«Երաժշտութիւն» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Երաժշտութիւն''' (յունարէն՝ μουσική [նկատի կ'առնուի {{lang-el2|τέχνη}} կամ {{lang-el2|ἐπιστήμη}}], ենթակայ յունարէն՝ μούσα - ''[[մուզա]]'' բառէն), [[արուեստ]]ի տեսակ, որուն գեղարուեստական նիւթը համակարգուած ձայնն է։է: Երաժշտութիւնն առաջացած է [[Փալիոլիթ]]ի (հնաքարի) մէջ։մէջ:

Կ'ենթադրուի, որ ժամանակակից մարդը ի յայտ եկած է [[Ափրիկէ]]<nowiki/>ի մէջ` մօտ 160 000 տարի առաջ։առաջ: Մօտ 50 000 տարի առաջ մարդիկ բնակութիւն հաստատեցին կեանքի յամար բոլոր [[մայրցամաքներ]]ուն մէջ։մէջ: Քանի որ աշխարհի բոլոր մարդիկ, ատոնցմէ նաև՝ առաւել մեկուսացած ցեղախումբերը, ունին երաժշտութեան որոշ տեսակներ, պատմաբանները եկած են այն եզրակացութեան, որ երաժշտութիւնը պետք է ըլլար [[Ափրիկէ]]<nowiki/>ի առաջին մարդոց մօտ, մինչև իրենց տարածումը [[Երկիր|Երկրով]]: Կ'ենթադրուի, որ Ափրիկէի մէջ ծագումէն յետոյ` երաժշտութիւնը արդէն իսկ կայ ամենէն քիչը 50 000 տարիէ ի վեր, կը գոյատևէ այդ ժամանակներէն սկսեալ և աստիճանաբար դարձած է ամբողջ [[մոլորակ]]ին մէջ մարդոց կեանքի անբաժանելի մասը։մասը:<ref>[http://books.google.com/books?id=vYQEakqM4I0C&printsec=frontcover Նիլս Լենարտ Ուոլին, Սթիվեն Բրաուն «Երաժշտութեան ծագումը», 2001թ ]</ref>

Բանաւոր երաժշտական աւանդոյթը կ'անուանեն նախնադարեան կամ պարզունակ։պարզունակ: Ատոր օրինակներ կը ծառայեն ամերիկեան ու աւստրալիական բնիկներու երաժշտութիւնը։երաժշտութիւնը: Երաժշտութեան նախնադարեան փուլը կը վերջանայ այն ժամանակ, երբ մարդիկ կը սկսին գրառել երաժշտական ստեղծագործութիւնները։ստեղծագործութիւնները: Ամենահին յայտնի երգը, որ գրառուած է սեպագիր տախտակի վրայ և հայտնաբերուած է [[Նիպուր|Նիբուր]]ի պեղումներու ժամանակ, 4000 տարեկան է։է:

[[Ֆլեյտա]]ն, [[սրինգ]]<nowiki/>ը, գիտնականներու կողմէ գրանցուած ամենահին երաժշտական գործիքն է։է: Մէկ օրինակ յայտնաբերուած է քանդակներու կողքը, որոնք ստեղծուած են Ք.Ա. 35-40 հազ. տարի առաջ։առաջ:<ref>[http://elementy.ru/news?newsid=431111 Հին քանդակի կողքը յայտնաբերուած են երաժշտական գործիքներ, Յունիսի 26, 2009]</ref>

Երաժշտութիւնը [[արուեստ]]ի տեսակ է, որու հիմքին մէջն են ձայնը և լռութիւնը։լռութիւնը: Երաժշտութեան ընդհանուր տարրերն են բարձրութիւնը, ռիթմը, տինամիքան և թեմպրի և կառուցուածքի երաժշտական յատկանիշները։յատկանիշները:

Երաժշտութեան ստեղծումը, կատարումը, նշանակութիւնը և նոյնիսկ սահմանումը կը փոփոխուին՝ կախուած [[մշակոյթ]]էն և ընկերային պարունակէն։պարունակէն: Երաժշտութիւնը ունի շարք մը ձևեր՝ յանկարծաստեղծ երաժշտութիւնէն մինչև ալեադորիք ձևեր։ձևեր: Երաժշտութիւնը կը բաժնուի [[ժանր]]երու և ենթաժանրերու, չնայած որ բաժնուած ճիւղերն ու անոնց միջև առկայ փոխյարաբերութիւնները յաճախ ճկուն են, երբեմն կախուած են անձնական մեկնաբանութենէ և երբեմն հակասական։հակասական:

Երաժշտութիւնը կը համարուի կատարողական, գեղարուեստական և լսողական [[արուեստ]]: Կարելի է նաև առանձնացնել արդ երաժշտութիւնը և ֆոլք երաժշտութիւնը։երաժշտութիւնը: Առկայ է նաև խիստ կապ երաժշտութեան և թուաբանութեան միջև։միջև: Երաժշտութիւնը կրնանք կատարել և ունկնդրել։ունկնդրել: Ան կրնայ տրամաթիք գործի կամ [[ֆիլմ]]ի մաս ըլլալ, կամ կրնայ ձայնագրուիլ։ձայնագրուիլ:

Տարբեր մշակոյթներ կրողներու համար երաժշտութիւնը ապրելակերպի կարևոր ձև է։է: Հին [[յոյն]] և հնդիկ փիլիսոոփաները երաժշտութիւնը կը սահմանեն որպէս հնչերանգներ, ուր մեղեդիները դասաւորուած են հորիզոնական ձևով, իսկ հարմոնները՝ ուղղահայեաց ձևով։ձևով: Այնուամենայնիւ, 20-րդ դարու երաժիշտ-ստեղծագործող Ճոն Քեյճը կը կարծէր, որ ցանկացած հնչիւն կրնայ երաժշտութիւն ըլլալ։ըլլալ: Երաժշտագէտ Ժան Ժաք Նատիզը կ'ամփոփէ յարաբերական, հին տեսակէտ մը- "Երաժշտութեան և աղմուկի միջև եղած սահմանը միշտ մշակութային սահմանում ունի. նոյնիսկ միևնոյն [[հասարակութիւն|հասարակութեան]] մեջ այդ սահմանը միևնոյն տեղով չ՛անցնիր: Մէկ խօսքով, հազուադէպ կ'ըլլայ համաձայնութիւն /այս հարցին մէջ/: Բոլոր հաշուարկներով, չկայ որևէ միջմշակութային և միևնոյն համընդհանուր գաղափար՝ ըստ որուն կը տրուի երաժշտութեան մասին սահմանումը:"

Նախապատմական երաժշտութիւնը տեսականօրէն կրնայ բացատրուիլ ըստ [[փալիոլիթ]]ի հնագիտական կայքերէն վերցուած բացայայտումներով։բացայայտումներով: [[Ֆլեյտա]]ները յաճախ կը յայտնաբերուին՝ փորագրուած [[ոսկոր]]ներէ, որոնց վրայ լայնակի անցքեր կատարուած են։են: Տիվյէ Պապէ ֆլեյդան, որ փորագրուած քարանձաւաբնակ [[արջ]]ի ազդրոսկրէ, մօտաւորապէս 40,000 տարուան հնութիւն ունի։ունի: [[Հնդկաստան]]ը այն երկիրներէն է, որոնք ունին հին երաժշտական մշակոյթ։մշակոյթ: Ամենահին և ամենամեծ նախապատմական երաժշտական գործիքներու հաւաքածուն յայտնաբերուած է [[Չինաստանի մշակոյթ|Չինաստանի մէջ]] (Ք.Ա. 7000-6600 թթ.): Ամենահին [[երգ]]ը, որ յայտնաբերուած է կաւէ ցուցանակներու վրայ, գրուած է մօտաւորապէս Ք.Ա. 1400 թուականին։թուականին:

Եգիպտական երաժշտական գործիքներու մասին ամենահին նիւթերը և ներկայացուցչական փաստերը նախափարաւոնական ժամանակաշրջանի են, սակայն աւելի ստոյգ փաստերը հաստատուած են հին թագաւորութիւնէն, ուր տաւիղ, ֆլեյդա և երկակի [[կլառնետ]] կը նուագէին։նուագէին:

Եգիպտական ֆոլք երաժշտութիւնը, ներառեալ աւանդական Սուֆի տհիրք ծիսակատարութիւնները, հին եգիպտական երաժշտութեան ամենամօտ ժամանակակից երաժշտութիւնն է։է:

Հնդկական դասական երաժշտութիւնը աշխարհի ամենահին երաժշտական աւանդոյթներէն մէկն է։է: Հարաբայի և Մոհենիօ Դարոյի լարային և հարուածային գործիքներու տարբեր տեսակներ վերականգնուած են Սըր Մորդիմեր Հիլերի կատարած պեղումներու արդիւնքով։արդիւնքով: [[Ռիգվեդա]]ն կը պարունակէ ժամանակակից հնդկական երաժշտութեան տարրեր։տարրեր:

Հնդկական դասական երաժշտութիւնը՝ մարկան, միահնչիւն երաժշտութիւն է, և անոր հիմքին մէջ է միևնոյն մեղեդային գիծը։գիծը:

Ասիական երաժշտութեան մէջ կը մտնեն արաբական, կեդրոնական ասիական, արևելեան ասիական, հարաւային ասիական և հարաւ-արևելեան ասիական երկիրներու երաժշտութիւնները։երաժշտութիւնները:

Երաժշտութեան և [[թատրոն]]ի [[գիտնական]]ները, որոնք ուսումնասիրութիւններ կ'ընեն [[Սեմիտական լեզուներ|Սեմական]] և վաղ հրեայ - քրիստոնէական պատմութեան և մարդաբանութեան վերաբերեալ, ընդհանուր կապեր յայտնաբերած են թատերական և երաժշտական գործունէութիւններուն մէջ, եբրայեցիներու և [[յոյն]]երու և հռոմէացիներու դասական մշակոյթներուն միջև։միջև: Կատարման ընդհանուր մասը բացայայտուած է "սոցիալական երևոյթ՝ լիթանիումին մէջ". [[աղոթք]], որ կազմուած է աղաչանքներու ու պաղատանքներու շարքէն։շարքէն:

Արևմտեան մշակոյթները հսկայ ազդեցութիւն ունեցած են երաժշտութեան զարգացման վրայ։վրայ: Արևմտեան մշակոյթներու երաժշտական պատմութիւնը կ'երկարի մինչև հին յունական ժամանակաշրջանը։ժամանակաշրջանը:

Հին [[Յունաստան]]ի մէջ երաժշտութիւնը կը համարուէր ընկերային-մշակութային կեանքի կարևոր մաս։մաս: Երաժիշտներն ու երգիչները ականաւոր դեր կը զբաղեցնէին յունական թատրոնին մէջ։մէջ:

