«Երկարաթեւ Շնաձուկ» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

'''Երկարաթեւ շնաձուկ''' <ref name="life">Կենդանիների կյանքը. Հատոր 4. Ланцетники. Круглоротые. Хрящевые рыбы. Костные рыбы / под ред. [[Расс, Теодор Саулович|Т. С. Раса]], гл. ред. [[Соколов, Владимир Евгеньевич|В. Е. Соколов]]. —- 2-е изд. —- М.: Просвещение, 1983. —- С. 38. —- 575 с.</ref><ref name="в">''[[Линдберг, Георгий Устинович|Линдберг, Г. У.]], [[Герд, Александр Сергеевич|Герд, А. С.]], [[Расс, Теодор Саулович|Расс, Т. С.]]'' Словарь названий морских промысловых рыб мировой фауны. —- Ленинград: Наука, 1980. —- С. 39. —- 562 с.</ref> (լատ.՝Carcharhinus longimanus) [[շնաձկներ]]ու տեսակ է, որ կը պատկանի գորշ շնաձկներուն ցեղին եւ համանուն ընտանիքին, կարխարինակերպերի (լատ.՝ Carcharhiniformes) կարգին։կարգին: Երկարաթեւ շնաձկները կ'ապրին արեւադարձային եւ մերձարեւադարձային [[ովկիանոսային]] ջուրերու։ջուրերու: Կը հանդիպի 230 մեթր խորութեան վրայ։վրայ: Ունին իլիկաձեւ մարմին։մարմին: Վերին վերջույթներու մակերեւոյթը շնաձկան մարմնին կու տան [[մոխրագոյն]], [[պրոնզագոյն]], [[շագանակագոյն]] կամ կապոյտ գոյնաւորով, ամբողջ փորը՝ [[սպիտակ]] է։է: Լողակները ծայրեր ունին ճերմակ երանգ։երանգ: Մարմնի առաւելագոյն երկարութիւնը կը հասնի 4 մեթր, կը կշռուին 167.4 կգ։կգ: Սննդարկարգը շատ բազմազան է, բաղկացած է ձուկերու եւ գլխոտանիներ։գլխոտանիներ: Կենդանածին են, կ'ունենան առնուազն 15 ձագ։ձագ:

Վտանգաւոր է մարդու համար, ձկնորսութեան վայր է։է:

Շնաձկներու այս տեսակին առաջին անգամ նկարագրած է բնագետ Ռնէ Պրիմները [[1822-1825]] թուականներու շուրջ նուարակութեան ժամանակ։ժամանակ: Գիտնական Ֆրանսական Պոլինեզիայի Տուամոտու արխիպելագ յայտնաբերուած շնաձկանն անուանեց Carcharhinus maou։maou: Հետագային այն նկարագրած է Կուբայի գիտնական Ֆիլիպէ Պայւին [[1861]] թուականին որպէս Carcharhinus longimanus<ref name="Большой латинско-русский словарь">{{cite web|url=http://linguaeterna.com/vocabula/|title=Большой латинско-русский словарь|accessdate=2015-03-13}}</ref>։:

Բացի այդ կ'օգտագործուի նաեւ Pterolamiops longimanus անուանումը<ref name="Большой латинско-русский словарь"/>։:

Միջազգային կենդաբանական անուանակարգման յանձնաժողովի կանոնները՝ այն անուանումը, որ կը հրապարակէ առաջինը, գերակա է ուստի անուանումը պէտք է ըլլայ անոր առաջին տրուած անունը՝ Carcharhinus maou, չնայած որ Carcharhinus longimanus անունը թերեւս լայն կիրառում ունի։ունի: Տեսակի անունը առաջացած է լատիներէն

longimanus բառէն, որ թարգմանաբար կը նշանակէ «երկարաթեւ», եւ այն կը կապուի այս շնաձկան առաջնային երկար լողակներու հետ<ref>{{cite web|url=http://www.flmnh.ufl.edu/fish/sharks/statistics/species2.htm |title=ISAF Statistics on Attacking Species of Shark |publisher=Flmnh.ufl.edu |date=2009-05-20 |accessdate=2010-07-05}}</ref>։:

