«Երեւան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Երեւանը աշխարհի ամենահին քաղաքներէն է։ Հնագիտական պեղումներով պարզուած է, որ մարդը այստեղ բնակած է տասնեակ հազարաւոր տարիներ առաջ։ Քաղաքի տարածքին մէջ տարբեր ժամանակաշրջաններուն յառաջացած եւ զանազան պատճառներով կործանած են բազմաթիւ բնակավայրեր։ Ժամանակագրական առումով`առումով՝ քաղաքի տարածքին ամենահին բնակավայրը Երեւանեան կամ [[Հրազդանեան քարայր]]ն է ([[Երեւանեան լիճ]]ին մօտ`մօտ՝ [[Հրազդան գետ (արեւմտահայերէն)|Հրազդան գետ]]ի ձախ ափին), որուն հնագոյն, ստորին շերտը (4-5 մշակութային շերտ) կը թուագրուի մուսդերեան շրջանով (10-3,5 հազարամեակ առաջ): Որպէս հին բնակավայր յայտնի է նաեւ [[Շէնգաւիթ]]ը. այստեղ մարդիկ բնակութիւն հաստատած են 5-6 հազար տարի առաջ<ref name="ՀՀ" />:

Հայ [[Մատենագիր (արեւմտահայերէն)|մատենագիր]]ները Երեւանի անուան ծագումը երկար ժամանակ կապած են [[Նոյեան տապան]]ի աստուածաշնչական [[Աւանդութիւն|աւանդութեան]] հետ. իբր, երբ Նոյի տապանը կանգ առաւ [[Արարատ (արեւմտահայերէն)|Արարատ]]ի գագաթին, Նոյը, [[Ջրհեղեղ (արեւմտահայերէն)|ջրհեղեղ]]էն յետոյ տեսնելով առաջին ցամաքը, որ ապագայ Երեւանի կառուցման վայրն էր, գոչած է`է՝ երեւա՜ց (այստեղէն ալ`ալ՝ «Երեւան» անուանումը):

Առաւել տարածուած է այն տեսակէտը, որ «Երեւան» անունը կապուած է [[Էրեբունի (արեւմտահայերէն)|Էրեբունի]] բերդաքաղաքի անուան հետ։ Սակայն կան նաեւ այլ տեսակէտներ. անոնցմէ մէկուն համաձայն`համաձայն՝ հիմնադրուած նոր բնակավայրի անուանակոչման համար [[Արգիշտի Ա.]]-ը կամ օգտագործած է տարածքին մէջ եղած ու իրեն յայտնի հնագոյն այլ բնակավայրի անուն, կամ կոչած է «երի» կամ «[[Արի (արեւմտահայերէն)|արի]]» ցեղի (երկրի) անունով։ [[Հայկական լեռնաշխարհ (արեւմտահայերէն)|Հայկական լեռնաշխարհ]]էն ու շրջակայ տարածքներէն հեռացած [[հնդեւրոպացիներ]]ու նախնիները`նախնիները՝ [[Արիական ցեղ (արեւմտահայերէն)|արիական ցեղ]]երը, կը յիշեն իրենց`իրենց՝ արի ցեղին պատկանելու փաստը եւ գրաւոր աղբիւրներու մէջ կը նշեն այդ մասին (հնդկական [[վետա]]ներ, իրանական «[[Աւեստա]]», պարսիկներու շահ [[Դարեհ Ա.]] Աքեմենեանի [[Պեհիսթուն]]ի արձանագրութիւն): Երեւանը կոչուած է նաեւ Այրիւան, Էրիւան, Րեւան եւ այլ անուններով<ref name="Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան" />:

Վանի թագաւորութեան անկումէն յետոյ Երեւանի շուրջ 1000-ամեայ պատմութեան մասին հայ մատենագրական աղբիւրները կը լռեն։ Երեւանը կրկին կը յիշատակուի 7-րդ դարուն`դարուն՝ «[[Գիրք թղթոց (արեւմտահայերէն)|Գիրք թղթոց]]»ի մէջ։ Պատմիչ [[Սեբէոս]]ը կը վկայէ, որ [[արաբական արշաւանքներ]]ուն ժամանակ Երեւանը վաճառաշահ ու այգեշատ քաղաք էր։

Հայ ժողովուրդը`ժողովուրդը՝ 15-րդ դարէն սկսեալ, [[Մեծ Հայք (արեւմտահայերէն)|Մեծ Հայք]]ի տարածքին վրայ թագաւորութենէ զուրկ էր: [[1375]] թուականին կործանուած էր հայկական վերջին թագաւորութիւնը՝ [[Կիլիկիոյ Հայոց Թագաւորութիւն]]ը<ref name="e">[http://gumilevica.kulichki.net/HE2/he2510.htm Անդրկովկասը 11-15-րդ դարերում]</ref>: Անկում ապրած էին [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական կայսրութիւն]]ն ու [[Վրացական Թագաւորութիւն|Վրացական թագաւորութիւն]]ը<ref name="b"/><ref name="ՀՍՀ Երևան">Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հատոր 3, էջ 547-564, 1976 թ</ref>, ասպարեզէն հեռացած էին դարաւոր պատմութիւն ունեցող [[Բագրատունիներու Թագաւորութիւն|Բագրատունիներ]]ը, [[Արծրունիներու Թագաւորութիւն|Արծրունիեր]]ն ու Սիւնիները<ref name="b"/><ref name="ՀՍՀ Երևան"/>: Վրաց Բագրատունիներու հովանաւորութեան տակ ստեղծուած [[Զաքարեաններ (արեւմտահայերէն)|Զաքարեաններ]]ու իշխանապետութեան օրերուն առաջացած իշխանական տուները՝ [[Օրբելեաններ]]ը, [[Պահլաւունիներ]]ը, Պռոշեանները եւս հետզհետէ անկում կ'ապրէին<ref name="b"/>: [[Հայկական Լեռնաշխարհ (արեւմտահայերէն)|Հայկական լեռնաշխարհ]]ով մէկ ցրուած էին հայոց պետականութեան մնացորդները՝ մանրումիջին իշխանութիւնները<ref name="b"/>, որոնք ի վիճակի չէին ղեկավարելու հայ ժողովուրդին ազատագրական պայքարը՝ սելճուքներու, մոնկոլներու եւ թուրքմեններու դէմ<ref name="b"/><ref>[http://web.archive.org/web/20120603234033/http://www.yerevan.am/edfiles/files/ANDZNAGIR/patmakan%20aknark.pdf Երևան․ պատմական ակնարկ]</ref>: Դարու թերեւս միակ նշանակալի իրադարձութիւնը [[1441]] թուականին Կիլիկիայէն կաթողիկոսական աթոռի տեղափոխումն էր՝ [[Վաղարշապատ (արեւմտահայերէն)|Վաղարշապատ]], եւ եկեղեցին սկսաւ համախմբել հայ ժողովուրդը իր շուրջ<ref name="b"/>: 1440 թուականէն Երեւանը կը դառնայ [[Հայաստան (արեւմտահայերէն)|Հայաստան]]ի վարչաքաղաքական, առեւտրական եւ արհեստագործական կեդրոն<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_pictures/1047/%D0%95%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD «Популярная художественная энциклопедия.» Под ред. Полевого В.М.; М.: Издательство "Советская энциклопедия", 1986.]</ref>։