Երկսեռ երգչախումբերը կատարումներ կ'ունենային ժամանցային, տօնական և հոգևոր արարողութիւններու ժամանակ։ժամանակ: Երաժշտական գործիքներէն առկայ էին երկեղեգեան փողերը և բլուսքեդային լարային գործիքները, քնարը, [[կիթառ]]ը: Երաժշտութիւնը կրթութեան կարևոր մաս կը կազմէր. տղաներուն կու տային երաժշտական կրթութիւն 6 տարեկանէն։տարեկանէն: Յունական երաժշտական տեսութիւնը կը ներառէր յունական երաժշտական ոճեր, որոնք աստիճանաբար հիմք դարձան արևմտեան կրօնական և դասական երաժշտութեան համար։համար: Յետագային [[Հռոմեական Կայսրութիւն|Հռոմէական Կայսրութենէն]],Արևելեան Եվրոպայէն և Բիւզանդական Կայսրութենէն եկած ազդեցութիւնները փոխեցին յունական երաժշտութիւնը։երաժշտութիւնը: Ամենահին օրինակը, որ պահպանուած է որպէս ամբողջական երաժշտական ստեղծագործութիւն, Սեիքիլոսի տապանագիրն է։է: Ան կը ներառէ նոթաներ աշխարհի տարբեր մասերէ։մասերէ:

Միջնադարեան դարաշրջանը կը սկսի Ռոման-կաթողիկէ եկեղեցիի ծառայութիւններու երգերով։երգերով: Այդ ժամանակ Արևմտեան երաժշտութիւնը կը դառնայ արուեստի ճիւղ՝ երաժշտական նոթաներով։նոթաներով: Միակ Եվրոպական միջնադարեան երգացանկը, որ պահպանուած է, ռոման-կաթողիկէ եկեղեցիի միահնչիւն պաշտամունքային միաձայն [[երգ]]երն է։է:

Վերածնունդի ժամանակաշրջանի երաժշտութիւնը (1400-1600թթ.) աւելի շատ կեդրոնացած էր աշխարհիկ թեմաներու վրայ։վրայ: [[1450]]-ականներուն յայտնագործուեցաւ տպագիր մամուլը, և այդ օգնեց երաժշտական ճիւղերու արագ տարածման։տարածման: Այսպիսով, երաժշտութիւնը սկսաւ աստիճանաբար կարևոր դեր խաղալ առօրեայ կեանքին մէջ։մէջ: Երաժիշտները կ'աշխատէին [[եկեղեցի]]ներու, դատարաններու և [[քաղաք]]ներու մէջ։մէջ:

Եկեղեցական քառեակները կ'աճէին, իսկ եկեղեցին կը մնար երաժշտութեան կարևոր հովանաւորը։հովանաւորը: 15-րդ դարու կէսերուն երաժիշտները կը ստեղծագործէին բազմահնչիւն հոգևոր երաժշտութիւն։երաժշտութիւն: Այս ժամանակաշրջանի ականաւոր երաժիշտներէն էին Ճյուլիամ Դուֆեյը, Ճիովաննի Փիեռլուճի տա Բալեսդրինան, Թոմաս Մոռլեյը և Օռլանտ տե Լասուսը։Լասուսը:

Շատ կարևոր ստեղծագործողներ, որոնց կը կոչէին ֆրանքո-ֆլամանդական ստեղծագործողներ, կը սերէին [[Հոլանտա]]յէն, [[Պելկիա|Պելճիքայ]]էն և հիւսիսային [[Ֆրանսա]]յէն: Անոնք կարևոր դեր կը խաղան ամբողջ [[Եվրոպա]]յի մէջ, և յատկապէս [[Իտալիա]]յի մէջ։մէջ:

Պարոքքոյի ժամանակաշրջանը սկսաւ 1600-1750 թուականներուն և տարածուեցաւ ամբողջ [[Եվրոպա]]յով մէկ։մէկ: Այս ժամանակաշրջանին երաժշտութիւնը սկսաւ ընդլայնուիլ իր տիրոյթներուն մէջ։մէջ: Պարրոքոյի երաժշտութեան ժամանակաշրջանը սկսեցաւ, երբ գրուեցան առաջին [[օփերա]]ները և երբ ձայնակարգային երաժշտութիւնը դարձաւ լայն տարածուած։տարածուած: Գերմանական Պարրոքօ երաժշտութեան ստեղծագործողները երաժշտութիւն կը գրէին փոքր համոյթներու համար՝ ներառեալ լարային, փողային և հովային գործիքներ, ինչպէս նաև երգչախումբեր, սրինգներ, տաւիղ և տաւղալար։տաւղալար: Այս ընթացքին մի քանի խոշոր երաժշտական ձևեր սահմանուեցան, որոնք յետագային ընդլայնեցան։ընդլայնեցան: Ուշ պարոքքոյի ոճը բազմահնչիւնային համալիր էր և հարուստ էր մեղեդիներով։մեղեդիներով: Պարոքքոյի ժամանակաշրջանի ստեղծագործութիւններէն էին Սեբաստիան Պախը, Ճորճ Ֆրետերիկ Հենտըլը և Ճորճ Ֆիլիփ Թելեմանը։Թելեմանը:

Դասական ժամանակաշրջանի երաժշտութիւնը (1750-1830) ունի աւելի թեթև, մաքուր և զգալիօրէն աւելի պարզ կառուցուածք, և հակուած է ըլալու ձայնային և երգեցիկ։երգեցիկ: Այս ընթացքին ի յայտ եկան նոր ժանրեր։ժանրեր: Հիմնական ոճը հոմոֆոնիք էր, ուր հիմնական մեղեդին և նուագակցութիւնը յստակօրէն կը տարբերէր։տարբերէր:

Կարևորութիւն կը տրուի գործիքային երաժշտութեան։երաժշտութեան: Այս ժամանակաշրջանի երաժշտութեան հիմքին մէջ Պարրոքոյի ժամանակաշրջանի ձևերն էին, որոնք աւելի ընդլայնեցան ([[սոնատ]],[[կոնցերտ]] և [[սիմֆոնիա]]): Միւս հիմնական ձևերն էին [[տրիո]]ն, լարային քառեակները, սերենատները և տիվերդիսմենը։տիվերդիսմենը: Ամենակարևոր և զարգացող ձևը սոնատն էր։էր: Չնայած պարրոքոյի ժամանակաշրջանի ստեղծագործողները նոյնպէս կը գրէին սոնատեներ, սակայն դասական սոնատները ամբողջովին կը տարբերին։տարբերին: Դասական շրջանի գործիքային բոլոր ձևերու հիմքին ինկած էր սոնատի տրամաթիքական կառուցուածքը։կառուցուածքը:

