«Փոլ Կօկէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''էժeն Հանրի Փոլ Կօկէն''' ({{lang-fr|Henri Eugռne Paul Gauguin}}) (ծնած է [[1848]]թ. [[յունիս 7]], [[Փարիզ]], [[Ֆրանսա]] - մահացած է [[1903]]թ. [[մայիս 8]], [[Ատուոնա]], [[Մարկիզեան կը ղզինէր]]ուն մէջ, [[Ֆրանսական Փոլինեզիայ]]), [[ֆրանսայ]]ցի [[պոստիմպրեսիոնիստ]] նկարիչ, քանդակագործ, կաւագործ, արուեստի մէջ նոր նկարչական տեսակներու` [[սինթետիզմ]]ի, [[պրիմիտիվիզմ]]ի հիմնադիր եւ նախակարապետ։նախակարապետ:<ref>Պոլ Գոգեն. Կենսագրութիւն Յ. Տորմաշի. [[1963]] թ. Խմբագրութիւն «արտիյաէ {{ref-ru}}</ref> Կօկէնի պոստիմպրեսիոնիստական աշխատանքները մեծապէս ազդած են [[նաբիզմ]]ի եւ [[սիմուոլիզմ]]ի վրայ եւ նախանշած են [[էքսպրեսիոնիզմ|էքսպրեսիոնիստական ուղղութիւնը]]:

Կօկէնի ստեղծագործութեան վաղ շրջանը կապուած է իմպրեսիոնիզմի։իմպրեսիոնիզմի: Փ․ Կօկէն, Ինքնանկար ([[1903]], Սալմանովիչի հաւաքածու, ժնեւ) Ընդհանրացուած կերպարներու, երեւոյթներու խորհրդաւոր իմաստի որոնումները, կեանքի վաղնջական, քարացած ձեւերու նկատմամբ հետաքրքրութիւնը («տեսիլք քարոզից յետոէ, [[1888]], «դեղին Քրիստոսէ, [[1889]]) Կօկէնին տեղծագործութիւնը կը մօտեցնեն [[սիմուոլիզմ]]ին, կը յանգեցնէն գեղանկարչական նոր համակարգի («սինթետիզմիէ), որուն բնորոշն է ձեւերու եւ գծերու ընդհանրացուածութիւնը եւ պարզեցուածութիւնը, մաքուր գոյներու առանձին հարթութիւններու ռիթմիկ համադրումը («սրճարան Առլումէ, [[1888]]): Ցա․ Ս․ Գոգեբաշուիլի Ն․ Վ․ Գոգոլ. Ստեղծագործական որոնումներով եւ «իդէալական հասարակութեանէ երազանքներով համակուած, ան [[1891]] թուականին մեկնած է Տահիտի կղզի (Օւկիանիայ), ստեղծելու համար գոյնի էմոցիոնալ յագեցուածութեամբ, հարթ, ստատիկ կոմպոզիցիաներով, դեկորատիւութեան եւ մոնումենատալութեան օրգանական միաձուլումով առանձնացող ստեղծագործութիւնները, ուր շեշտուած է բնութեան եւ մարդու ամբողջականութեան գաղափարը («տահիտեան հովուերգութիւններէ, [[1893]], Էրմիտաժ, Լենինգրադ, «ծանծաղուտ», [[1901]], [[Պուշկինի անուան Կերպարուեստի թանգարան (Մոսկուայ)|ա․ Ս․ Պուշկինի անուան կերպարուեստի թանգարան]], եւն): Կատարած է քանդակագործական, գրաֆիկական եւ խեցեգործական աշխատանքներ, գրած է իր ստեղծագործական սկզբունքները պարզաբանող գրական եւ քննադատական յօդուածներ։յօդուածներ:

Փոլ Կօկէնը ծնած է [[1848]]թ.-ի [[յունիս 7]]-ին։ին: Հայրը` ''կլովիս Կօկէն''ը, ֆրանսացի խմբագիր էր, իսկ մայրը` ''ալին Տրիստանը'', պերուական արմատներովձ իսպանուհի էր։էր:<ref>http://www.jadu.de/jaduland/kolonien/suedsee/suedsee/inseln/gauguin.html</ref> Այն բանէն յետոյ, երբ Կլովիսի աշխատանքի ատէն անախորժութիւններ են առաջ եկող (կապուած ''1848 թ.-ի փետրուարեան յեղափոխութեան'' հետ), ան քաղաքական դրդապատճառներով կը որոշէ բնակութեան տեղափոխուիլ Հարաւային Ամերիկա` Պերու, որտեղ կ'ապրէին Կօկէնի մոր հարազատները։հարազատները: Երկար ճանապարհորդութեան վերջէն` դեռ Պերու չհասած, նաւի վրայ Կլովիսը կը վախճանի եւ կը թաղէն [[Մագելանի նեղուց]]ի փոքրիկ նաւահանգիստներէմ մէկուն մէջ։մէջ: Կօկէնի մայրը յետագայ 4 տարիներուն երկու երեխաներու` Կօկէնի եւ աւագ քրոջ հետ, կ'ապրում [[Պերու]]ի մայրաքաղաք [[Լիմայ]]ի մէջ` քեռու` Պիայ Տրիստանի եւ Մոսկոզի տանը։տանը: Չորս տարի յետոյ` [[1853]]թ.-ին, Պերու-ի քաղաքացիական պատերազմը կը սկսի, Կօկէնի ընտանիքը կը վերադառնայ [[Ֆրանսայ]]: Կօկէնը այդ ժամանակ 7 տարեկան էր։էր:

[[Օռլէան]] քաղաքի մօտ (Կենտրոնական Ֆրանսա), որտեղ կ'ապրէր Կօկէնի քեռին` Իսոդորը,<ref>http://www.dieterwunderlich.de/Paul_Gauguin.htm</ref> Կօկէնը կը սկսուի յաճախել գիշերօթիկ դպրոց (Օռլէանի սեմինարիա ) (Petit Sռminaire de la Chapelle-St-Mesmin): Այնտեղ Կօկէն կը սորուի մինչեւ 1864 թ.-ը, այդ ընթացքին ժամանակ առ ժամանակ կը տեղափոխուի մոր մօտ` Փարիզ, որտեղ վերջինս կար ու ձեւի սալոն բացած էր։էր: Կօկէնը Փարիզի մէջ կը յաճախէ ռազմածովային ակադեմիայ։ակադեմիայ: [[1964]] թ.-ին` 17 տարեկան, Կօկէնը իր ցանկութեամբ Լուցցիտանոյ նաւի վրայ որպէս նաւաստի երկու տարի կ'անցկացնէ ծովին մէջ, կը ճանապարհորդէ Եւրոպա եւ Հարաւային Ամերիկա` ''գաւռ'' - ''ռիո-դե-ժանէրո'', ''բաիայ Բլանկա''- ''հիւսիսային Եւրոպա'' երթուղիով։երթուղիով: Այդ ազատ տարիները մեծ հետք կը թողէն Կօկէնի աշխարհայեացքի եւ բնաւորութեան ձեւաւորման վրայ։վրայ: 1965 թ.-ին Կօկէնը շուրջ երեք տարի կը գտնւի զինուորական ծառայութեան մէջ` ֆրանսական ռազմական նաւատորմին մէջ որպէս կրտսեր սպայ։սպայ: Մէկ շարք ճանապարհորդութիւններ կը կատարէ դէպի [[Հարաւային Ամերիկա]], [[Հնդկաստան]], ինչպէս նաեւ հետազօտական արշաւ կը կատարէ դէպի [[Հիւսիսային բեւեռ]]: [[1867]] թ.-ին, երբ Կօկէնը հերթական հեռաւոր ճանապարհորդութեան մէջ էր, կը մահանայ մայրը։մայրը: Կօկէնի խնամակալն կը դառնայ ընտանիքի վաղեմի բարեկամ ''Կուստաւ Արոզան'': 1871 թ.-ին Կօկէնը կ'աւարտէ ծովային ճանապարհորդութիւնները։ճանապարհորդութիւնները: <!-- Seemannslaufbahn -->

Կը մեկնի ճանապարհորդութեան իր ընկեր նկարիչ Շարլ Լաւալի հետ։հետ: Անոնք միասին կ'իջնէն Պանամայի ափը եւ այնտեղ կ'ընդունուին ծանր բանուորական աշխատանքի, բայց շուտով` անարդարութիւններու եւ ծաղրանքներու պատճառով Կօկէնը եւ Լաւալը կը թողնեն այդ աշխատանքը եւ կը մեկնին Մարտինիկայ։Մարտինիկայ: Այնտեղ Կօկէնը կը սկսի նկարել իր առաջին նկարները, որոնց վրայ պատկերուած էին էկզոտիկ տեսարաններ։տեսարաններ: Կօկէնի մօտ կը բացւուէր նոր զգացմունքներ, որոնք աւելի են կը ոգեւորէն անոր։անոր: Մարտինկայի շրջանէ ստեղծագործութիւններէն յայտնի է «մարտինիկայ կղզու բնապատկերը»: Բայց այստեղ եւս Կօկէնին կը հետապնդէ աղքատութիւնը։աղքատութիւնը: Կը հիւանդանայ նկարչին ընկերը` Լաւալը։Լաւալը: Կօկէնը հոգատարութեամբ կը խնայ անոր։անոր: Լաւալը նոյնիսկ մղջաւանջի մէջ կը փորձէ ինքնասպան ըլլալ, բայց Կոկէնը կը փրկէ անոր։անոր: Կը վարակուի նաեւ Կօկէնը։Կօկէնը: Լաւալը, տանջուած ու յոգնած իր հիւանդութիւնից`կը որոշէ մեկնիլ Փարիզ։Փարիզ: Նոյն որոշումն է կը կայացնէ նաեւ Կօկէնը։Կօկէնը: Գումար վաֆկստակելու եւ հայրենիք վերադառնալու համար աշխատանքի կ'անցնէ վաճառական նաւերէն մէկուն վրայ։վրայ: Փարիզ կը վերադառնայ [[1888]] թ. սկզբին, այնուհետեւ երկրորդ անգամ կը մեկնի [[Բրետան]]:

Կօկէնը անվերադարձ կը հեռանայ է Փարիզէն։Փարիզէն: կը վախճանի Կօկէնի աղջիկը ` Ալինան: Կօկէնը անյաջող ինքնասպանութեան փորձ կը կատարէ: Կը շարունակէ նամակագրական կապը Դենիել դէ Մոնֆրեյդի հետ: Կօկէնը կ'աւարտէ իր աշխատանքը դեռ նոր սկսած նկարներուն վրայ: Այդ ժամանակահատուածին նկարուած ստեղծագործութիւններէն մէկը է«կին մանգօ ծառի տակ», «բարբարոսական բանաստեղծութիւններ», «երբեք», «բուրաւէտ օրեր»: Նկարիչին ամենահանրայայտ ստեղծագործութիւնը, որուն հետ Կօկէնը կը մասնակցէր Փարիզեան ցուցահանդէսի, սկիսբը ոչ բոլորինալ հասկանալի էր։էր: Հեղինակն այն անուանած էր` «որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ո՞րտեղ ենք գնում» ([[1897]] ): Կօկէնը կ'ապրի առանձին։առանձին: Լուրջ խնդիրներ են ծագում եպիսկոպոսի եւ կղզու վարչակաԦմի հետ։հետ: Կօկէնը յաճախ կը կանգնի հնդիկներու պաշտպանութեան կողմը։կողմը: Նկարիչին մօտ խնդիրներ կը ծագին իր թերթի տպագրման հարցին մէջ։մէջ: Հիւանդութիւնը արագ կը քայքայէր անոր օրգանիզմը։օրգանիզմը: Կը մօտենար մահը։մահը: Բայց Կօկէնը մէկ անգամ ալ կը փորձէ փախչեի։փախչեի: [[1901]] թ. [[նոյեմբեր]]ին ան [[Թաիթի]]էն կը մեկնի Դոմինիկի կղզի, որը կը դառնայ նկարչի վերջին ճանապարհորդութիւնը։ճանապարհորդութիւնը: Խիւա-ոայ կղզում, ենթարկուելով բանտի ու տուգանքի` կը նկարէ իր վերջին նկարները ` «եւ ոսկին իրենց մարմիններու», «ձիաւորներ ափի մօտ», «կանայք սպիտակ ձիով»: [[1903]] թ. [[մայիս 8]]-ին Կօկէնը կը կնքէ իր մահկանացուն։մահկանացուն:

{{oq|ru|Произведение искусства для того, кто умеет видеть —- это зеркало, в котором отражается состояние души художника.

{{oq|ru|Мои глаза закрываются, для того чтобы увидеть —- хотя я не могу понять этого —- мечту о бесконечном пространстве, которое исчезает предо мной.

Պատկեր:Paul Gauguin 060.jpg|նկարչի ընտանիքը այգում։այգում: Կարսելի փողոց (1881)

Պատկեր:Gauguin.swineherd.750pix.jpg|խոզարածը։խոզարածը: Բրետան ([[1888]])

Պատկեր:Paul Gauguin 039.jpg| Բրիետանական բնանկար։բնանկար: Դաւթի հողմաղացը։հողմաղացը: ([[1894]])

* Արուեստի մատենաշար։մատենաշար: Կօկէն Փոլ'', Նոայ Նոայ, Առաջ եւ Յետոյ, Յօդուածներ, Նամակներ'', Սարգիս Խաչենց, հրատ. Երեւան, 1994, ISBN 5-8079-0852-X, Շտրիխ կօդ։կօդ: 2000000134017, էջերի քանակը` 313: