«Գրիգոր Նարեկացի» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 25.
| ծնողներ =
| երեխաներ =
| պարգեւներ եւ մրցանակներ = Տիեզերական եկեղեցւոյ դոկտոր<ref name="newsva">[http://www.news.va/en/news/pope-francis-declares-armenian-saint-doctor-of-the Pope Francis declares Armenian saint Doctor of the Church] {{W/Ref-en}}</ref><ref name="doctor">[http://www.tert.am/am/news/2015/02/23/narekaci/1598629 Վատիկանը Գրիգոր
| կայքէջք = <!-- {{url|}} -->
| ստորագրութիւն =
Տող 43.
Գրիգոր Նարեկացի վախճանած է 1003-ին եւ թաղուած Նարեկայ վանքին մէջ։ Անոր գերեզմանը երկար ժամանակ ուխտատեղի եղած է շրջակայ հայ բնակչութեան համար։
Ըստ աւանդութեան՝ Նարեկացի ճգնած է ներկայիս իր անունը կրող քարայրին մէջ։
== Նարեկացիի ստեղծագործութիւնները ==
Գրիգոր Նարեկացիէն մնացած են մեծ թիւով գործեր՝ «Մեկնութիւն երգոց երգոյն Սողոմոնի», չորս ներբող, գանձեր, տաղեր (թիւով 30-էն աւելի), «Մատեան ողբերգութեան» չափածոյ աղօթագիրքը, թուղթեր եւ այլ գործեր։ Այդ երկիրներէն լաւագոյնները տաղերն են եւ «Մատեան ողբերգութեան» քնարական չափածոյ աղօթագիրքը։
=== Մատեան ողբերգութեան ===
1rightarrow.png Հիմնական յօդուած՝ Մատեան ողբերգութեան
Նարեկացիէն՝ մեզի հասած գրական ժառանգութեան կարեւորագոյն ստեղծագործութիւնը «Մատեան ողբերգութեան»ն է, որ հայ միջնադարեան գրականութեան միտքի ամենամեծ արգասիքն է, մարդկութեան ստեղծած գեղարուեստական մեծագոյն արժէքներու թիւին կը պատկանի ։ Աղօթագիրքը ամփոփումն է այն լաւագոյնին, զոր ստեղծած է հայ քերթողական միտքը հնագոյն ժամանակներէն մինչեւ Ժ. դար։ Աղօթագիրքը բաղկացած է 95 գլուխներէ։ Ժանրային առումով անիկա քնարական–հոգեւոր է։ Յայտնի չէ,
Աղօթագիրքը գրաբարէն աշխարհաբարի վերածած է Մկրտիչ Խերանեան։ Հայ գրականութեան
Գրականութեան պատմութեան
Աղօթագիրքը յայտնի է «Նարեկ» անունով։ Զանազանուելով քնարական բանաստեղծութիւններու միւս հեղինակներէն՝ Նարեկացի պատմողական բնոյթի տարրեր բնաւ չէ օգտագործած ։ Բայց բանաստեղծութիւնը էապես ունի իր սկիզբն ու վախճանը, ներքին գարգացման կուռ միասնութիւնն ու ամբողջականութիւնը։ Բանաստեղծութեան մէջ խտացուած են բանաստեղծին ողբերգական ապրումները, տարակոյսները,
Ան կը նկատէ, որ մարդկային ծնունդներէն ոչ մէկը իրեն չափ մեղաւոր չէ եղած, որովհետեւ չէ կրցած միտքի երիվարը բանականութեան սանձով կանգնեցնել եւ, «... մութ խորհուրդներու մէջէն սլանալով», մարդոց գործած բոլոր հին չարիքներուն նորերը ։ Նոյնիսկ արարիչին դէմ նենգամիտ գտնուած է, ըմբոստացած, աստուածամարտ մտածումներ ունեցած է ու չէ վախցած անոր սպառնալիքներէն։ «Մատեան ողբերգութեան» մէջ ան կ'ըսէ.
- Սպառնացար, եւ ոչ զարհուրեցայ,
Արգահատեցեր՝ եւ ոչ երբեք լուայ, Որ է ապստամբութեան յայտնի նշանակ։
Կործանելու սարսափներուն յաճախ կը յաջորդէ փրկուելու յոյսը՝ մեղքերու խոստովանութեան հետ կապուած ։ Աղօթագիրքին արտակարգ յուզիչ, ընթացքը կ'աւարտի լաւատեսութեան յաղթանակով, Փրկութեան ե աստուածային էութեան հետ միանալու՝ աստուածանալու հաւատքով։
Ինչպէս որոշ խորհրդազգածներ, այնպէս ալ խորհրդազգած Գրիգոր Նարեկացի կատարելութեան ձգտող մարդու իտէալը՝ ստեղծել է յառաջացնելով կատարեալ էակի՝ աստուծոյ պաշտամունքը։ Ան կը լուծէ մարդ եւ աստուած, բնութիւն եւ աստուած յարաբերութիւնը։ Աստուած ամէնուրեք է եւ ամէն ինչի մէջ:
- Զի դու միայն ես երկնքում անճառ
եւ երկրում՝ անզնին, Գոյութեան տարրերի
ամբողջ լրումով։
Աղօթագիրքին բովանդակութեան զարգացման ինքնատիպութիւնը, յոյզերու, տրամադրութիւններու արտայայտութիւնն ու պատկերացումը կը պահանջէին բանաստեղծական նորանոր հնարքներ ու միջոցներ։ Բանաստեղծը խորապէս գիտակցած է իր ստեղծագործութեան էութեան առանձնայատկութիւններուն եւ, անոնց համապատասխան, արտայայտչական ձեւեր ստեղծելու անհրաժեշտութիւնը։
▲Աղօթագիրքին բովանդակութեան զարգացման ինքնատիպութիւնը, յոյզերու, տրամադրութիւններու արտայայտութիւնն ու պատկերացումը կը պահանջէին բանաստեղծական նորանոր հնարքներ ու միջոցներ։ Բանաստեղծը խորապէս գիտակցած է իր ստեղծագործութեան էութեան առանձնայատկութիւններուն եւ, անոնց համապատասխան, արտայայտչական ձեւեր ստեղծելու անհրաժեշտութիւնը։ Թէ՛ մարդկային կեանքի իրադարձութիւնները, թէ՛ բնութեան երեւոյթները օգտագործուած են բանաստեղծին կողմէ իբրեւ համեմատութիւններ ու փոխաբերութիւններ՝ ապրումներու եւ հոգեվիճակներու գեղարուեստական մարմնաւորման համար։
Նարեկացիի փոխաբերութիւնները, համեմատութիւնները, մակդիրները, որոնք բանաստեղծութեան մէջ կը յորդորեն հեղեղի նման, միշտ ինքնատիպ են, համարձակ եւ գեղագիտական բարձր ճաշակի ու զգացողութեան արտայայտութիւն։
Ժամանակի գրական լեզուն՝ գրաբարը, ինչ հարստութեան որ հասած էր պատմիչներու, եկեղեցական գրողներու ու բանաստեղծներու գործերուն մէջ, չէր կրնար Նարեկացիի ստեղծագործական երեւակայութեան անսահման թռիչքը, իրարամերժ խոհերու եւ զգացումներու բոլոր նրբերանգները արտայայտել։ Անոնցմէ առաջ բուն բանաստեղծական լեզուն շատ աւելի աղքատ ու միատարր էր, քան մեր պատմիչներու լեզուն։ Եկեղեցական կանոններուն հետեւիլը կը խանգարէր հոգեւոր երգերու (շարականներու) հեղինակներուն լեզուական
Գրիգոր Նարեկացի գրականութեան մէջ մնաց անգերազանցելի՝ բովանդակութեան համապատասխան ոտանաւորի տարբեր չափեր ստեղծելու եւ օգտագործելու, ռիթմի ու երաժշտականութեան անկրկնելի արդիւնքներու հասնելու հարցին մէջ։ Մ. Մեծարենց ճիշդ նկատած է, թէ
Նարեկացի, որպէս երաժիշտ, նոր շունչ ու կեանք տուած է հայ միջնադարեան մասնագիտացած երգարուեստին։ Յատկապէս իր տաղերուն երաժշտական բաղադրիչներուն մէջ յաղթահարուած են շարականներու հին, ութ-ձայնի դրութեան կապուած եղանակներու կազմութեան՝ տուեալ պատմաշրջանի համար արդէն քարացած ձեւերը։ Ընդհանրապէս նախատեսուած չըլլալով պարտադիր-կիրառական նպատակներու համար՝ տաղերը ազատ մնացած են եկեղեցական կանոնական մտածողութենէն ու աւելի անկաշկանդ (քան, օրինակ, շարականները) հարստացած են ժող-գուսանական արուեստէն եկող կենսունակ տարրերով։ «Մատեան ոդբերգութեան» աղօթագիրքին գեղարուեստական անընդգրկելի մեծութեան ամենացայտուն ապացոյցներէն է մեր գրականութեան վրայ ձգած անոր հսկայական ազդեցութիւնը։ Անկէ սորված եւ ներշնչուած են ոչ միայն միջնադարու, այլեւ նոր ժամանակներու հայ բանաստեղծութեան նշանաւոր դէմքերը։
«Մատեան ողբերգութեան» աղօթագիրքը, ամբողջական կամ մասնակի, թարգմանուած է
== Գանձերը ==
Նարեկացիի պատկերը Մոսկուայի
գանձերու առաջին տուներուն մէջ կը փառաբանուի տուեալ տօնը կամ սուրբին յիշատակը,
իւրաքանչիւր տուն կ'աւարտի կրկներգով:Վերջին հատուածներուն մէջ առկայ են ննջեցեալներուն ողորմութեան արժանացնելու եւ աղաչողին սէր եւ բարի գործեր պարգեւելու մասին աղօթքներ, գանձերը կ'աւարտին հին քարոզներէն վերցուած տողերով։
== Տաղերը ==
«Տաղ
▲Նարեկացուց պահպանվել են նաեւ շուրջ երկու տասնյակ տաղեր, որոնք իրենց բովանդակությամբ կապվում են գանձերի հետ, քանի որ նվիրված են եկեղեցական որոշ տոների։ Նարեկացին տաղերում արտահայտել է կրոնական տրամադրութիւններ եւ գաղափարներ՝ իրականութիւնից առնված պատկերներով։ Այս ձեւով նա բանաստեղծութիւնից օտարել է ավանդական որոշակի ձեւեր եւ պոեզիայի մեջ ներդրել սեփական ընկալումների շնորհիվ ինքնուրույն պատկերներ գործածելու սկզբունքը։ Տաղերի մեծ մասն իրենց գաղափարական բովանդակությամբ եւ արտահայտչական ձեւերով արտացոլում են X դարի հասարակական կյանքի տեղաշարժերը։ Ճիշտ է, տաղերում մարդու ներաշխարհի, նրա խոհերի ու ապրումների պատկերները դեռ այնքան խորը չեն, բայց «Մատեան ողբերգութեան» մեջ դրանք հասնում են գերօրինակ ուժի ու բարձրութեան։ Գեղեցկութեան իդեալը սովորաբար մարմնավորում է տիրամայրը։ Դրա ամենավառ արտահայտութիւններից է «Տաղ Վարդաւառի»-ն, որը հեղինակի լավագույն ստեղծագործութիւններից է։ Վարդի եւ շուշանի գունզգույն ծաղիկների պատկերներով հեղինակը նկարագրում է Քրիստոսի Պայծառակերպութեան ավետարանական դրվագը։ Իր չափազանց հարուստ գիտելիքների եւ անբասիր վարքի շնորհիվ Նարեկացին շուտով մեծ համբավ է վաստակում։ Նրա մասին հյուսվում են զանազան ավանդութիւններ, որոնց մի մասը բանավոր կամ գրական մշակմամբ մեզ է հասել։
▲«Տաղ Ծննդյան»-ում հեղինակը ներկայացնում է Աստվածածնին իր ողջ գեղեցկութեան մեջ՝ նկարագրելով անգամ Աստվածածնի հանդերձանքը։ Եթե մինչ այդ Աստվածածինը ներկայացվում էր շարականներում իբրեւ կանանց մեջ ամենագովելին եւ բարեխոս իր Որդու առջեւ, ապա Նարեկացու մոտ ավանդական այս մոտեցումը առաջինը լինելով փոխված է։ Նարեկացու արժեքավոր ստեղծագործութիւններից է նաեւ «Հարութեան տաղը»։ Այստեղ ներկայացվում է, թե ինչպես Մասիսի լանջով իջնում է սայլը, որը քաշող սայլապանը նման է Խորենացու նկարագրած Հայկ նահապետին։
== Այլ ==
Ըստ
== Մեծերը Գրիգոր Նարեկացիի մասին ==
Նարեկացի կարապետն ու մարգարէն էր աստուածային ողորմութեան։ Դժուար է գտնել որեւէ մէկը, որ հաւասարի անոր մարդկային սրտին մէջ թեւաւորուած անդնդային թշուառութիւնները քննելու առումով։
== Գործերը ==
«Մատեան ողբերգութեան» բանաստեղծութիւն, 95 գլուխով
«Տաղ
«Տաղ յայտնութեան»
«Տաղ յարութեան»
«Տաղ վարդավառի»
«Տաղ
«Տաղ
«Տաղ համբարձման»
«Տաղ
«Տաղ Քառասուն Մանկանց»
«Տաղ Ղազարոսի
«Տաղ
«Տաղ
«Տաղ
«Տաղ Գրիգոր
«Տաղ Վերափոխման»
«Տաղ Խաչի»
«Տաղ Առաքելոց»
«Մեղեդի
== Նարեկացիի երկերուն հրատարակութիւնները ==
Գիրք աղօթից սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյ արարեալ,
Նարեկ
Մատյան ողբերգութեան, գրաբարից թարգմանեց Մ. Խերանյան, Ե., 1960։▼
Հրաչիկ Միրզոյան, Նարեկացագիտական հետազոտութիւններ (հոդվածների ժողովածու), Ե., ԵՊՀ, 2010, 395 էջ։▼
== Գրականութիւն ==
Մկրտիչ Մկրյան, Գրիգոր Նարեկացի, Ե., Երեւանի համալսարանի հրատարակչութիւն, 1951, 306 էջ։▼
▲Հրաչիկ
Չոպանյան Ա., Դեմքեր, Փարիզ, 1924։▼
Զաւէն Աւետիսեան, Նարեկացիին Մատեանը, Ե., 2004։
Աբեղյան Մ., Հայոց հին գրականութեան պատմութիւն, գիրք 1, Ե., 1944։▼
Թահմիզյան Ն., Կոմիտասը եւ Նարեկացու տաղերը, «ԲԵՀ», 1969, N 3։▼
Dorfmann-Lazarev, Igor (2006) '«Manto terrestre dell’immagine solare»: Note sul linguaggio cristologico di Gregorio di Narek.' In: Mahe, J.P. and Zekiyan, B.L., (eds.), Saint Grégoire de Narek: théologien et mystique. Rome: PIO, pp. 113-138. (Orientalia Christiana Analecta, vol. 275).
Читая Нарекаци, Е., 1974.
Ս.
== Արտաքին յղումներ ==
* Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի, «Մատեան ողբերգութեան» Աուդիոգիրք
* Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի, «Մատեան ողբերգութեան» PDF
* Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի, Տաղ Հարութեան
* Սուրբ Գրիգոր
* Մատյան ողբերգութեան (արեւելահայերեն
* Մատեան ողբերգութեան (գրաբար)
| |||