Դասական շրջանին կատարուած ամենակարևոր եղափոխական քայլերէն մէկը հասարակական ելոյթներու կատարելագործումն էր։էր: Ազնուականութիւնը կարևոր դեր կը խաղար երաժշտական կեանքի հովանաւորութեան մէջ, սակայն հիմա երաժշտահանները արդէն կրնային գոյատևել առանց անոր վարձակալութեան։վարձակալութեան: Աճող հանրաճանաչութիւնը յանգեցուց նուագախումբերու թիւերու շատացման։շատացման:

Դասական շրջանի յայտնի երաժշտահաններէն են Քարլ Ֆիլիփ Էմանուել Պախը, Քրիստոֆ Ուիլիբալդ Գլակը, Յոհան Քրիստինա Պախը, Ժոզեֆ Հայտենը, [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ]]ը, [[Լիւտվիկ Վան Պեթհովէն]]ը և Ֆրանզ Շիւպերթը։Շիւպերթը:

Ռոմանթիք երաժշտութիւնը (1810-1900) դասական շրջանի խիստ ոճերը և ձևերը վերափոխեց աւելի կրքոտ և արտայայտիչ կտորներու։կտորներու: Ան կը փորձէր մեծցնել յուզական արտայայտութիւնն ու զորութիւնը՝ նկարագրելու խորը ճշմարտութիւնը կամ մարդկային զգացմունքները։զգացմունքները:

Այս շրջանին ստեղծագործութիւններու գերիշխող նիւթը ռոմանթիք [[սէր]]ն էր։էր: Որոշ դեպքերու մէջ դասական շրջանի ֆորմալ կառուցուածքները պահպանուած են, սակայն որոշ առկայ ժանրերու, ձևերու և գործառոյթներու մէջ ձևափոխուած են։են: Ինչպէս նաև ստեղծուած են նոր ձևեր։ձևեր: Օբերան և [[պալետ|պալեդ]]ը կը շարունակէին զարգանալ։զարգանալ:

[[1800]] թուականին երաժշտութիւնը զարգացաւ [[Լիւտվիկ Վան Պեթհովէն]]ի և [[Ֆրանզ Շիւպերթ]]<nowiki/>ի կողմէն՝ ներկայացնելով աւելի տրամաթիք, արտայայտչական ոճով։ոճով: Պեթհովենի պարոքային մոթիվները եկան փոխարինելու մեղեդիին՝ որպէս կարևոր ստեղծագործական միաւոր։միաւոր: Աւելի ուշ ռոմանթիք շրջանի երաժշտահաններ, որոնցմէ են Պյոտր Իլիչ [[Չայքովսքի]]<nowiki/>ն, [[Անթոնին Դվորաք]]<nowiki/>ը և [[Կուստավ Մահլեր]]<nowiki/>ը կիրառեցին աւելի մշակուած ագորտներ և աւելի մեծ անհամապատասխանութիւն՝ տրամաթիք լարուածութիւն ստեղծելու համար։համար: Անոնք ստեղծեցին համալիր և յաճախ բաւական երկար երաժշտական գործեր։գործեր: Ռոմանթիք շրջանի ժամանակ դոնայնութիւնը իր գագաթնակէտին էր։էր:

20-րդ դարուն մէջ երաժշտութեան լսողներու շրջանակը մեծցաւ, քանի որ [[ռատիո]]ն դարձավ շատ տարածուած, իսկ ձայնարկիչները կ'օգտագործուէին երաժշտութիւն նուագելու և տարածելու նպատակով։նպատակով:

Արդ երաժշտութեան ցուցաբերած ուշադրութիւնը կը բացատրուի նոր ռիթմերու, [[ոճ]]երու և ձայներու հետազոտութեամբ։հետազոտութեամբ: 20-րդ դարու արդ երաժշտութեան ականաւոր գործիչներէն են [[Իկոր Ստրավինսկի]]ն, Առնոլտ Շունպերկը և [[Ճոն Քեյճ]]<nowiki/>ը։ը: Ձայնագրման գիւտը և երաժշտութեան խմբագրման հնարաւորութիւնը դասական երաժշտութեան նոր ենթաժանրերու շատացման առիթ դարձան՝ ներառեալ ագուսմաթիք և Ելեկտրոնիկ ստեղծագործութեան երաժշտական որոշակի դպրոցներ։դպրոցներ:

Ի յայտ եկաւ [[Ճազ]]ային երաժշտութիւնը, որ 20-րդ դարու կարևոր երաժշտական ճիււղերէն մէկը դարձաւ, իսկ 20-րդ դարու երկրորդ կէսին կարևորուեցաւ [[ռոք]] երաժշտութիւնը։երաժշտութիւնը: Ճազը ամերիկեան երաժշտական ձև է, որ ձևաւորուեցաւ 20-րդ դարու սկիզբին աֆրո-ամերիկեան համայնքներուն մէջ՝ ափրիկեան և ևրոպական աւանդական երաժշտութիւններու միախառնումէն՝ Հարաւային Միացեալ Նահանգներուն մէջ։մէջ:

Իր զարգացման սկիզբի շրջանէն մինչև հիմա ճազը ներառած է 19-20-րդ դարերու ամերիկեան նշանաւոր երաժշտութենէն տարրեր։տարրեր: Ճազը ի սկզբանէ սնած է շարք մը ենթաժանրեր՝ Նոր Օռլեանի Տիքսիլենտէն (1910-ականներ) մինչև 1970-ականներն ու 1980-ականների ճազ-ռոք ֆյուժընը։ֆյուժընը:

Ռոք երաժշտութիւնը նշանաւոր երաժշտութեան ժանր է, որ ձևաւորուած է 1960-ականներէն ՝ 50-ականներու ռոք ընտ ռոլ, ռոքապիլի, [[պլուզ]] և քանթրի երաժշտութիւններէն։երաժշտութիւններէն: Ռոքային ձայնը յաճախ կը կապուի ելեկտրական կիթառի կամ ագուսթիք կիթառի հետ։հետ: Այստեղ կ'օգտագործուին ուժեղ ենթապիթեր՝ էլեկտրական պաս կիթառի ռիթմային բաժնով և ստեղնաշարային գործիքներով (երգեհոն, [[դաշնամուր]] կամ անալոկային և թուային սինթեզադորներ և համակարգիչներ): 1960-ականներու և 70-ականներու սկզբիը ռոք ժանրը ճիւղաւորուեցաւ տարբեր ենթաբաժիններու՝ պլուզ ռոքէն և ճազ-ռոք ֆյուժընէն մինչև փրոկրեսիվ ռոք և ռոքի փորձառական ժանրերու տարբեր տեսակներ։տեսակներ:

Կատարումը երաժշտութեան ֆիզիկական արտայայտումն է։է: Կատարումը կրնայ ըլլալ կամ արդէն փորձուած կամ յանկարծաբան։յանկարծաբան: Յանկարծաբանութիւնը երաժշտական գաղափար է, որ կը ստեղծուի առանց կանխամտածուածութեան, իսկ փորձուած գործը գաղափարի աքթիվ կրկնողութիւնն է, մինչև կապակցուածութեան հասնիլը։հասնիլը: Երաժիշտները հաճախ յանկարծաբանութիւններ կ'ընեն արդէն փորձուած գաղափարին՝ իւրօրինակ կատարում ստանալու համար։համար:

Շատ մշակոյթներ կատարման և մենակատարման սստակ աւանդական ձևեր ունին, օրինակ հնդկական դասական երաժշտութիւնը կամ արևմտեան արդ երաժշտութեան աւանդոյթները։աւանդոյթները: Այլ մշակոյթներ, ինչպիսին է օրինակ Պալին, ունին խմբակային կատարումներու խիստ աւանդական ձևեր։ձևեր:

Երաժշտութեան շատ տեսակներ, ինչպիսին են օրինակ աւանդական [[պլուզ]]ը և ֆոլք երաժշտութիւնը, ի վերուստ կը պահպանուէին կատարողներու յիշողութիւններուն մէջ, իսկ երգերը կը կատարուէին բանաւոր կերպով կամ լսողութեամբ։լսողութեամբ: Եթէ երաժշտութեան [[հեղինակ]]ը յայտնի չէ, ապա ան կը համարուի աւանդական երաժշտութիւն։երաժշտութիւն: Մշակութային պատմութիւնը երգի միջոցով կը փոխանցուի մարդոց ականջին։ականջին:

Երաժշտական տեսութիւնը կը պատասխանէ այն հարցին, թե ինչ կանոններու կ'ենթարկուի երաժշտութիւնը, ինչ է անոր հիմքին մէջ և ինչ պէտք է սորվիլ, որպէսզի ոչ միայն գրագէտ կատարուի երաժշտութիւնը, այլև հասկնալի ըլլայ։ըլլայ:

Երաժշտութեան վերլուծութեան ընթացքին կ'առանձնանան հետևեալ հիմնական տարրեը՝ [[մեղեդի]], [[Ներդաշնակագիտութիւն]], [[կոնտրապունկտ]], կառուցուածք։կառուցուածք: Կիրառական տեսութիւնը, հիմնուելով ուսումնասիրութիւններու վրայ, նպատակ կը դնէ ստեղծել և կատարելագործել երաժշտութեան ուսուցման ձևերը, որոնք թոյլ կու տան տիրապետել [[կատարողական արուեստ]]ին, մարզել երաժշտութեան ընկալումը։ընկալումը: Հիմնական հմտութիւնները կը համարուին [[սոլֆեջիո]]ն՝ երաժշտութեան ընթերցումը թուղթէն, [[նոտա]]ներու գրառումը լսողութեամբ, լսողութեամբ վերլուծութիւնը և այլն, տարբեր տեսակի բարդիդուրաներու ընթերցումը, նուագախումբի համար գործիքաւորումը, յանկարծաբանութեան արուեստը, ստեղծագործումի սկզբնաւորումը։սկզբնաւորումը:<ref name="EK">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_colier/6154/%D0%9C%D0%A3%D0%97%D0%AB%D0%9A%D0%98 Երաժշտական տեսութիւն] Կոլիերի հանրագիտարան «Բաց հասարակութիւն» 2000</ref>

Երաժշտութիւնը կը կազմուի երաժշտական հնչիւններէ։հնչիւններէ: Անոնք ունին հստակ բարձրութիւն (հիմնական թոնի բարձրութիւնը սուպգոնդրօգդաւայի տո [[նոտա]]յէն մինչև հինգերորդ [[օքտավա|օգտավա]]յի ռե նոթան` 16-էն 4000-4500 Հց): Երաժշտական հնչիւնի դեմպրը կը որոշուի [[օբերտոն]]ներու առկայութեամբ և կախուած է [[ձայն]]ի աղբիւրէն։աղբիւրէն: Երաժշտական հնչիւնը որոշակի երկարութիւն ունի։ունի: Անոր ֆիզիքական իւրայատկութիւնն այն է, որ ձայնային ճնշումը կը գոյանայ ժամանակի պարբերական գործընթացով։գործընթացով:<ref>{{ռուսերեն գիրք|автор=Г. С. Ландсберг|заглавие=Элементарный учебник физики|издание=8|место=Москва|издательство=Наука|год=1972|том=3}}</ref>

Երաժշտական հնչիւնները կը խմբաւորուին երաժշտական համակարգի մէջ։մէջ: Երաժշտութեան կառուցման հիմքը ձայնասանդղակն է։է: Տինամիքական երանգները կ'ենթարկուին բարձրութիւններու սանդղակին, որ չունի բացարձակ նշանակութիւններ։նշանակութիւններ: Լայնօրէն տարածուած սանդղակի մէջ հարևան հնչիւնները 1:2 յարաբերակցութեան մէջ են (ութնակները կը վերաբերին քառորդներուն, քառորդները` կէսերուն և այլն):

Երաժշտութիւնը կը ստեղծուի և կը կատարուի մելկնելով շարք մը նպատակներէ՝ գեղարուեստական հաճոյքէ, կրօնական կամ արարողական նպատակներէ մինչև ժամանցային արտադրանք տուեալ շուկայի համար։համար: Սիրողական երաժիշտները կը ստեղծեն և կը կատարեն երաժշտութիւնը իրենց հաճոյքին համար և որևէ օգուտ չունին երաժշտութենէ։երաժշտութենէ: Մասնագիտացած երաժիշտներուն կը վարձատրեն շարք մը կառոյցներ և կազմակերպութիւններ՝ ներառեալ [[զինուած ուժեր]]ը, [[եկեղեցի]]ները, սինակոկները, երաժշտական դպրոցները և այլն։այլն: Մասնագիտացած երաժիշտները երբեմն կ'աշխատին ինքնուրոյն՝ կնքելով պայմանագրեր և համաձայնագրեր։համաձայնագրեր:

Երբեմն շատ կապեր կ'ըլլան սիրողական և մասնագիտացած երաժիշտներուն միջև։միջև: Սկսնակ սիրողական երաժիշտները դասընթացքներու կը հետևին մասնագիտացածներու մօտ։մօտ: Որոշ դեպքերու մէջ անոնք կրնան ձեռք բերել մասնագիտական կատարողականութիւն և կատարել մասնագիտացուած կերպով։կերպով: Տարբերութիւն կայ ձայնագրուած և կենդանի կատարուող երաժշտութեան միջև, սակայն երբեմն կենդանի համերգներու ժամանակ կը հնչեցնեն արդէն ձայնագրուած տարբերակները։տարբերակները:

[[Երկաշարադրում]]ը երգի ստեղծագործումն ու ձայնագրումն է։է: Շատ մշակոյթներուն մէջ կը կիրառուի երաժշտական նիւթը նախօրոք պատկերացնելէն յետոյ ստեղծագործութիւնը մատուցելու գաղափարը։գաղափարը: Եթե նոյնիսկ երկաշարադրումը [[նոթա]]ներով շատ յստակ գրուած է, ստեղծագործողը դեռ որոշ որոշումներ պիտի ընդունի անոր վերաբերեալ։վերաբերեալ: Երաժշտութեան կատարման ձևը կախուած է կատարողէն. այն կարող է փոխուիլ և կախուած է, թէ ով կը կատարէ և ինչպէս կ'ընէ այդ մէկը։մէկը:

Երաժշտական որոշ ճիղերու մէջ, ինչպէս [[ճազ]]ը կամ [[պլուզ]]<nowiki/>ը, կատարողական ազատութիւն կը տրուի կատարողին։կատարողին:

Յանկարծաբանուած գործը յաճախ կ'ունենայ ոճական կամ [[ժանր]]ային կարգեր։կարգեր: Երկաշարադրում ըսելով միշտ չենք հասկնար նոթաներու կիրառում կամ մէկ անհատի բացառիկ հեղինակութիւնն։հեղինակութիւնն: Երաժշտութիւնը նաև կրնայ նկարագրուիլ որպէս երաժշտական ձայներ ստեղծելու գործընթաց մը։մը: Նմանատիպ օրինակ է համակարգչային ծրագիրը, որ կ'ընտրէ ձայները։ձայները: Հազուագիւտ տարրեր պարունակող երաժշտութիւնը կը կոչուի "ալիադորուք" և յաճախ կը կապուի Ճոն Քեյճի, Մորթոն Ֆելտմանի կամ Լյութոսլավսքիի հետ։հետ:

Նշանագրութիւնը նշաններով երաժշտութեան նոթաներու և ռիթմերու թուղթին գրուած տարբերակն է։է: Երաժշտութեան գրուելէն ետք կը նշանագրուին երաժշտութեան ռիթմերն ու ձայնային բարձրութիւնը՝ ներառելով նաև [[երգ]]ը կատարելու ցուցումներ։ցուցումներ: Նշանագրումը ճիշտ կարդալու ուսումնասիրութիւնը կը ներառոէ երաժշտական տեսութիւն, [[հարմոնիա]], կատարողական փորձի ուսումնասիրութիւն և որոշ դէպքերու մէջ ալ կատարողականութեան պատմական ձևերու հասկացողութիւն։հասկացողութիւն:

Արևմտեան արդ երաժշտութեան գրաւոր նշումներու ամենաընդունուած տարբերակներն են նշանները։նշանները: Նշանաւոր երաժշտութեան, ճազի և պլուզի մեջ սթանտարտ երաժշտական նշանագրումը կը կատարուի թուղթի վրայ, որ ունի լարանման տողեր, և որու վրայ կը նշանագրեն մեղեդին, ագորտները, երգի բառերը և երաժշտութեան կառուցուածքը. նշանաւոր երաժշտութեան և ճազի մէջ նոյնպես կը կիրառկուին նշաններ և հատուածներ։հատուածներ:

