«Փոլ Կօկէն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Չ փոխարինվեց: ` → ՝ (20) oգտվելով ԱՎԲ
Չ clean up, փոխարինվեց: դ: → դ։, զ: → զ։, ը: → ը։ (14), ի: → ի։ (2), մ: → մ։, յ: → յ։ (5), ն: → ն։ (4), ջ: → ջ։ (2), վ: → վ։, տ: → տ։ (3), ր: → oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո...
Տող 29.
| ստորագրութիւն = Paul Gauguin signature.png
}}
'''էժeն Հանրի Փոլ Կօկէն''' ({{lang-fr|Henri Eugռne Paul Gauguin}}) (ծնած է [[1848]] թ. [[յունիս 7]], [[Փարիզ]], [[Ֆրանսա]] - մահացած է [[1903]] թ. [[մայիս 8]], [[Ատուոնա]], [[Մարկիզեան կը ղզինէր]]ուն մէջ, [[Ֆրանսական Փոլինեզիայ]]), [[ֆրանսայ]]ցի [[պոստիմպրեսիոնիստ]] նկարիչ, քանդակագործ, կաւագործ, արուեստի մէջ նոր նկարչական տեսակներու՝ [[սինթետիզմ]]ի, [[պրիմիտիվիզմ]]ի հիմնադիր եւ նախակարապետ:նախակարապետ։<ref>Պոլ Գոգեն. Կենսագրութիւն Յ. Տորմաշի. [[1963]] թ. Խմբագրութիւն «արտիյաէ {{ref-ru}}</ref> Կօկէնի պոստիմպրեսիոնիստական աշխատանքները մեծապէս ազդած են [[նաբիզմ]]ի եւ [[սիմուոլիզմ]]ի վրայ եւ նախանշած են [[էքսպրեսիոնիզմ|էքսպրեսիոնիստական ուղղութիւնը]]:
 
Կօկէնի ստեղծագործութեան վաղ շրջանը կապուած է իմպրեսիոնիզմի:իմպրեսիոնիզմի։ Փ․ Կօկէն, Ինքնանկար ([[1903]], Սալմանովիչի հաւաքածու, ժնեւ) Ընդհանրացուած կերպարներու, երեւոյթներու խորհրդաւոր իմաստի որոնումները, կեանքի վաղնջական, քարացած ձեւերու նկատմամբ հետաքրքրութիւնը («տեսիլք քարոզից յետոէ, [[1888]], «դեղին Քրիստոսէ, [[1889]]) Կօկէնին տեղծագործութիւնը կը մօտեցնեն [[սիմուոլիզմ]]ին, կը յանգեցնէն գեղանկարչական նոր համակարգի («սինթետիզմիէ), որուն բնորոշն է ձեւերու եւ գծերու ընդհանրացուածութիւնը եւ պարզեցուածութիւնը, մաքուր գոյներու առանձին հարթութիւններու ռիթմիկ համադրումը («սրճարան Առլումէ, [[1888]]): Ցա․ Ս․ Գոգեբաշուիլի Ն․ Վ․ Գոգոլ. Ստեղծագործական որոնումներով եւ «իդէալական հասարակութեանէ երազանքներով համակուած, ան [[1891]] թուականին մեկնած է Տահիտի կղզի (Օւկիանիայ), ստեղծելու համար գոյնի էմոցիոնալ յագեցուածութեամբ, հարթ, ստատիկ կոմպոզիցիաներով, դեկորատիւութեան եւ մոնումենատալութեան օրգանական միաձուլումով առանձնացող ստեղծագործութիւնները, ուր շեշտուած է բնութեան եւ մարդու ամբողջականութեան գաղափարը («տահիտեան հովուերգութիւններէ, [[1893]], Էրմիտաժ, Լենինգրադ, «ծանծաղուտ», [[1901]], [[Պուշկինի անուան Կերպարուեստի թանգարան (Մոսկուայ)|ա․ Ս․ Պուշկինի անուան կերպարուեստի թանգարան]], եւն):։ Կատարած է քանդակագործական, գրաֆիկական եւ խեցեգործական աշխատանքներ, գրած է իր ստեղծագործական սկզբունքները պարզաբանող գրական եւ քննադատական յօդուածներ:յօդուածներ։
 
== Կենսագրութիւն ==
=== Մանկութիւն ===
Փոլ Կօկէնը ծնած է [[1848]] թ.-ի [[յունիս 7]]-ին:ին։ Հայրը՝ ''կլովիս Կօկէն''ը, ֆրանսացի խմբագիր էր, իսկ մայրը՝ ''ալին Տրիստանը'', պերուական արմատներովձ իսպանուհի էր:էր։<ref>http://www.jadu.de/jaduland/kolonien/suedsee/suedsee/inseln/gauguin.html</ref> Այն բանէն յետոյ, երբ Կլովիսի աշխատանքի ատէն անախորժութիւններ են առաջ եկող (կապուած ''1848 թ.-ի փետրուարեան յեղափոխութեան'' հետ), ան քաղաքական դրդապատճառներով կը որոշէ բնակութեան տեղափոխուիլ Հարաւային Ամերիկա՝ Պերու, որտեղ կ'ապրէին Կօկէնի մոր հարազատները:հարազատները։ Երկար ճանապարհորդութեան վերջէն՝ դեռ Պերու չհասած, նաւի վրայ Կլովիսը կը վախճանի եւ կը թաղէն [[Մագելանի նեղուց]]ի փոքրիկ նաւահանգիստներէմ մէկուն մէջ:մէջ։ Կօկէնի մայրը յետագայ 4 տարիներուն երկու երեխաներու՝ Կօկէնի եւ աւագ քրոջ հետ, կ'ապրում [[Պերու]]ի մայրաքաղաք [[Լիմայ]]ի մէջ՝ քեռու՝ Պիայ Տրիստանի եւ Մոսկոզի տանը:տանը։ Չորս տարի յետոյ՝ [[1853]] թ.-ին, Պերու-ի քաղաքացիական պատերազմը կը սկսի, Կօկէնի ընտանիքը կը վերադառնայ [[Ֆրանսայ]]: Կօկէնը այդ ժամանակ 7 տարեկան էր:էր։
 
=== Երիտասարդութիւն ===
[[Օռլէան]] քաղաքի մօտ (Կենտրոնական Ֆրանսա), որտեղ կ'ապրէր Կօկէնի քեռին՝ Իսոդորը,<ref>http://www.dieterwunderlich.de/Paul_Gauguin.htm</ref> Կօկէնը կը սկսուի յաճախել գիշերօթիկ դպրոց (Օռլէանի սեմինարիա ) (Petit Sռminaire de la Chapelle-St-Mesmin):։ Այնտեղ Կօկէն կը սորուի մինչեւ 1864 թ.-ը, այդ ընթացքին ժամանակ առ ժամանակ կը տեղափոխուի մոր մօտ՝ Փարիզ, որտեղ վերջինս կար ու ձեւի սալոն բացած էր:էր։ Կօկէնը Փարիզի մէջ կը յաճախէ ռազմածովային ակադեմիայ:ակադեմիայ։ [[1964]] թ.-ին՝ 17 տարեկան, Կօկէնը իր ցանկութեամբ Լուցցիտանոյ նաւի վրայ որպէս նաւաստի երկու տարի կ'անցկացնէ ծովին մէջ, կը ճանապարհորդէ Եւրոպա եւ Հարաւային Ամերիկա՝ ''գաւռ'' - ''ռիո-դե-ժանէրո'', ''բաիայ Բլանկա''- ''հիւսիսային Եւրոպա'' երթուղիով:երթուղիով։ Այդ ազատ տարիները մեծ հետք կը թողէն Կօկէնի աշխարհայեացքի եւ բնաւորութեան ձեւաւորման վրայ:վրայ։ 1965 թ.-ին Կօկէնը շուրջ երեք տարի կը գտնւի զինուորական ծառայութեան մէջ՝ ֆրանսական ռազմական նաւատորմին մէջ որպէս կրտսեր սպայ:սպայ։ Մէկ շարք ճանապարհորդութիւններ կը կատարէ դէպի [[Հարաւային Ամերիկա]], [[Հնդկաստան]], ինչպէս նաեւ հետազօտական արշաւ կը կատարէ դէպի [[Հիւսիսային բեւեռ]]: [[1867]] թ.-ին, երբ Կօկէնը հերթական հեռաւոր ճանապարհորդութեան մէջ էր, կը մահանայ մայրը:մայրը։ Կօկէնի խնամակալն կը դառնայ ընտանիքի վաղեմի բարեկամ ''Կուստաւ Արոզան'': 1871 թ.-ին Կօկէնը կ'աւարտէ ծովային ճանապարհորդութիւնները:ճանապարհորդութիւնները։ <!-- Seemannslaufbahn -->
 
[[Պատկեր:PaulGauguinblackwhite.jpg|աջից|մինի|150px|Պոլ Գոգեն]]
Տող 44.
=== Հասուն ժամանակաշրջան ===
[[Պատկեր:Paul Gauguin 1891.png|մինի|150px|գոգենը խորհում է]]
Կը մեկնի ճանապարհորդութեան իր ընկեր նկարիչ Շարլ Լաւալի հետ:հետ։ Անոնք միասին կ'իջնէն Պանամայի ափը եւ այնտեղ կ'ընդունուին ծանր բանուորական աշխատանքի, բայց շուտով՝ անարդարութիւններու եւ ծաղրանքներու պատճառով Կօկէնը եւ Լաւալը կը թողնեն այդ աշխատանքը եւ կը մեկնին Մարտինիկայ:Մարտինիկայ։ Այնտեղ Կօկէնը կը սկսի նկարել իր առաջին նկարները, որոնց վրայ պատկերուած էին էկզոտիկ տեսարաններ:տեսարաններ։ Կօկէնի մօտ կը բացւուէր նոր զգացմունքներ, որոնք աւելի են կը ոգեւորէն անոր:անոր։ Մարտինկայի շրջանէ ստեղծագործութիւններէն յայտնի է «մարտինիկայ կղզու բնապատկերը»: Բայց այստեղ եւս Կօկէնին կը հետապնդէ աղքատութիւնը:աղքատութիւնը։ Կը հիւանդանայ նկարչին ընկերը՝ Լաւալը:Լաւալը։ Կօկէնը հոգատարութեամբ կը խնայ անոր:անոր։ Լաւալը նոյնիսկ մղջաւանջի մէջ կը փորձէ ինքնասպան ըլլալ, բայց Կոկէնը կը փրկէ անոր:անոր։ Կը վարակուի նաեւ Կօկէնը:Կօկէնը։ Լաւալը, տանջուած ու յոգնած իր հիւանդութիւնից՝կը որոշէ մեկնիլ Փարիզ:Փարիզ։ Նոյն որոշումն է կը կայացնէ նաեւ Կօկէնը:Կօկէնը։ Գումար վաֆկստակելու եւ հայրենիք վերադառնալու համար աշխատանքի կ'անցնէ վաճառական նաւերէն մէկուն վրայ:վրայ։ Փարիզ կը վերադառնայ [[1888]] թ. սկզբին, այնուհետեւ երկրորդ անգամ կը մեկնի [[Բրետան]]:
 
=== Վերջին տարիները ===
[[Պատկեր:Paul Gauguin 142.jpg|jobbra|bռlyegkռp|մինի|250px|«որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ու՞ր ենք գնումէ]]
Կօկէնը անվերադարձ կը հեռանայ է Փարիզէն:Փարիզէն։ կը վախճանի Կօկէնի աղջիկը ` Ալինան: Կօկէնը անյաջող ինքնասպանութեան փորձ կը կատարէ: Կը շարունակէ նամակագրական կապը Դենիել դէ Մոնֆրեյդի հետ: Կօկէնը կ'աւարտէ իր աշխատանքը դեռ նոր սկսած նկարներուն վրայ: Այդ ժամանակահատուածին նկարուած ստեղծագործութիւններէն մէկը է«կին մանգօ ծառի տակ», «բարբարոսական բանաստեղծութիւններ», «երբեք», «բուրաւէտ օրեր»: Նկարիչին ամենահանրայայտ ստեղծագործութիւնը, որուն հետ Կօկէնը կը մասնակցէր Փարիզեան ցուցահանդէսի, սկիսբը ոչ բոլորինալ հասկանալի էր:էր։ Հեղինակն այն անուանած էր՝ «որտեղի՞ց ենք մենք գալիս, ո՞վ ենք մենք, ո՞րտեղ ենք գնում» ([[1897]] ):։ Կօկէնը կ'ապրի առանձին:առանձին։ Լուրջ խնդիրներ են ծագում եպիսկոպոսի եւ կղզու վարչակաԦմի հետ:հետ։ Կօկէնը յաճախ կը կանգնի հնդիկներու պաշտպանութեան կողմը:կողմը։ Նկարիչին մօտ խնդիրներ կը ծագին իր թերթի տպագրման հարցին մէջ:մէջ։ Հիւանդութիւնը արագ կը քայքայէր անոր օրգանիզմը:օրգանիզմը։ Կը մօտենար մահը:մահը։ Բայց Կօկէնը մէկ անգամ ալ կը փորձէ փախչեի:փախչեի։ [[1901]] թ. [[նոյեմբեր]]ին ան [[Թաիթի]]էն կը մեկնի Դոմինիկի կղզի, որը կը դառնայ նկարչի վերջին ճանապարհորդութիւնը:ճանապարհորդութիւնը։ Խիւա-ոայ կղզում, ենթարկուելով բանտի ու տուգանքի՝ կը նկարէ իր վերջին նկարները ` «եւ ոսկին իրենց մարմիններու», «ձիաւորներ ափի մօտ», «կանայք սպիտակ ձիով»: [[1903]] թ. [[մայիս 8]]-ին Կօկէնը կը կնքէ իր մահկանացուն:մահկանացուն։
 
== Մէջբերումներ ==
Տող 66.
<gallery>
Պատկեր:Paul Gauguin 097.jpg|ասեղնագործող կինը (Մետտէ Գոգեն) ([[1880]]-[[1881]])
Պատկեր:Paul Gauguin 060.jpg|նկարչի ընտանիքը այգում:այգում։ Կարսելի փողոց (1881)
Պատկեր:Gauguin Stillleben mit Fruchtschale und Zitronen.jpg|''մրգաման եւ կիտրոններ'' (1880)
Պատկեր:Gauguin.swineherd.750pix.jpg|խոզարածը:խոզարածը։ Բրետան ([[1888]])
Պատկեր:Paul Gauguin 085.jpg|ալիսկամպի ծառուղում (1888)
Պատկեր:Paul Gauguin 137.jpg| Յայտնութիւն քարոզից յետոյ (Յակոբի մենամարտը հրեշտակի հետ) (1888)
Տող 77.
Պատկեր:Paul Gauguin 031.jpg|լուսին եւ երկիր ([[1893]])
Պատկեր:Paul Gauguin 004.jpg|ճաւայուհի Աննահը (1893)
Պատկեր:Paul Gauguin 039.jpg| Բրիետանական բնանկար:բնանկար։ Դաւթի հողմաղացը:հողմաղացը։ ([[1894]])
Պատկեր:Paul Gauguin 044.jpg| Յետճաշեայ հանգիստ (1894)
Պատկեր:Paul Gauguin 090.jpg|կինը լողափին, կամ մայրութիւն ([[1899]])
Տող 91.
 
== Կօկէնի մասին հայերենով ==
* Արուեստի մատենաշար:մատենաշար։ Կօկէն Փոլ'', Նոայ Նոայ, Առաջ եւ Յետոյ, Յօդուածներ, Նամակներ'', Սարգիս Խաչենց, հրատ. Երեւան, 1994, ISBN 5-8079-0852-X, Շտրիխ կօդ:կօդ։ 2000000134017, էջերի քանակը՝ 313:
 
== Այցելեք նաեւ ==
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/wiki/Փոլ_Կօկէն» էջէն