[[Բասեն]] ([[Բասյանք]]), գավառ [[Մեծ Հայք]]ի [[Այրարատ]] նահանգի մէջ, անունը ծագուածկը էծագի հին ժամանակ գաւառի տարածքի մէջ բնակւողբնակող բասյաններբասեաններ ժողովուրդի անուան հետ (հիշատակուածյիշատակուած է հոյնյոյն պատմիչներու, մասնաւորապէս՝ [[Քսենոֆոն]]ի կողմէն [[մ.թՔ.աԱ. 5-րդ դարուն]])։
ՀնագույնՅնագույն ժամանակները ԲասեննԲասեն ընդգրկած է լայնածաւալ տարածութիւն։ Անոր կազմի մէջ կը մտնեն ոչ միայն «Աշխարհացոյց»-ի մէջ նկարագրուած Բասենը, այլեւ ամբողջ [[Վանանդ (գավառ)|Վանանդ]] գավառը (Կարսի և Սարիղամիշի շրջաները), որը կոչուած է [[Վերին Բասեն]]։ Հետագայ այս գավառը բաժանուածբաժնուած է երկու մասերու՝ Բասենի ևեւ Վանանդի։ Աւելի ուշ՝ Բասենը բաժանուածբաժնուած է առանձին նախարարություններու՝ Բասենի, ուր կ'իշխէր Որդունի նախարարական տունը, և [[Աբեղյանք|ԱբեղյանքիԱբեղեանքի]], [[ԳաբեղյանքիԳաբեղեանքի]] ու [[Հավնունիք|ՀավնունիքիՀաւնունիքի]], ուր իշխում էինկ'իշխէին նույնանուննոյնանուն նախարարական տուները։
Բասենը կը տարածուէր [[Կարին|Կարինէն]] արևելքարեւելք, [[Արաքս]]ի ձախ կողմը, ներկայիս Բասեն (Բասինլար) սանջակի տեղը։ Բասենը հարթաւայրայինյարթաւայրային է, երկրագործությաներկրագործութեան համար ունի նպաստաւոր հողակլիմայական պայմաններ։ 4-րդ դարուն Բասենի մէջ կ'իշխէր [[Որդունի]] նախարարական տունը, որոնք [[Ապահունիք]] ևեւ [[Հարք]] գավառներու մէջ իշխող [[Մանավազյաններ|ՄանավազյաններուՄանավազեաններու]] տունին հետ ֆեոդալական կռիվներկռիւներ մղելու պատճառաւ կը սպանենսպանուեն քաշվում [[Խոսրով Կոտակ]]ի հրամանով [[Վաչե Մամիկոնյան|Վաչե Մամիկոնեան]] սպարապետին կողմէն, իսկ անոնց կալվածքներնկալուածքները ամբողջութեամբ կը տրուին եկեղեցիին։ Բասենի հիշարժանյիշարժան վայրերենվայրերէն են՝ [[Որդորու]] ևեւ [[Դու]] բնակավայրերը, [[Վաղարշավան|Վաղարշաւան]] աւանը, Օկումի աւանը, [[Բողբերդ|Բողբերդը]], [[ԱվնիկԱւնիկ]] բերդը։[1]