Երկարաչեւ շնաձկները կը համարուին աւելի ջերմասեր շնաձկներ, որոնք կ'ապրին ովկիանոսի բաց մակերեւոյթային շերտը՝ 18&nbsp;°C ջերմաստիճանի տակ։տակ: Անոնց համար ագելի նախընտրելի ջերմաստիճանե կը տատանուի 20&nbsp;°C մինչեւ 28&nbsp;°C սահմաններուն։սահմաններուն: Երբ ջրի ջերմաստիճանը կ'իջնէ, անոնք հակոպած են հեռանալ այդ տարածքին<ref>{{cite web |url=http://www.geographic.hu/index.php?act=napi&id=10238 |author= Bíró Zsuzsa |title=Hogyan szaporodnak a cápák? |publisher=National Geographic Magyarország |date=2007-10-08 | accessdate=2010-07-28 }}</ref>։: Նախկինին շնաձկներու այս տեսակը շատ տարածուած էր, սակայն վերջին հետազօտութիւնները ցոյց տուած են, որ անոնց թիւը կտրուկ կը նուազի։նուազի:

Երկարաթեւ շնաձկները տարածուած են ամբողջ աշխարհով մէկ 45° հիւսիւսէն մինչեւ 43° հարաւային լայնութիւնը։լայնութիւնը: [[2004]] թուականին Շուետի արեւմտեան ափին, իր կասկածեալ արեալի հիւսիւսային սահմանին այն կողմ, յայտնաբերուած եւ բռնուած է այս տիպի [[շնաձուկ]]: Իսկ [[2013]] թուականին լուրեր տարածուած են այն մասին, որ Բրիտանիայի ափերու մարդիկ տեսած են երկարաթեւ շնաձկան, որ ունէր 4 մեթր երկարութիւն, իսկ քաշը մետ 300 կգ<ref>{{cite web|url=http://www.express.co.uk/news/uk/427763/Shark-that-ate-600-US-sailors-is-circling-waters-off-Britain|title=Shark that ate 600 US sailors is 'circling' waters off Britain|author=James Fielding|date=September 8, 2013|publisher=http://www.express.co.uk/|accessdate=2015-03-13}}</ref>։:

Շնաձկներուն մեծ մասը իրենց ժամանակը անց կանցնին ովկիանոսի շերտին՝ ոտկիանոսի 150 մեթր խորութեան վրայ եւ կը նախընտրուի ջրից մնալ որոշակի հեռաւորութեան վրայ։Ըստվրայ:Ըստ տուեալներու, նաւերը որքան հեռու են կը գտնուին ափին, այնքան աւելի շատ կը հանդիպին երկարաթեւ շնաձկներուն։շնաձկներուն: Սակայ անոնք երբեմն կու գան ափի մօտ՝ ջրի մակերեւոյթին լողալու համար<ref name="bester">{{cite web |title=Oceanic Whitetip Shark |author=Cathleen Bester |publisher=Florida Museum of Natural History |url=http://www.flmnh.ufl.edu/fish/Gallery/Descript/OceanicWT/OceanicWT.html |accessdate=2014-03-15}}</ref>։: Որպէս կանոն, երկարաթեւ շնաձկները կը վարին միայնակ կեանք, սակայն սնունդ հայթայթելու համար կը հաւաքուին խումբերով։խումբերով: Այս տեսակի մօտ կը բացակայի օրուայ ցիկլը, ան աշխոյժ է եւ ցերեկ, եւ գիշեր։գիշեր: Շնաձկները կը լողան դանդաղ, լայն բացուած կրծքային լողակներով։լողակներով: Անոնց յաճախ կ'ուղեցին տարբեր տեսակի ձուկեր՝ լոցմաններ, կպչաններ եւ կորիֆֆեներ։կորիֆֆեներ: Վերջին փաստը զարմանք կ'առաջացնէ, քանի որ գիշատիչները յաճախ կ'ուտեն այդ ոսկէ-կանաչ ձկներուն։ձկներուն: 1988 թուականին երկարաթեւ շնաձկանը նկատած են գրիդներու ուղեկցութեամբ<ref>{{cite book|author=Stafford-Deitsch, Jeremy |title=Shark: A Photographer's Story |year=1988 |isbn=0871567334 |publisher=Sierra Club Books}}</ref>։:

Երկարաթեւ շնաձկներու կրծքավանդակի լողակները զգալիորէն աւելի երկար եւ լայն է, քան այլ շնաձկներու, [[շանակագոյն]], [[կապտաւուն]] կամ [[մոխրագոյն]], իսկ որովայնը [[սպիտակ]], երբեմն [[դեղին]] երանգով։երանգով: Լողաթեւիկները պատուած են սպիտակ պուտերը։պուտերը:

Երկարաթեւ շնաձկները երկարութիւնը կարող է հասնիլ 3.5-4 մեթրի, բայց յաճախ կը հանդիպի յատուկ երկարութիւն ունեցողներ՝ 1.5-2 մեթր, իսկ քաշը 20-60 կգ։կգ: Առաւելագոյն քաշը 170կգ։170կգ: Էգերը սովորաբար աւելի խոշոր են, քան արուները։արուները: Արուներու միջին չափը 1.5 մեթր է, իսկ էգերինը 1.9 մեթր։մեթր: Ներքրւի եռանկիւնաձեւ ատամները համեմատաբար փոքր չափեր ունին եւ ունի բարակ ատամնաւոր ծայրակալ։ծայրակալ: Ստորին ծնոտին տեղակայուած են 13-15 ատամնաշարեր սիմֆիզի երկու կողմերուն։կողմերուն: Վերին ատամները նոյնպէս ունին եռանկիւնային ձեւ, անոնք խոշոր են եւ միւսները լայն, անոնց ծայրերը ատամնաւոր են։են: Վերի ծնոտի վրայ տեղակայուած են 14-15 ատամնաշարեր՝ երկու կողմի սկսած սիմֆիզից։սիմֆիզից: Մաշկը ծածկուած է հարթ պլակոիդանման թեփուկներով։թեփուկներով: Իւրաքանչիւր թեփուկին կի ծածկէ 5.7 կատար։կատար:

Երկարաթեւ շնաձկները կը սնուին ձկներով, ինչպիսիք բարակուդաները, ստավրիդները, մալինովները, տուցիները ինչպէս նաեւ գլխատոնանիներով, ծովային կրիաներով, փորոտանիներով, կատկաձկներով, խեցգետնանմաններով, որոշները նոյնիսկ սատկած կաթնասուններու լեշերով։լեշերով: Որսի ժամանակ անոնք ձկներու վտառի մօտով կ'անցնին «բաց երախով»: Որսի ժամանակ անոնք կը դառնան ակրեսիվ։ակրեսիվ: «Ծնոտ» վէպի հեղինակ Փիթր Բենչլին կը հետեւէր երկարաթեւ շնաձկներու եւ նկատեց, որ անոնք կ'ուտեն գրիդներու արտափորութեան արգասինքները<ref>{{книга|автор=Benchley, Peter|заглавие=Shark Trouble|издательство=Random House|allpages=208|год=2002|isbn=0375508244}}</ref>։: Բազմաթիւ դիտարկումներէ հետո, կը պարզուի, որ երկարաթեւ շնաձկները մի քանի վարկեանը մէկ դնչի ծայրը կը հանեն ջրէն դուրս։դուրս: Կայ տեսութիւն, որ համաձայն երկարաթեւ շնաձկներու թեւերու կ'օտնեն որսալ այնպիտի ձկներու, ինչպէս են տուրիները եւ մարլինները։մարլինները:

[[Ատլանտեան ովկիանոս]]ի [[հիւսիս-արեւմուտքին]] եւ [[Հնդկական ովկիանոս]]ի [[հարաւ-արեւմուտք]]ի բազմացման շրջանը ամռաննէ կ'սկսուի։սկսուի: Խաղաղ ովկիանոս յղի էգերը որս կ'անուի ամբողջ տարին։տարին: Մօխրագոյն շնաձկներու ցեղի միւս տեսակներու նման երկարաթեւ շնաձկները կե համարուին կենդանածին։կենդանածին: Կենդանի օրգանիզմը զարգացող սաղմը ամբողջ տարին։տարին: Մոխրագոյն շնաձկներու ցեղի միւս տեսակներու նման երկարաթեւ շնաձկները կըպ համարուին կենդանածին։կենդանածին: ԿԵնդանի օրգանիզմը զարգացող սաղմը կը սնուին մոր միջոցով՝ ինչպէս բոլոր կաթնասունները։կաթնասունները: Յղիութիւնը կը տեւէր մէկ տարի։տարի: 1-15 օրական ձագն կ'ունենան 0-6 մ երկարութիւն։երկարութիւն: Արուները եւ էգերը սեռական հասունութեան կը հասնին համապատասխանաբար 1.7-1.9 մ եւ 1.8-2 մ չափերու հասնելու։հասնելու:

Երկարաթեւ շնաձկները կը հանդիսանան ձկնորսութեան համար վայր։վայր: Կ'օգտագործուի լողաթեւիկները, միսը, լեարդի յուշը եւ մշակը։մշակը: Միսն կ'ուտեն թարմ, ապխտած, չորցած եւ աղացած վիճակներուն։վիճակներուն: Ձկնորսութիւնը կ'իրականացուի ամբողջ շրջակայքքի։շրջակայքքի: Շատ յաճախ շնաձկները կը բռնուին, քանի որ կուլ կու տան խայծը, որ նախատեսուած էր ուրիշ ձկներու համար։համար: Բայց այդ, երկարաթեւ շնաձկները մէծ վնաս կը պատճառեն որսորդութիւնը։որսորդութիւնը: Անոնք կ'ուտեն այն ձկներու, որոնք արդէն կեռիկի վրայ են<ref>{{cite journal|author=Baum, J.K., Kehler, D. and Myers, R.A. |year=2005|title=Robust estimates of decline for pelagic shark populations in the northwest Atlantic and Gulf of Mexico|journal=Fisheries |volume=30|pages= 27–30|url=http://www.globalshark.ca/ramweb/papers-total/Baumetal2005.pdf}}</ref>։:

[[ԱՄՆ]]-ին կատարուած ձկնորսական աշխատանքներու վերլուծութիւնը ցոյց տուած է, որ [[1992-2000]] թուականներու ժամանակահատուած երկարաթեւ շնաձկներու թուը հիւսիւս-արեւմտեան եւ կենդրոնա-արեւմտեան Ատլանտիկայի նուազած է 70 %-ով։ով:

Համաձայն Միքսիկական ծոցին անցկացուած հետազօտման այդ տեսակի թիւը նուազած է 99.3 տոկոսով, սակայն ձկնորսական մեթոտներու փոփոխութիւններ եւ տուեալներու հաւաքագրումը դժուարացնման կու տան ճիշդ գնահատականը։գնահատականը: 2013 թուականին Նոր Զելադիայի այս շնաձկները պաշտպանութեան տակ ճանաչուեցան։ճանաչուեցան: Բնութեան պահպանութեան միջազգային միութիւնը անոնց անուանած է «խոցելի» տեսակ<ref>{{cite book|author=Thomas H. Lineaweaver III and Richard H. Backus|title=The Natural History of Sharks|year=1969|publisher=Lippincourt}}</ref>։:

