«Բնափիլիսոփայութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ clean up, փոխարինվեց: բ: → բ։, ը: → ը։ (3), լ: → լ։, ն: → ն։, ջ: → ջ։, տ: → տ։, ր: → ր։, ց: → ց։, ): → )։ (2) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 7.
 
== Պատմութիւնը ==
Պատմականօրէն այն փիլիսոփայութեան [[հնագոյն ձեւ]]ն է<ref>.The naturalist-theologian [[William Whewell]] was the one who coined the term "[[scientist]]." The ''Oxford English Dictionary'' dates the origin of the word to 1834.</ref>: [[Հին Փիլիսոփայութիւն|Հին]] եւ [[Միջնադարեան Փիլիսոփայութիւն|միջնադարեան]] փիլիսոփայութեան մէջ կը նոյնանէր բնագիտութեան եւ առհասարակ բնագիտութեան հետ։ Բնափիլիսոփայութիւնը առաջադրած է շարք մը արժէքաւոր գաղափարներ եւ գիտական կռահումներ։ Առաւել կարեւոր էին Անաքսագորասի, էմփետոգլըսի, Տեմոքրիթի եւ էփիգուրի [[բնափիլիսոփայական ուսմունք]]ները: Միջնադարեան կրթական եւ [[կրօն]]ական գաղափարներու տիրապետութեան պայմաններուն մէջ բնափիլիսոփայութիւնը գրեթէ վերացաւ փիլիսոփայութեան բնագաւառէն<ref>Martin Heidegger, ''The Principle of Reason'', trans. Reginald Lilly, (Indiana University Press, 1991), 62-[https://books.google.com/books?id=rWDUmlA6M98C&lpg=PP1&pg=PA63#v=onepage&q&f=false 63].</ref>: Այն նոր զարգացում ապրեցաւ [[ՎերածնունդիՎերածնունդ Ժամանակաշրջան(արեւմտահայերէն)|ՎերածննդութեանՎերածնունդի շրջանին]]՝ առաջադրելով շարք մը յառաջադիմական ուսմունքներ ([[նիւթակենսականութիւն]], [[համայնաստուածութիւն]])<ref>Michael J. Crowe, ''Mechanics from Aristotle to Einstein'' (Santa Fe, NM: Green Lion Press, 2007), 11.</ref>: XVII — XVIII դարերուն, կապուած [[Բնագիտութիւն|բնագիտութեան]] զարգացման հետ, բնափիլիսոփայութիւնը իր նշանակութիւնը կորսնցուց։ Այն նոր վերելք ապրեցաւ [[Գերմանիա (արեւմտահայերէն)|Գերմանիոյ]] դասական փիլիսոփայութեան եւ յատկապէս Շելինկի ուսմունքին մէջ։ Շելինքը [[քաղափարական հիմք]]երու վրայ ձեւակերպեց բնութեան միասնութեան գաղափարը` ձգտելով բնագիտութեան նուաճումներու իմաստաւորման միջոցով կառուցել բնութեան համապարփակ համակարգ մը<ref>{{cite book |title=Cause and Explanation in Ancient Greek Thought |last=Hankinson |first=R. J. |publisher=Oxford University Press |year=1997 |isbn=978-0-19-924656-4 |url=https://books.google.com/books?id=iwfy-n5IWL8C |page=125}}</ref>: Չնայած բնափիլիսոփայուփիւնը միշտ յենած է բնագիտութեան նուաճումներուն վրայ, այն անկարող եղած է տալու բնութեան բուն բացատրութիւնը, մնացած է հայեցողական, որքանով երեւոյթներու տակաւին իրեն անյայտ իրական կապերը կը փոխարինէր [[Գաղափարականութիւն|գաղափարական]] կապերով, եւ պակսող փաստերը կը փոխարինէր հնարքներով, լրացնելով իրական բացերը միայն երեւակայութեամբ։ Այս դէպքին ան արտայայտեց շատ հանճարեղ միտքեր եւ կռահեց յետագայ շատ յայտնագործութիւններ, սակայն քիչ [[անհեթեթութիւն]]ներ ալ չասուեցին։ Այն ժամանակ այլ կերպ չէր ալ կարող ըլլալ։ Իսկ այժմ, երբ մեզի համար բաւական է բնութեան [[ուսումնասիրութիւն|ուսումնասիրութեան]] արդիւնքներու վրայ նայիլ, այսինքն` անոնց սեփական կապակցութեան տեսակէտէն, որպէսզի կազմենք մեր ժամանակի համար բաւարար «բնութեան ձեւ» այժմ հասալ է բնափիլիսոփայութեան վերջը։ Անոր յարութիւն տալու ամէն փորձ ոչ միայն աւելորդ կ'ըլլար, այլ կ'ըլլար քայլ մը դէպի ետէւ ([[Էնկըլզ Ֆրիտրիխ]]ը, [[Լիւտուիկ Ֆոյերպախ]]ը եւ գերմանական [[Դասական Փիլիսոփայութիւն|դասական փիլիսոփայութեան]] վախճանը [[1972]] )։
 
== Ըստ Հայ Փիլիսոփայութեան ==