«Գերմանիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 2.
{{ԱՀ}}
{{Տեղեկաքարտ Երկիր արւմտ.
|բնագիր_անուանում =<big><big>Bundesrepublik Deutschland</big></big>
|հայերէն_անուանում =<big>Գերմանիա</big>
|common_name =
Տող 9.
|զինանշանի_պատկեր =Coat of arms of Germany.svg
|զինանշանի_նկարագրում = Գերմանիոյ զինանշան
|քարտէզի_պատկեր = EU-Germany on the globe (Germany centered).svg
|քարտէզի_նկարագիրը = <small>Գերմանիոյ տեղագրական քարտէզ</small>
|քարտէզի_պատկեր_2 =
Տող 109.
Չնայած հերոսական պայքարին, Գիւղացիական պատերազմը պարտութիւն կրեց։ Հաշտութենէն ետք, Գերմանիան բաժանուեցաւ 2 լագերու՝ Կաթողիկէ եւ Աւետարանական իշխանութիւններու։ XVI—XVII դդ․ սկզբը, երկիրը տնտեսական անկում կ'ապրէր։ Կայսրութեան ներսը, [[1618]]-ին բռնկուած պատերազմը, որ վերածուեցաւ համաեւրոպականի, ծանր հետեւանքներ ունեցաւ երկրի ընկերա-տնտեսական եւ քաղաքական զարգացման համար։ [[1648]]-ի Վեստֆալեան հաշտութիւնը ամրապնդեց Գերմանիոյ տարանջատումը առանձին (մօտ 300) պետութիւն-իշխանութիւններու, որոնցմէ XVII—XVIII դդ․ զորացան 2 մեծ պետութիւններ՝ Աւստրիան եւ Պրուսիան։ XVIII դ․ կիսուն, Աւստրիան իր իշխանութիւնը տարածեց Բելգիոյ, Միլանի եւ Նեապոլիտանական թագաւորութեան վրայ, սակայն Պրուսիան, որ զօրացած էր Ֆրիդրիխ II-ի թագաւորութեան ([[1740]]—[[1786]]) շրջանին մէջ, սկսաւ մրցակցիլ անոր հետ եւ Աւստրիական ժառանգութեան համար ([[1741]]—48) ու Ցոթնամեայ ([[1756]]—63) պատերազմներուն ընթացքին, իրեն միացուց Սիլեզիան։ [[Աւստրիա]]ն եւ Պրուսիան մասնակցեցան յեղափոխական, ապա նապոլեոնեան Ֆրանսայի դէմ եւրոպական միապետներու պատերազմներուն։ 1806-ին Գերմանիոյ արեւմտեան մասին մէջ, Նապոլեոնի հովանաւորութեամբ, կազմուեցաւ Հռենոսեան միութիւնը։ Աւստրիական զորքերու շարք մը պարտութիւններէն ետք, 1806-ին, «Հռոմէական սրբազան կայսրութիւնը» վերացուեցաւ։ Պարտութիւն կրեցին նաեւ պրուսացիները։ Պրուսիան կորսնցուց իր հողերուն գրեթէ կէսը։ Անոր կառավարող շրջանները ստիպուած էին անցկացնել բուրժուական բնոյթի մասնակի բարեփոխումներ։
 
[[Պատկեր:German Empire - Prussia (1871).svg|մինի|աջից|270px|ՊրուսիանՓրուսիան 1871 թուականին]]
=== Պրուսիա ===
Ռուսիոյ մէջ, նապոլեոնեան բանակի ջախջախումէն ետք, [[1813]]-ին Գերմանիոյ տարածքը ազատագրուեցաւ նուաճողներէն։ Վիեննայի կոնգրեսի որոշմամբ ստեղծուեցաւ Գերմանիոյ միութիւնը (39 պետութիւններէն), ուր ղեկավար դեր կը խաղար [[Ավստրիա]]ն։ XIX դ․ 30-ական թթ․ Գերմանիոյ մէջ, սկսաւ արտադրական յեղաշրջում։ 1834-ին ստեղծուեցաւ, Գերմանիոյ մաքսային միութիւնը, որ նպաստեց ազգային շուկայի ձեւաւորման, արդիւնաբերութեան ու առեւտուրի զարգացման։ [[1844]]-ին տեղի ունեցաւ Սիլեզիայի ջուլհակներու ապստամբութիւնը։ 40-ական թթ․ Գերմանիոյ մէջ, ծնունդ առաւ պրոլետարիատի գիտական աշխարհայացքը՝ մարքսիզմը, որուն հիմնադիրներն էին գերմանացի ժողովուրդի մեծ զաւակներ՝ Գառլ Մարքսը եւ Ֆ․ էնգելսը։ [[1848]]—49-ին տեղի ունեցաւ բուրժուադեմոկրատական յեղափոխութիւն, որուն գլխաւոր խնդիրներն էին ազգային հարցի լուծումը, ֆեոդալա միապեաական վարչակարգի վերացումը, ագրարային հարցի դեմոկրատական լուծումը։ Բուրժուազիայի դաւաճանական քաղաքականութեան հետեւանքով յեղափոխութիւնը պարտութիւն կրեց։ 1862-ին Պրուսիայի թագաւոր Վիլհելմ I կառավարութեան ղեկավար նշանակեց Գերմանիոյ Բիսմարկին, որ Պրուսիայի շուրջը Գերմանիոյ միաւորումը իրականացուց «երկաթով ու արիւնով»։ Այդ ուղղութեամբ առաջին քայլերը եղան դանիական պատերազմը ([[1864]]) եւ աւստրո-պրուսակաև պատերազմը ([[1866]])։
 
[[Պատկեր:Deutsches Reich 1871-1918.png|մինի|աջից|270px|Գերմանական Կայսրութիւնը 1871-1918 թուականներիուն (Փրուսիան կապոյտ գոյնով է)]]
=== Գերմանական Կայսրութեան Միաւորում ===
Աւստրիոյ պարտութենէն ետք, Պրուսիան Մայն գետէն հիւսիս գտնուող պետութիւններէն իր գլխաւորութեամբ ստեղծեց հիւսիս-գերմանական միութիւնը (1867)։ Գերմանիոյ միաւորման վերջին փուլը հանդիսացաւ պատերազմը Ֆրանսայի դէմ։ [[1871]]-ի [[Յունուար 18]]-ին Վերսալում Գերմանիան հռչակուեցաւ կայսրութիւն՝ Վիլհելմ I-ի գլխաւորութեամբ։ [[Ֆրանսա]]յէն Պրուսիային անցան Էլզասը եւ Արեւելեան Լոթարիեւգիան։ Պրուսիան ստացաւ 5 միլիար դրամ ռազմատուգանք։ Այս բոլորը նպաստեցին Գերմանիոյ արագ զարգացման։ XIX դ․ 70-ական թթ․ Գերմանիոյ բանւոր դասակարգը հասաւ զգալի յաջողութիւններու։ [[1875]]-ին Գերմանիոյ, ընկերա-դեմոկրատական բանւորական կուսակցութեան եւ լասալեան Տամընդհանուր գերմանական բանւորական միութեան միաւորման հետեւանքով ստեղծեցաւ Գերմանիոյ ընկերային բանւորական կուսակցութիւնը։ Բանւորական շարժման դէմ պայքարը զորացնելու նպատակով ռայխստագը [[1878]]-ին բացառիկ օրէնք ընդունեց ընկերականներու դէմ։ Սակայն կանգնեցնել ընկերա-դեմոկրատական կուսակցութեան ազդեցութեան աճը այլեւս կարելիչէր ։ [[1890]]-ին օրէնքը վերացուեցաւ։ Բիսմարկի քաղաքականութիւնը ուղղուած էր յունկերա-բուրժուական միլիտարիստական պետութեան ամրապնդման։ [[1879]]-ին Գերմանիան դաշինք կնքեց Աւստրո-Հունգարիոյ հետ ընդդէմ Ֆրանսայի եւ Ռուսիոյ։ Երբ [[1882]]-ին անոնց միացաւ [[Իտալիա]]ն, կազմուեցաւ Եռեակ միութիւնը, ի հակակշիռ որուն յետագային, կազմուեցաւ Անտանտը։ 80-ական թթ․ Գերմանիան իր պրոտեկտորատը հաստատեց [[Աֆրիկա]]յի զգալի տարածքներու (Տոգո, Կամերուն, Արեւելեան Ափրիկէ եւ այլն) վրայ, 90-ական թթ․ զաւթեց խաղաղովկիանոսեան շարք մը կղզիներ։ XIX դ․ վերջին, XX դ․ սկզբը Գերմանիան թեւակոխեց իմպերիալիզմի փուլը։ Տնտեսապէս զարգացմամբ առաջ անցնելով [[Անգլիա]]յէն, պայքար ծաւալեց աշխարհի վերաբաժանման համար։ Գերագնահատելով իր ռազմական հզորութիւնը եւ ենթադրելով, որ Մեծ Բրիտանիան չաջակցիր Ռուսիոյ, Գերմանիան սանձազերծեց առաջին համաշխարհային պատերազմը։
Տող 267.
 
'''[[Սեւ մետաղաձուլութիւն]]ը։''' [[Պողպատաձուլութիւն|Պողպատաձուլութեւամբ]] Գերմանիան [[Արևմտեան Եւրոպա]]յի մէջ կը գրաւէ առաջին տեղը, աշխարհին մէջ ՝ 6-րդ տեղը։ Տարեկան կ'արտադրէ 40.6 միլիոն տ [[պողպատ]]։ Առաջատարներու շարքի մէջ [[թուջ]]ի՝ 30.0 միլիոն տ, եւ գլանուածքի արտադրութեամբ։ [[Սեւ մետաղաձուլութիւն]]ը զարգացած է հիմնականին մէջ, Հիւսիսային Հռենոս-Վեստֆալիա երկրին մէջ՝ [[Դորտմունդ]]ի, [[Դյուսբուրգ]], Սաարի երկրին՝ [[Սաարբրյուկեն]]ի մէջ։ [[Սեւ մետաղաձուլութիւն]]ը զարգացած է նաեւ [[Բրադենբուրգ]]ի, [[Բրեմեն]]ի, [[Համբուրկ]]ի մէջ։
[[Պատկեր:Schloss_Neuschwanstein_2013.jpg|մինի|ձախից|240px|Նօյշւանշթայն դղեակը Գրեմանիոյ ամենաճանաչուող կառոյցներէն մէկն է:]]
 
'''[[Գունաւոր մետաղաձուլութիւն|Գունաւոր մետաղաձուլութեան]]''' ձեռնարկութիւննրը հիմնականին մէջ, կ'աշխատին ներմուծովու հումքի բազայի վրայ։ Առաջատար ճիւղը [[ալիւմինաձուլութիւն]]ն է։ Ալիւմինի արտադրութեամբ Գերմանիան երկրորդ տեղը կը գրաւէ տարածաշրջանին մէջ՝ [[Նորվեգիա]]յէն ետք։ Ալիւմինաձուլութեան մեծ կեդրոններն են [[Էսսեն]]ը, [[Ֆյորդե]]ն, [[Համբուրկ]]ը։ Տարեկան կ'արտադրէ 575 հազար տ ալիւմին։ Զարգացաած է նաեւ զտուած [[պղինձ]]ի՝ (տարեկան 616 հազար տ), [[կապար]]ի եւ [[ցինկ]]ի ձուլումը։
 
Տող 316.
Weihnachtsbaum-Bad_Kissingen.JPG
Berlin_Museumsinsel_Fernsehturm.jpg
Schloss_Neuschwanstein_2013.jpg
Brandenburger_Tor_morgens.jpg
Hohenzollernbr%C3%BCcke_K%C3%B6ln.jpg
Տող 363 ⟶ 362՝
* [http://www.bundespraesident.de/EN/Home/home_node.html Գերմանիոյ խորհրդարանի պաշտօնական կայք]
* [http://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BKin/DE/Startseite/startseite_node.html Գերմանիոյ կանցլեռի պաշտօնական կայք]
{{Եւրոպական Միութեան Անդամ Երկիրներ}}
 
{{ՎՊԵԱ|Germany|Գերմանիա}}
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{ծանցանկ}}
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Գերմանիա» էջէն