«Վահան Գարտաշեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Գարտաշեան Վահան''' ([[1 Դեկտեմբեր]] [[1883]], Կեսարիա - [[12 Յունիս]] [[1934]], [[Նիւ Եորք]]), փաստաբան եւ մտաւորական։

Կը պատկանի ԵիտիգարտաշեաններուԵտիգարտաշեաններու ընտանիքին, որոնց մէկ ճիւղը կը գտնուի Ռումանիա եւ միւսը՝ [[Եգիպտոս]]: Իր նախակրթութիււնը ստացած է իր ծննդավայրին վարժարանը եւ յետոյ յաճախած՝ Սէնթ Պազիլ Յիսուսեանց վարժարանը ([[1890]]-[[1900]]): [[2 Յուլիս]] [[1902]]-ին կ’երթայ Մ. Նահանգները եւ կը մտնէ Եէյլի համալսարանը եւ կը հետեւի օրէնսգիտութեան ([[1905]]-[[1908]]): Համալսարանը աւարտելէ յետոյ կ’ընդունուի օրէնսգէտներու կաճառին մէջ եւ [[1909]]ին կը կազմէ ընկերակցութիւն մը ուրիշ փաստաբանի մը հետ: [[1911]]ին կ’ըլլայ տնօրէն, խորհրդական եւ վիճակագիր [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] Օսմ. Առեւտրական Սենեակին եւ խորհրդական Ուաշինկթընի Թրքական Դեսպանատան եւ [[Նիւ Եորք|Նիւ Եորքի]] Թրքական Ընդհ. Հիւպատոսարանին ([[1910]]-[[1914]]): [[1913]]-ին Ելմտական գործակալ Թուքիոյ Միացեալ Նահանգաց մէջ, եւ [[1914]]-ին օգնական բարձր յանձնակատար [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]՝ Սան Ֆրանչիսքօի Միջազգային արուեստահանդէսին:

Ընդհանուր պատերազմէն յետոյ թրքական ծառայութիւնը կը թօթափէ եւ կը գտնուի ազգային կեանքի մէջ, եւ կ’աշխատի հայկական անկախութեան դատին համար եւ կը վարէ Հոկտեմբեր [[1918]]-էն [[1923]] պատուակալ տնօրէնութիւնը Փրէս Պիւրոյի եւ James W. Gerardի ատենապետութեան տակ գործող Հայաստանի Անկախութեան Ամերիկեան Յանձնախումբին:

Վահան Գարտաշեան թերեւս տաղանդ ունէր սակայն դժբախտութիւն մըն է, որ նկարագրով բախտախնդի մը եղած է: 1908ին1908-ին ամուսնանալով տարէց այրի Ամերիկուհիի մը հետ, անոր նիւթական միջոցները ուզած է իրեն բարձրացման պատուանդան դարձնել, եւ ասոր համար է որ իր ծառայութիւնը տրամադրած է նախ Թուրքերուն: Կարծելով թէ կրնայ օգտագործել Թուրք կառավարութիւնը 1913ին[[1913]]-ին կ’երթայ Կ. Պոլիս, իբր թէ լուսաւորելու համար Թուրք ժողովուրդը եւ Թուրք կառավարութիւնը թէ [[Օսմանեան Կայսրութիւն (արեւմտահայերէն)|Օսմ. կայսրութիւնըկայսրութիւն]]ը կազմող զանազան ցեղերը պարտ էին սորվիլ բարեկամ ըլլել իրարու հետ եւ մշակել եղբայրութեան ոգին: Միւս կողմէ Ամերիկացիներուն կը ներկայանար իբր պետը կազմակերպութեան մը, որուն նպատակն էր «յառաջացնել Թուրքիոյ մէջ բարոյական վիճակներ, որոնք հարկաւոր էին նոր բէժիմին յաջողութեան»: Արդարեւ Թուրքիայէն կը դառնար ձեռք բերած վերը նշանակուած շահաբեր պաշտօնները, (Ելեւմտական գործեկել, օգնական բարձր յանձնակատարի եւ փաստաբան Նիւ Եորքի թուրք հիւպատոսարանին) որոնք պահեց մինչեւ [[1918]] գէթ իբր տիտղոս, եւ գործակցեցաւ այն մարդոց որոնք Թուրքիոյ ամբողջութիւնը պաշտպանելու նպատակով ծրագիրներ կը յղանային եւ կը պատրաստէին «''Reconstruction Work in Turkey''» գիրքը որ հազարաւոր օրինակներով ձրի ցրուուեցաւ, եւ խոշոր դեր կատարեց ամերիկացիներու միտքերը յեղաշրջելուն մէջ:

Սակայն իր արկածախնդրական բազմաթիւ արարքներուն մէջ գլուխ-գործոցը պիտի մնայ 1921ին1921-ին հրատարակած տետրակը «Ուիլսըն Հայաստանի կործանիչ» խորագրով որով կը յարձակէր Նախագահ Ուիլսընին, Մերձաւոր Արեւելքի Նպաստամատոյցին եւ Ամերիկեան Միսիոնարներուն վրայ, զանոնք մատնանշելով իբր Հայաստանի դժբախտութեան երկարաձգման պատասխանատու, ինչ որ պատճառ եղաւ որ Կ. Պոլսոյ հայ երեք հոգեւոր պետերը [[20 Մայիս]] [[1921]]-ին պաշտօնական յայտարարութեամբ դատապարտեն զինքը: Վահան Գարտաշեան, երբեմն հակառակորդ յետոյ անձնւէրանձնուէր գործիչ [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն (արեւմտահայերէն)|Դաշնակցութեան]], մեռաւկը մեռնի [[12 Յունիս]] [[1934]]-ին ի [[Նիւ Եորք]]:

Գարտաշեան որդին էր Նազար Գարտաշեանի: [[1920]]-էն ի վեր, երբ Սովիէթ Ռուսիոյ կողմէ գրաւուեցաւ կարճատեւ Հայկական Հանրապետութիւնը, Գարտաշեան փաստաբանն էր Հայկական Հանրապետութեան պատուիրակութեան, որ ստորագրեց Սէվրի դաշնագիրը եւ օրինաւոր յաջորդն է Հայկական Հանրապետութեան կառավարութեան, որուն կեդրոնը կը գտնուի Բարիզ[[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզ]]:

Գարտաշեան խիստ քննադատ մըն էր Մ. Նահանգներու արտաքին քաղաքականութեան՝ Թուրքիոյ վերաբերմամբ, եւ 1923ի1923-ի Ապրիլին ծերակուտեիեն Պորահի գրած նամակով մը ամբաստանեց թէ՝ նախագահին դահլիճին երկու անդամները [[Լօզանի Համաժողովը|Լօզան]]ի քօնֆէրանսին մէջ ծախեցին հայկական դատը... Կարճ ժամանակ կը յետոյ, Գարտաշեան իբր փաստաբանը Հայկ. Հանրապետութեան պատուիրակութեան նամակ մը ուղղեց նախագահ Գուլիճին, հրաւիրելով Միացեալ Նահանգները որ պատուիրակութեան հետ միասին Լահէի իրաւաբանական մնայուն Ատեանին ենթարկեն Մ. Նահանգներու եւ Հայաստենի միջեւ գոյութիւն ունեցող խնդիրները...խնդիրները։