Երաժշտական [[յանկարծաբանութիւն]]<nowiki/>ը ինքնամատոյց երաժշտութեան ստեղծումն է։է: Յանկարծաբանութիւնը երբեմն կը համարուի կատարողներու կողմէն երաժշտութեան ակնթարթային յորինում, ուր հնարները կը կիրառկուին առանց նախօրոք պատրաստուելու կամ արդէն փորձելէն յետոյ։յետոյ: Պարրոքօ և դասական ժամանակաշրջաններուն արևմտեան մշակոյթին մէջ երաժշտութեան յանկարծաբանութիւնը կը համարուէր կարևոր հմտութիւն։հմտութիւն: Սակայն 20-21-րդ դարերուն այն աւելի փոքր դեր կը խաղար արևմտեան արդ երաժշտութեան մէջ։մէջ: Իսկ հնդկական դասական երաժշտութեան մէջ յ անկարծաբանութիւնը հիմնական բաղադրիչն է և իւրաքանչիւր կատարման էական չափանիշը։չափանիշը:

Երաժշտութեան տեսութիւնը կ'ընդգրկէ երաժշտութեան բնոյթն ու մեխանիզմը։մեխանիզմը: Այն յաճախ կը բացայայտէ այն օրինակները, որոնք կ'իշխեն երաժշտահանի ձևերուն վրայ, և կ'ուսումնասիրէ երաժշտութեան լեզուն և նշանագրումը։նշանագրումը: Մեծ իմաստով, երաժշտութեան տեսութիւնը կը վերլուծէ երաժշտութեան փարամեթրերը և տարրերը՝ ռիթմ, ներդաշնակութիւն, մեղեդի, կառուցուածք և ձև։ձև: Երաժշտական տեսութիւնը կրնայ ընդգրկել երաժշտութեան վերաբերեալ պնդումներ, կարծիքներ և գաղափարներ։գաղափարներ:

Երաժշտութեան [[փիլիսոփայութիւն]]ը երաժշտութեան հետ կապուած հիմնական հարցերու ուսումնասիրութիւնն է։է: Երաժշտութեան փիլիսոփայական ուսումնասիրութիւնը շատ կապեր ունի մեթաֆիզիքսի և գեղագիտութեան մէջ առկայ փիլիսոփայական հարցերու հետ։հետ: Երաժշտութեան փիլիսոփայութեան մէջ առկայ որոշ հիմնական հարցերէն են՝

* Ո՞րն է երաժշտութեան սահմանումը։սահմանումը:

* Ի՞նչ կապ կայ երաժշտութեան և մտքի միջև։միջև:

* Ի՞նչ կը բացայայտէ երաժշտութեան պատմութիւնը աշխարհի մասին։մասին:

* Ի՞նչ կապ կայ երաժշտութեան և զգացմունքներու միջև։միջև:

Ըստ աւանդոյթի, երաժշտութեան գեղագիտութիւնը կ'ուսումնասիրէ ռիթմիք և հարմոնիք կառուցուածքներու թուաբանական և գոսմոլոկիք մեծութիւնը։մեծութիւնը: 18-րդ դարուն ուշադրութիւն սկսան դարձնել երաժշտութիւնը լսելու փորձի վրայ՝ այսպիսով անդրադառնալով երաժշտութեան գեղեցկութեան և մարդկային հաճոյքի վերաբերեալ հարցերուն։հարցերուն:

[[20-րդ դար]]իուն կարևոր ներդրումներ եղան Փիթըր Գիվիյի, Ճերոլտ Լևինսոնի, Ռոճեր Սքրութոնի և Սթեֆան Տավիսի կողմէն։կողմէն: Սակայն շատ երաժիշտներ, քննադատներ իրենց ներդրումը նոյնպես ունեցած են երաժշտութեան գեղագիտութեան վերաբերյալ։վերաբերյալ:

Կարծիք կայ, որ երաժշտութիւնը կ'ազդէ մեր զգացմունքներուն, խելացութեան և հոգեբանութեան վրայ։վրայ: Փիլիսոփայ [[Պլատոն]]ը կ'առաջարկէ այն տարբերակը, որ երաժշտութիւնը ուղղակիօրէն կ'ազդէ [[հոգի]]ի<nowiki/>ն վրայ։վրայ:

Երաժշտութեան գեղագիտութեան մէջ երկաշարադրական կառուցուածքի հսկայ կարևորութիւնը ընդգծելու միտում կար։կար: Սակայն երաժշտութեան գեղագիտութեան հետ կապուած այլ հարցերէն են՝ քնարականութիւն, ներդաշնակութիւն, [[հիպնոս]], զգացմունքայնութիւն, ժամանակի տինամիքա, ռեզոնանս և այլն։այլն:

Երաժշտական ճանաչողութեան ոլորտը իր մէջ կ'ընդգրկէ երաժշտութեան տարբեր տարրերու ուսումնասիրութիւն։ուսումնասիրութիւն: Բացի երաժշտութիւն վերլուծելու, ստեղծելու և կատարելու պարզ փորձերէն, ան կ'ուսումնասիրէ այն գործընթացները, որոնց հիմքին մէջ կ'ինան այս փորձերը։փորձերը: Այս ուսումնասիրութիւնները նաև կը փորձեն բացայայտել անհամատեղելի մշակոյթներու երաժշտական աւանդոյթներու միջև եղած ընդհանրութիւններն ու հնարաւոր ճանաչողական "սահմանափակումները":

Խուլերը կրնան զգալ երաժշտութիւնը իրենց մարմնին մէջ տեղի ունեցող տատանումներու միջոցով, որուն կարելի է հասնիլ այն պարագային, երբ անհատը իր ձեռքին մէջ կը պահէ ռեզոնանդ, սնամէջ առարկայ։առարկայ: Ամենէն յայտնի խուլ երաժիշտը [[Լիւտվիկ Վան Պեթհովէն]]ն է, որ ստեղծած է շատ յայտնի գործեր։գործեր: Աւելի ժամանակակից օրինակներէն է Էվելին Կլենին և Քրիս Պաքը։Պաքը:

Ուսումնասիրութիւնները, որոնք կը տարուին երաժշտական ճանաչողութեան ոլորտին մէջ, կը փորձեն բացայայտել երաժշտութիւն լսելու հետ կապուած բարդ մտաւոր գործընթացները։գործընթացները:

Երաժշտութիւնը կրնանք ունկնդրել շարք մը միջոցներով։միջոցներով: Ամենէն աւանդական տարբերակը կենդանի ունկնդրելն է։է: Կենդանի երաժշտութիւնը կրնայ հաղորդուիլ [[ռատիո]]յով, [[Հեռուստատեսութիւն|հեռուստատեսութեամբ]] կամ [[ինտերնետ]]ի միջոցով։միջոցով: Որոշ երաժշտական ոճեր երաժշտութիւնը կը ստեղծեն կատարելու համար, իսկ ոմանք ալ ձայնագրելու։ձայնագրելու:

Երբ 20-րդ դարու սկիզբին երևան եկան ձայնաւոր ֆիլմերը, որոնք իրենց հետ բերին նախապէս ձայնագրուած երգեր, շարք մը ֆիլմի սրահներու նուագախումբերու երաժիշտներ մնացին յետին փլանի վրայ։վրայ:

[[Օրենսդրութիւն]]ը փորձեց օգնել կատարողներուն, երաժշտահաններուն, արտադրողներուն։արտադրողներուն:

Շատ մշակոյթներու մէջ չնչին տարբերութիւն կայ երաժշտութիւն կատարելու և լսելու միջև, քանի որ փաստօրէն իւրաքանչիւրը ներգրաւուած է երաժշտական որևէ գործընթացի մէջ։մէջ:

Հիւսիսային Ամերիկայի և Եվրոպայի մէջ սովորական բան է նախադպրոցական երաժշտական պատրաստումը մինչև յետդպրոցական ժամանակաշրջան։ժամանակաշրջան: Երաժշտութեան ընդգրկուիլը կը սորվեցնէ այնպիսի հմտութիւններ, ինչպէս են կեդրոնացումը, հաշուելը, լսելը և համագործակցութիւնը, ինչպէս նաև կը նպաստէ լեզուներու, տեղեկութիւն և գիտելիք յիշելու կարողութիւններուն։կարողութիւններուն:

Տարրական դասարաններուն մէջ երեխաներուն կը սորվեցնեն երաժշտական գործիքներ նուագել, երգել փոքրիկ երգչախումբերու մէջ և սորվիլ արևմտեան արդ երաժշտութեան մասին։մասին: Միջնակարգ դպրոցի մէջ աշակերտները հնարաւորութիւն ունին ինչ որ երաժշտական խումբի մէջ հանդէս գալ, իսկ որոշ դպրոցներու մէջ ալ երաժշտութեան դասընթացներ կրնան կազմակերպուիլ։կազմակերպուիլ: Որոշ աշակերտներ նաև մասնաւոր երաժշտական դասընթացներ կ՛ունենան։կ՛ունենան:

[[Համալսարան]]ի մէջ ուսանողները (մասնաւորապես արուեստաբանական կամ հումանիդար [[ֆակուլտետ]]ներ,) կրնան ունենալ երաժշտական դասընթացներ, որոնք սովորաբար կ'ըլլան երաժշտութեան պատմութեան վերաբերեալ դասընթացներ։դասընթացներ:

Երաժշտագիտութիւնը կը զբաղի երաժշտութեան ուսումնասիրութեամբ։ուսումնասիրութեամբ: Հին սահմանումներուն մէջ առկայ են 3 ենթակարգեր՝ սիստեմաթիք երաժշտագիտութիւն, պատմական երաժշտագիտութիւն, համեմատական երաժշտագիտութիւն կամ [[էթնոերաժշտագիտութիւն]]: Արդի ժամանակաշրջանին մէջ կարելի է բաժնել երաժշտութեան թեորուա, երաժշտութեան պատմութիւն և էթնոերաժշտագիտութիւն։էթնոերաժշտագիտութիւն: Ոչ արևմտեան մշակութային երաժշտութեան ուսումնասիրութիւնն ու երաժշտութեան ուսումնասիրութիւնը կը կոչուին էթնոերաժշտագիտութիւն։էթնոերաժշտագիտութիւն: Ուսանողները կրնան շարունակել երաժշտագիտութեան, էթնոերաժշտագիտութեան, երաժշտութեան պատմութեան և երաժշտութեան թեորուայի ուսումնասիրութիւնները՝ ստանալով տարբեր աստիճաններ (B.Mus, B.A. և այլն):

Աւարտական աստիճաններէն են երաժշտութեան մագիստրոսի, արուեստի մագիստրոսի, փիլիսոփայութիւններու դոկտորի (PhD) և երաժշտական արուեստի դոկտորի (DMA) աստիճանները։աստիճանները:

Արևմուտքի երաժշտութեան պատմութեան մեծ մասը կապ ունի արևմտեան քաղաքակրթութեան արդ երաժշտութեան հետ։հետ:

Երաժշտութեան նշանաւոր ոճերը լայնօրէն կը տարբերին կախուած մշակոյթէն, ժամանակաշրջանէն։ժամանակաշրջանէն:

Երաժշտութեան դասակարգման բազմազանութիւն կայ, որոնցմէ շատերը վէճի առիթ դարձած են երաժշտութիւն եզրի սահմանման պատճառով։պատճառով: Ամենամեծ դասակարգումներէն է դասական և փոթ երաժշտութեան բաժանումը։բաժանումը: Սակայն որոշ ժանրեր չեն մտներ այս երկու մեծ դասակարգումների մեջ։մեջ: