«Բիւրեղ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ
No edit summary
Տող 6.
[[Պատկեր:Graphene-graphite relation.png|մինի|180px|<small>Ուրուաքարի բիւրեղի մէջ ածխածինի աթոմները դասաւորուած են առանձին շերտերով</small>]]
 
'''Բիւրեղային Նիւթեր'''՝ հանքանիւթեր են, որոնց մասնիկներու (աթոմներատոմներ, մասնիկներ, իոններ) դասաւորութիւնը իրարու նկատմամբ կը ստեղծէ տարածական կարգաւորուած ցանց<ref><small>Gigantic crystals of spodumene https://books.google.am/books?</small></ref>։ Բիւրեղացանցերը, ըստ մասնիկներու տեսակի եւ անոնց միջեւ փոխազդեցութեան բնոյթի, կ'ըլլան իոնային, աթոմայինատոմային, մասնիկային եւ մետաղային։ Եթէ ցանցի հանգոյցներուն մէջ իրարու հետ իոնային կապով միացած իոններ են, ապա այդպիսի բիւրեղացանցը կը կոչուի իոնային։ Իոնային կապի մեծ ուժի պատճառաւ շատ դժուար է այդպիսի ցանցերը քանդել, ատոր շնորհիւ իոնային նիւթերն ունին բարձր հալման ջերմաստիճաններ եւ կը լուծուին միայն բեւեռային լուծիչներուն մէջ, օրինակ՝ ջուրին մէջ։ Իոնային բիւրեղացանցը բնորոշ է աղերուն։ Եթէ ցանցի հանգոյցներուն մէջ տեղադրուած են քովալենթային կապերով միացած աթոմներ, ապա բիւրեղացանցը կը կոչուի աթոմային։ Նման բիւրեղի հալումը կապուած է բազմաթիւ քովալենթային կապերու խզման հետ, որուն պատճառով անոնք նոյնպէս ունին շատ բարձր հալման ջերմաստիճաններ։ Աթոմային բիւրեղացանցով նիւթերը գործնականին մէջ չեն լուծուէր լուծիչներուն մէջ։ Աթոմային բիւրեղացանցը բնորոշ է, օրինակ, բնածուխի տարաձեւերուն՝ ադամանդ, ուրուաքար։ Աթոմային բիւրեղացանց կ'առաջացնեն ո՛չ միայն որոշ պարզ նիւթեր, այլեւ շարք մը երկտարր միացութիւններ։ Մասնիկային բիւրեղացանց կ'առաջացնեն մասնիկները։ Բնական է, որ այդպիսի նիւթերու հալման ջերմաստիճանները զգալիօրէն ցածր են։ Անոնց մէջ կան նոյնիսկ այնպիսիները, ինչպէս, օրինակ՝ Ι<sub>2</sub>, CO<sub>2</sub>, որոնք պինդ վիճակէն անմիջապէս կ'անցնին գոլորշի վիճակի<ref>Кристаллическая структура // Физическая энциклопедия. В 5-ти томах. — М.: Советская энциклопедия. Главный редактор А. М. Прохоров. 1988.</ref>։
== Բիւրեղային Կառուցուածք ==
 
Տող 13.
Ոչ բոլոր պինդ մարմիններն են բիւրեղներ: Զօրօրինակ, երբ հեղուկ ջուրը կը սկսէ սառչիլ, վիճակին փոփոխութիւնը կը սկսէ բազմաբիւրեղային կառուցուածք ձեւավորող պզտիկ սառոյցի բիւրեղներէ: Աւարտին պզտիկ բիւրեղահատիկներէն ամէն մին կանոնաւոր բիւրեղ մըն է, աթոմներու պարբերական դասաւորութիւնով, սակայն, ամբողջ բազմաբիւրեղը չունէ աթոմներու ատանկ կառուցուածք, քանի որ պարբերական պատկերը կ'ընդհատուէ հատիկներու սահմաններով: Մաքրոսքոփիք անօրկանական պինդ մարմիններէ շատեր, որոնք կը կոչուին «ապակենման», ոչ բիւրեղային են: Ասոնց նույնիսկ՝ միքրոսքոփիք կառուցուածքը չունէ պարբերական դասաւորութիւն: Կայ յստակ տարբերութիւն բիւրեղային եւ ամորֆ պինդ մարմիններու միջեւ՝ ամէնէ նշանաւորը անիկա է, որ ապակիի ձեւաւորումին ատենը չի անջատուեր հալման ներքին ջերմութիւն, սակայն, բիւրեղներու ձեւաւորումին ատենը կ'ըլլայ:<br />
<gallery mode="packed" heights="160px">
Sodium-chloride-3D-ionic.png|<small>Աղաքարի բիւրեղի կառուցուածքին մէջ </small> [[Մանիշակագոյն (արեւմտահայերէն)|<font color=purple>'''նաթրիումինաթրիոնի'''</font color>]] <small>եւ<br /small><br /small> [[Կանաչ (գոյն, արեւմտահայերէն)|<font color=green>'''քլորիքղորի'''</font color>]]<small> աթոմներն <br />ունին կանոնաւոր խորանարդային <br/>դասաւորութիւն </small>
Selpologne.jpg|<small> Աղաքարի մաքրոսքոփիքխոշորադիտային <br />(~16 ս.մ.) բիւրեղի <br />նիստերու միջեւ եղած ուղիղ <br />անկիւնները ստացուած են <br />աթոմներու խորանարդային <br />համաչափ դասաւորութեան <br />շնորհիւ </small>
</gallery>
ԱթոմներուԱտոմներու բիւրեղային դասաւորութիւնը կը բնութագրուէ անոնց «միաւոր բջիջով», պզտիկ երեւակայական արկղիկով մը, որ կը պարունակէ մէկ կամ աւելի աթոմներատոմներ իւրայատուկ տարածական դասաւորութիւնով: Միաւոր բջիջները դասաւորած են եռաչափ տարածութեան մէջ, ձեւաւորելով բիւրեղ:
 
Բիւրեղի համաչափութիւնը սահմանափակուած են պահանջով մը, որ բջիջներու կոյտը պետքչի չէպիտի ունենայ արանքներ: Գոյութիւն ունէունի բիւրեղներու 219 հատ հնարաւոր համաչափութիւններհամաչափութիւն, որոնք կը կոչուին բիւրեղագիծապատկերային տարածական խումբեր: Ասոնք խումբաւորուած են 7 բիւրեղային համակարգերու մէջ, այնպէս, ինչպէս խորանարդային բիւրեղային համակարգը (որուն մէջ բիւրեղները ունին խորանարդի կամ շեղանկիւնի արկղիկներու տէսք, ինչպէս որ հալիթի բիւրեղի դէպքն է), կամ վեցանկիւնի բիւրեղային համակարգ (որուն մէջ բիւրեղներն ունին վեցանկիւնիին տէսքտեսք, ինչպէս սովորական ջուրինջուրի սառոյցինն է:)
 
== Բիւրեղներու Նիստերը Եւ Ձեւերը ==
Բիւրեղները ճանչնելի են իրենց ձեւերով, որոնք կը պարունակեն սուր անկիւններով հարթ նիստեր: Սա ձեւը անհրաժեշտութիւն մը չէ բիւրեղին համար՝ բիւրեղը գիտականորեն կը բացատրուի իր միքրոսքոփիքմանրադիտային աթոմայինատոմային դասաւորութիւնով, այլ ոչ մաքրոսքոփիքխոշորադիտային ձեւերով, սակայն, բնութագրական մաքրոսքոփիքխոշորադիտային ձեւը հաճախ դիւրութեամբ կը երեւայ:
 
Նիստաւոր բիւրեղները անոնք են, որ ունեն յստակ երեւացող, լաւ ձեւավորուած հարթ նիստեր: Աննիստ բիւրեղները չունեն, քանի որ բիւրեղը սա պարագային ամբողջական հատիկ մըն է:<br />
Տող 44.
== Ծանoթագրութիւններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ՎՊԵՎՊԵԱ|Crystal}}
 
[[Կատեգորիա:Հանքաբանութիւն]]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Բիւրեղ» էջէն