկիանոս տնտեսական համագործակցութիւն, [[Խաղաղ ովկիանոս]]եան կղզիներու ատեանի միջազգային կառոյցներու անդամ է։
 
== Ծագումնաբանութիւն ==
Տող 90.
 
=== Գործադիր Իշխանութիւն ===
Աւստրալիայի գործադիր իշխանութիւնը կը ղեկավարէ վարչապետ Ճուլիա Կիլլարտ-ը։ Աւստրալիական միութեան թագուհին Էլիզապէթ Բ․-ը`ը՝ կը համարուի պետութեան ձեւական ղեկավարը։ Թագուհին կը վաւերացնէ նահանգապետ-տեղակալին, որ իրաւունք ունի միջամտելու սահմանադրական ճգնաժամի ատեն, իսկ մնացած ժամանակը ան կը գործէ բացառապէս ներկայացուցչական դերով<ref>Australian Electoral Commission (2000). [http://www.aec.gov.au/_content/what/publications/electoral_events/referendum99/ 1999թ հանրաքվեի զեկույցները և վիճակագրությունը]</ref>։ Նահանգապետ-տեղակալը նաեւ կը ներկայանայ իբրեւ Աւստրալիայի Զինուած ուժերու գլխաւոր հրամանատարը՝ ներկայացնելով թագուհին իր այդ պաշտօնով։ Թէեւ Էլիզապէթ Բ․ թագուհին կը հանդիսանայ ե’ւ Աւստրալիոյ ե’ւ Մեծ Բրիտանիոյ թագուհին, ըստ Աւստրալիոյ Սահմանադրութեան, սակայն իր իշխանութիւնն ու ազդեցութիւնը այդ երկու երկիրներուն մէջ տարբեր կերպով կ՝ իրականացուի <ref name=HOZ>[http://www.austlii.edu.au/au/cases/cth/HCA/1999/30.html R v Foreign Secretary; Ex parte Indian Association, QB 892 at 928; as referenced in High Court of Australia: Sue v Hill 1999&#93; HCA 30; 23 June 1999; S179/1998 and B49/1998]</ref>։
 
Նահանգապետ-տեղակալին հրամանով կ՝ ընտրուի վարչապետը՝ որ կուսակցութեան կամ դաշնակից միութեան ղեկավար է, եւ որ վարչապետ կը դառնայ միայն Ներկայացուցիչներու պալատի մեծամասնութեան աջակցութեամբ։ Միակ դէպքը, որ դարձաւ վարչապետ՝ ծերակուտական Ճոն Կորտընի ընտրութիւնն էր, երբ ձգեց իր պաշտօնը ծերակոյտի կազմէն եւ դարձաւ Ներկայացուցիչներու պալատի անդամ (այդպէս էր նաեւ, երբ ծերակուտական Ճորճ Փիրսը, որ վարչապետի պաշտոօնակատարն էր 7 ամիսներու ընթացքին 1916 թուականին, այն ժամանակ, երբ Ուիլիըմ Հիւզը արտասահման կը գտնուէր)<ref>[http://www.adb.online.anu.edu.au/biogs/A110182b.htm|work=Australian Dictionary of Biography|publisher=Australian National University|accessdate=24 Ջորջ Ֆոստեր Փիրս (1870-1952)]</ref>։
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Աւստրալիա» էջէն