Ի տարբերութիւն այլ ովկիանոսաբնակ շնաձկները, ինչպիտի օրինակ [[կապոյտ կէտը]], այս կենդանին բաւական լաւ կարողանայ գոյատեւել անազատութեան մէջ։մէջ: Մոնտարէ Պէյ ովկիանարիոմի մէջ 3 տարի պահւող շնաձկներու մէկը հասած է 0-3 մ երկարութեան, իսկ միւս 2-ը անորոշ ժամանակին հասած է 0.5 մեթր<ref name="">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-21741648 |title='Historic' day for shark protection |author=MCGrath, Matt |website=BBC News |date=11 March 2013 |accessdate=27 July 2013 }}</ref>։:

[[Ֆրնասացի]] հետազոտող-ովկիանոսագէտ Ճագ Իվ Կուստոո երկարաթեւ շնաձկներու անուանած է «նշավկներու ամենավտանգաւորը»<ref>{{cite book|author=Cousteau, Jacques-Yves & Cousteau, Philippe|title=The Shark: Splendid Savage of the Sea|publisher= Doubleday & Company, Inc|year=1970}}</ref>։: Բացի այդ, ան այդ շնաձկներու անուանած է «արքայազն երկարաձեռքեր» եւ պնդած է, որ այն գիւղական միակ ներայացուցիչն է եւ նոյնիսկ քիչ մը կը վախնան բազմութիւնը։բազմութիւնը:

Չնայած այն հանգամանքին, շնաձկներու տեսակներ եւ հենց մեծ ճերմակ շնաձուկը վատ համբաւ կը վայելեն, որոնք կը պահուին աջին մօտ, երկարաթեւ շնաձկները զուր չեն կասկածուին մարդկանց վրայ յարձակումներու մէջ, նաւաբեկութեան կամ ինքնաթիռակործման եւ բաց ծովին յայտնուելուն մէջ<ref name=Elasmo>{{cite web|author=Martin, R. Aidan.|title=Family Carcharhinidae: Whaler Sharks —- 54+ species|publisher=Elasmo Research|accessdate=2014-03-05|url=http://www.elasmo-research.org/education/shark_profiles/carcharhinidae.htm}}</ref>.։: Նման միջադեպերը չեն ընդգրկեն այդ ցոյցական XX—XXIXX-XXI դարերու ընթացքին անոնք փաստաթղթերով հաստատուած չեն<ref name=captive>{{cite web|url=http://elasmollet.org/Cl/Cl_captive.html|title = Oceanic Whitetip Shark Carcharhinus longimanus (Poey, 1861) in Captivity | publisher=H. F. Mollet |accessdate=15 May 2014}}</ref>։: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նաւ Nova Scotiaն որ վրայ մօտ 1000 մարդ էր, ջրասոյզ կը լինի գերմանական սուզանաւով Հարաւային Ափրիկէի ափերի մօտ։մօտ: Միայն 19 մարդ կը փրկուի, միւսները մահւան պատճառը կը համարուի երկարաթեւ շնաձուկը<ref name=DougStanton>{{cite book|last=Stanton|first=Doug|authorlink=Doug Stanton|title=In Harm's Way: The Sinking of the USS Indianapolis and the Extraordinary Story of Its Survivors|year=2003|publisher=H. Holt|location=New York|isbn=978-0-8050-7366-9|edition=1st Owl Books}}</ref>։::

Լողորդներու համար երկարաթեւ շնաձկները նուազագոյն սպառնալիք կը ներկայացնեն, բայց բաց ովկիանոսի մէջ գտնւողներու համար անոնք շատ վտանգաւոր են։են: Սակայն ափամերձ ջուրերուն եղած են քանի մը միջադեպեր [[2010]] թուականին [[Դեկտեմբեր]]ին [[Եգիպտոս]]ին [[Շարմ էլ-Շէյխ]] հանգստաւայրին մէջ տեղի ունեցած հինգ յարձակում չորս մարդ լուրջ վնասուածքներ ստացած է, եւ մէկ լողորդ սպանուած է։է: Յարձակումները տեղի ունեցած են ափին ոչ հեռու վայր մը, որտեղ ափը կտրուկ աւարտած է։է: