«Գրիգոր Նարեկացի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 50.
=== Մատեան ողբերգութեան ===
1rightarrow.png Հիմնական յօդուած՝ Մատեան ողբերգութեան
Նարեկացիէն՝ մեզի հասած գրական ժառանգութեան կարեւորագոյն ստեղծագործութիւնը «Մատեան ողբերգութեան»ն է, որ հայ միջնադարեան գրականութեան միտքի ամենամեծ արգասիքն է, կը պատկանի մարդկութեան ստեղծած գեղարուեստական մեծագոյն արժէքներու թիւին։թիւին կը պատկանի ։ Աղօթագիրքը ամփոփումն է այն լաւագոյնին, զոր ստեղծած է հայ քերթողական միտքը հնագոյն ժամանակներէն մինչեւ Ժ. դար։ Աղօթագիրքը բաղկացած է 95 գլուխներէ։ Ժանրային առումով անիկա քնարական–հոգեւոր է։ Յայտնի չէ, թէ քանի տարուան ընթացքին գրուած է աղօթագիրքը, սակայն աւարտած է մահէն մէկ տարի առաջ՝ 1002-ին։
Աղօթագիրքը գրաբարէն աշխարհաբարի վերածած է Մկրտիչ Խերանեան։ Հայ գրականութեան մեջ բազմաթիւ են աշխարհաբար թարգմանութիւնները։ Վազգէն Գէորգեան թարգմանած է աղօթագիրքին ծաղկաքաղը։
Գրականութեան պատմութեան մեջ Նարեկացին թերեւս առաջինն է, որ լայնօրէն օգտագործած է բաղաձայնութիւնը, ոտանաւորին երաժշտութեան համար։
Աղօթագիրքը յայտնի է «Նարեկ» անունով։ Զանազանուելով քնարական բանաստեղծութիւններու միւս հեղինակներէն՝ Նարեկացի պատմողական բնոյթի տարրեր բնաւ չէ օգտագործած ։ Բայց բանաստեղծութիւնը էապես ունի իր սկիզբն ու վախճանը, ներքին գարգացման կուռ միասնութիւնն ու ամբողջականութիւնը։ Բանաստեղծութեան մէջ խտացուած են բանաստեղծին ողբերգական ապրումները, տարակոյսները, թէ ինք կրնա՞յ միանալ Աստուծոյ։ Ան կը տարակուսի,թէ՝ կրնա՞յ հասնիլ իր իտէալին՝ Աստուծոյ, որովհետեւ հետզհետէ կ'աճին իր մեղքերը։ Մինչդեռ Աստուծոյ հասնելու համար պէտք է մարդու գործերն ու վարմունքները, յոյզերն ու զգացումները մաքուր ըլլան ամէն տեսակի թերութիւններէնթերութիւններէ, ամէն տեսակի բացասական գիծերէն։գիծերէ։ Կատարեալ մաքրութեան հասնելու համար, մարդ պէտք է ամէն ձեւով խոստովանի ու դատապարտէ իր վատ արարքները, մեղքերը։ Բանաստեղծը ինքզինքին կը վերագրէ մեղքեր ու յանցանքներ կը վերագրէ , կը դատապարտէ այն բոլոր բացասականը, զոր նկատած է մարդկային կեանքին ու իրականութեան մէջ։
Ան կը նկատէ, որ մարդկային ծնունդներէն ոչ մէկը իրեն չափ մեղաւոր չէ եղած, որովհետեւ չէ կրցած միտքի երիվարը բանականութեան սանձով կանգնեցնել եւ, «... մութ խորհուրդներու մէջէն սլանալով», մարդոց գործած բոլոր հին չարիքներուն նորերը ։ Նոյնիսկ արարիչին դէմ նենգամիտ գտնուած է, ըմբոստացած, աստուածամարտ մտածումներ ունեցած է ու չէ վախցած անոր սպառնալիքներէն։ «Մատեան ողբերգութեան» մեջմէջ ան կ'ըսէ.
 
Նարեկացու պատկերը Վատիկանում
Aquote1.png
- Սպառնացար, եւ ոչ զաոհուրեցայզարհուրեցայ,
Արգահատեցեր՝ եւ ոչ երբեք լուայ, Որ է ապստամբութեան յայտնի նշանակ։
Aquote2.png
 
ԿործանվելուԿործանելու սարսափներինսարսափներուն հաճախյաճախ հաջորդումկը էյաջորդէ փրկվելուփրկուելու հույսը՝յոյսը՝ կապված մեղքերիմեղքերու խոստովանութեան հետ։հետ Պոեմիկապուած ։ Աղօթագիրքին արտակարգ հուզիչյուզիչ, դրամատիկ դրութիւններով հարուստ ընթացքն ավարտվումընթացքը էկ'աւարտի լավատեսութեանլաւատեսութեան հաղթանակովյաղթանակով, Փրկութեան ե աստվածայինաստուածային էութեան հետ միանալու՝ աստվածանալուաստուածանալու հավատով։հաւատքով։
ԻնչպեսԻնչպէս որոշ միստիկներխորհրդազգածներ, այնպեսայնպէս էլալ միստիկխորհրդազգած Գրիգոր Նարեկացին ստեղծել էՆարեկացի կատարելութեան ձգտող մարդու իդեալը՝իտէալը՝ առաջստեղծել քաշելովէ կատարյալյառաջացնելով կատարեալ էակի՝ աստծոաստուծոյ պաշտամունքը։ ՆաԱն պանթեիստորենկը առաջադրում եւ յուրովի լուծում էլուծէ մարդ եւ աստվածաստուած, բնութիւն եւ աստվածաստուած հարաբերութիւնը։յարաբերութիւնը։ ԱստվածԱստուած ամենուրեքամէնուրեք է եւ ամենամէն ինչի ինչում.մէջ:
Aquote1.png
- Զի դու միայն ես երկնքում անճառ
եւ երկրում՝ անզնին, Գոյութեան տարրերի մեջ եւ աշխարհի բոլոր ծագերում, Սկիզբն ամենամէն ինչի, եւ ամենամէն ինչի մեջ՝մէջ՝
ամբողջ լրումով։
Aquote2.png
 
ՊոեմիԱղօթագիրքին բովանդակութեան զարգացման ինքնատիպութիւնը, հույզերիյոյզերու, տրամադրութիւններիտրամադրութիւններու արտահայտումնարտայայտութիւնն ու պատկերումըպատկերացումը պահանջումկը էինպահանջէին պոետիկականբանաստեղծական նորանոր հնարքներ ու միջոցներ։ Բանաստեղծը խորապեսխորապէս գիտակցելգիտակցած է իր ստեղծագործութեան էութեան առանձնահատկութիւններըառանձնայատկութիւններուն եւ, դրանցանոնց համապատասխան, արտահայտչականարտայայտչական ձեւեր ստեղծելու անհրաժեշտութիւնը։ Թե՛Թէ՛ մարդկային կյանքիկեանքի իրադրութիւններըիրադարձութիւնները, թե՛թէ՛ բնութեան երեւույթներներեւոյթները օգտագործվածօգտագործուած են բանաստեղծիբանաստեղծին կողմիցկողմէ իբրեւ համեմատութիւններ ու փոխաբերութիւններ՝ ապրումներիապրումներու ուեւ հոգեվիճակներիհոգեվիճակներու գեղարվեստականգեղարուեստական մարմնավորմանմարմնաւորման համար։
ՆարեկացուՆարեկացիի փոխաբերութիւնները, համեմատութիւնները, էպիտետներըմակդիրները, որոնք բանաստեղծութեան մէջ հորդումկը ենյորդորեն հեղեղի նման, միշտ ինքնատիպ են, համարձակ եւ գեղագիտական բարձր ճաշակի ու զգացողութեան արտահայտութիւն։արտայայտութիւն։
Ժամանակի գրական լեզուն՝ գրաբարը, ինչ հարստութեան որ հասելհասած էր պատմիչներիպատմիչներու, եկեղեցական գրողներիգրողներու ու բանաստեղծներիբանաստեղծներու գործերումգործերուն մէջ, չէր կարողկրնար ՆարեկացուՆարեկացիի ստեղծագործական երեւակայութեան անսահման թռիչքը, իրարամերժ խոհերիխոհերու ուեւ զգացմունքներիզգացումներու բոլոր նրբերանգներննրբերանգները արտահայտել։արտայայտել։ ՆրանիցԱնոնցմէ առաջ բուն բանաստեղծութեանբանաստեղծական լեզուն շատ ավելիաւելի աղքատ ու միակերպմիատարր էր, քան մեր պատմիչներիպատմիչներու լեզուն։ Եկեղեցական դոգմաներինկանոններուն հետեւելըհետեւիլը խանգարումկը էրխանգարէր հոգեւոր երգերիերգերու (շարականներիշարականներու) հեղինակներինհեղինակներուն լեզուական լեզվականնորա նորամուծութիւններմուծումներ կատարել ե՝ այն աստիճանաստիճանի, որ նրանցանոնց լեզվականլեզուական անհատականութիւնը գրեթեգրեթէ կորչումկը էր։կորսուէր։ «Մատեան ողբերգութեան» պոեմիաղօթագիրքին հավերժյավերժ մնայուն գեղարվեստականգեղարուեստական արժեքըարժէքը, բովանդակութեան խորութեան ու մեծութեան հետ, պայմանավորվածպայմանաւորուած է նրաանոր պոետիկականբանաստեղծական արվեստիարուեստի անսահման հարստությամբ։հարստութեամբ։ ՆարեկացուՆարեկացիի բանաստեղծական արտահայտչականարտայայտչական միջոցներն ու ձեւերը անսպառ են, բազմազան ու գունագեղ, իսկ բառարանը՝ հայ գրականութեան մեջմէջ ամենահարուստը։
Գրիգոր ՆարեկացինՆարեկացի գրականութեան մեջմէջ մնաց անգերազանցելի՝ բովանդակութեան համապատասխան ոտանավորիոտանաւորի տարբեր չափեր ստեղծելու եւ օգտագործելու, ռիթմի ու երաժշտականութեան անկրկնելի արդյունքներիարդիւնքներու հասնելու հարցում։հարցին մէջ։ Մ. ՄեծարենցըՄեծարենց ճիշտճիշդ էնկատած նկատելէ, թեթէ Նարեկացին «գիտերգիտէր ծովաձայն հնչեցնել բառերը»։
ՆարեկացինՆարեկացի, որպեսորպէս երաժիշտ, նոր շունչ ու կյանքկեանք էտուած հաղորդելէ հայ միջնադարյանմիջնադարեան մասնագիտացվածմասնագիտացած երգարվեստին։երգարուեստին։ հատկապեսՅատկապէս իր տաղերիտաղերուն երաժշտական բաղադրիչներումբաղադրիչներուն հաղթահարվածմէջ յաղթահարուած են շարականներիշարականներու հին, ութ-ձայնի դրութեանըդրութեան կապվածկապուած եղանակներիեղանակներու կազմութեան՝ տվյալտուեալ պատմաշրջանի համար արդենարդէն քարացած ձեւերը։ ԸնդհանրապեսԸնդհանրապէս նախատեսվածնախատեսուած չլինելովչըլլալով պարտադիր-կիրառական նպատակներինպատակներու համար՝ տաղերնտաղերը ազատ ենմնացած մնացելեն եկեղեցական կանոնական մտածողութիւնիցմտածողութենէն ու ավելիաւելի անկաշկանդ (քան, օրինակ, շարականները) հարստացելհարստացած են ժող-գուսանական արվեստիցարուեստէն եկող կենսունակ տարրերով։ «Մատեան ոդբերգութեան» պոեմիաղօթագիրքին գեղարվեստականգեղարուեստական անընդգրկելի մեծութեան ամենացայտուն ապացույցներիցապացոյցներէն է մեր գրականութեան վրավրայ թողածձգած նրաանոր հսկայական ազդեցութիւնը։ ՆրանիցԱնկէ սովորելսորված եւ ներշնչվելներշնչուած են ոչ միայն միջնադարիմիջնադարու, այլնայլեւ նոր ժամանակներիժամանակներու հայ պոեզիայիբանաստեղծութեան նշանավորնշանաւոր դեմքերը։դէմքերը։
«ՄատյանՄատեան ողբերգութեան» աղօթագիրքը, ամբողջական կամ մասնակի, թարգմանվելթարգմանուած է աշխարհի շուրջ 30 լեզուներով։
Գանձերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 
== Գանձերը ==
Նարեկացու պատկերը Մոսկվայի Սուրբ Խաչ մայր տաճարի պատին
ՆարեկացուՆարեկացիի ստեղծագործութիւններիպատկերը մեջՄոսկուայի Սուրբ Խաչ մայր տաճարի պատին Նարեկացիի ստեղծագործութիւններուն մէջ առանձին տեղ են զբաղեցնում գանձերը՝ գրված որոշակի տոնին երգվելու նպատակով։ Պահպանվել են շուրջ տաս գանձեր, որտեղ գովաբանվում է տոնի խորհուրդը։ Գանձերը սերում են ավանդական քարոզից եւ ունեն քարոզին բնորոշ ձեւական հատկանիշներ։ Գանձերի առաջին կիրառողը եղել է Գրիգոր Նարեկացին։ Գանձ ժանրանունը ծագում է հենց Նարեկացու ստեղծագործութիւններից, որոնք սկսվում են «Գանձ» բառով՝ դրանով ապահովելով հեղինակի անվան սկզբնադիրը եւ ամբողջութեան մեջ դուրս բերելով «Գրիգորի երգ» ծայրակապը։ Նարեկացու գանձերին բնորոշ են հետեւյալ հատկանիշները.
գանձերի առաջին տներում ներբողվում է տվյալ տոնը կամ սրբի հիշատակը,
յուրաքանչյուր տուն ավարտվում է կրկնակով կամ դարձով,